Müzik Melodilerinde 'Telif Hakkı İhlali' Nerede Başlar? 'Daima İlerleyelim vs Anıt Ağaç Olayı' Örneğinde Kopyalama ve Türev Eserlerin Hukuki Durumu

Müzik melodilerinin “çalıntı” sorunu, yaratıcılık ve telif hakkının kesişim noktasında duran karmaşık bir alandır. Özellikle, “Dokomademo Ikou vs Kinenju Olayı” (Japonca: どこまでも行こうvs記念樹事件) adlı tanınmış dava, çoğaltma ve ikincil telif hakkı eserlerinin yorumlanmasında dikkate değer bir öncül sağlamaktadır.

Bu makalede, müziğin hangi noktadan itibaren “çalıntı” olarak kabul edildiği perspektifinden Japon Telif Hakkı Kanunu ve dava örneklerini açıklıyoruz. Yaratıcı faaliyetler ve telif hakkı korumasına ilgi duyanlar için bu konu önemli bir anlam taşıyacaktır.

Telif Hukukunda “Çoğaltma” ve “İkincil Eserler” Nedir?

Çoğaltma, orijinal eserin aynısını ayrıca oluşturmayı veya orijinaline sadık kalarak yeniden üretmeyi ifade eder. Telif hukukunda,

Telif Hukuku (Çoğaltma Hakkı)

Madde 21: Yazar, eserini çoğaltma hakkına sahiptir.

olarak belirtilmiştir ve yazarın izni olmadan eserini çoğaltmak, çoğaltma hakkını ihlal eder. Çoğaltma, müzik durumunda, “hırsızlık” veya “taklit” olarak adlandırılır ve sık sık tartışma konusu olur.

Öte yandan, telif hukukunda, düzenlenmiş müzik eserleri ikincil eserler olarak belirlenmiştir ve yazarın izni alınırsa, yaratma kabul edilir.

Telif Hukuku Madde 27 (Çeviri Hakkı, Uyarlama Hakkı vb.)

Yazar, eserini çevirme, düzenleme, değiştirme veya senaryolaştırma, filme çekme ve diğer uyarlamaları yapma hakkına sahiptir.

Bu düzenleme hakkıyla ilgili olarak, büyük bir tartışma konusu olan bir dava örneğini vererek, çoğaltma ve ikincil eserler hakkında açıklama yapacağım.

「Doko Made Mo Ikou vs Kinenju Olayı」

Bu dava, “Doko Made Mo Ikou” (1966) şarkısının bestecisi Kobayashi Asei ve şarkının telif hakkı sahibi Kanai Müzik Yayıncılığı’nın, “Kinenju” (1992) şarkısının bestecisi Hattori Katsuji’yi dava ettiği bir olaydır. Kobayashi, “Kinenju”nun “Doko Made Mo Ikou”yu kopyaladığını iddia ederek, isim gösterme hakkı ve kimlik koruma hakkı ihlali nedeniyle tazminat talep etti, Kanai Müzik Yayıncılığı ise kopyalama hakkı ihlali nedeniyle tazminat talep etti. Diğer yandan, davalı olan Hattori, “Kinenju”nun “Doko Made Mo Ikou”dan farklı bir şarkı olduğunu iddia ederek, kendisinin “Kinenju” hakkında telif hakkı sahibi olduğunu doğrulamak için karşı dava açtı.

İlgili Makale: Patent, Marka, Telif Hakkı vb. Fikri Mülkiyet Hakları İhlali Riski ve Bu Risklere Karşı Alınabilecek Tedbirler[ja]

İlgili Makale: İtibar Zararına Yönelik Davalar ve Karşı Davaların İşleyişi[ja]

Birinci Derece Mahkeme Kararı: Davacının Talebi Reddedildi

Davacı taraf, her iki şarkının yaklaşık %72’sinin aynı nota olduğunu ve kalan notaların da aynı harmoni üzerinde bir arada bulunabilecek notalar olduğunu, düzenleme teknikleri kullanılarak anında varyasyon yapabilecek bir seviyeyi aşmadığını, bu nedenle her iki şarkının melodisinde bir kimlik olduğunu iddia etti.

Ayrıca, “Doko Made Mo Ikou”nun birçok düzenlemesi yayınlandı, ders kitaplarında yer aldı, birçok plak, CD ve yayın satıldı ve bilinmeyen bir kişi olmadığı kadar tanındı, bu nedenle davalının bu şarkıyı bilmediği mümkün değildir ve “Kinenju”, “Doko Made Mo Ikou”ya dayanarak oluşturulan bir kopyadır, dedi.

Öte yandan, davalı, melodinin bir kısmını belirtti ve her iki şarkıdaki her bir melodinin dinleyici üzerindeki etkisinin esasen farklı olduğunu, form veya harmoni açısından da kimlik olmadığını, aslında “Doko Made Mo Ikou”nun her bir parçasının, önceden var olan Amerikan şarkıları ve Rus halk şarkıları ile ortak olan geleneksel ifade kalıplarının bir dizi olduğunu, bu nedenle “Doko Made Mo Ikou”yu bilmeden bile benzer bir ifadenin tesadüfen oluşturulma olasılığının yüksek olduğunu iddia etti.

Buna karşılık, Tokyo Bölge Mahkemesi, her iki şarkının kimliğini belirlerken, melodinin kimliğini öncelikle dikkate alması gerektiğini, ancak diğer unsurları da gerektiği gibi dikkate alması gerektiğini belirtti, iki şarkıyı ifade bazında karşılaştırdı ve belirli bir derecede benzer ifadelerin var olduğunu kabul etti, ancak her bir ifadenin kimliğini kabul edilemez.

Her iki şarkı da, karşılaştırma yaparken en önemli unsurlardan olan melodide, kimlik kabul edilemez bir şey değildir, harmoniye gelince, temel çerçeveyi aynı tutar, ancak belirli her bir harmoni farklıdır ve ritim de farklıdır. Bu durumda, diğer noktaları değerlendirmeye gerek kalmadan, “Kinenju”nun “Doko Made Mo Ikou” ile aynı kimliğe sahip olduğunu kabul edilemez, bu nedenle “Kinenju”nun “Doko Made Mo Ikou”yu kopyaladığını söyleyemeyiz.

Tokyo Bölge Mahkemesi, 18 Şubat 2000 Kararı

Bu nedenle, Kobayashi ve diğerlerinin talebini reddetti ve Hattori’nin “Kinenju” hakkında telif hakkı sahibi olduğunu kabul etti.

Kobayashi ve diğerleri, bu kararı kabul etmeyerek, Tokyo Yüksek Mahkemesi’ne temyiz etti.

Temyiz Mahkemesi Kararı: Davacının Talebi Kabul Edildi

Temyiz eden Kobayashi ve diğerleri, temyiz mahkemesinde kopyalama hakkı ihlali iddiasını geri çekti. “Kinenju”nun, Telif Hakkı Yasası’nın 2. maddesinin 1. fıkrasının 11. bendinde belirtilen ikincil telif hakkı eseri olduğunu belirterek, düzenleme hakkı ihlalini iddia etti.

Telif Hakkı Yasası’nın 2. maddesinin 1. fıkrasının 11. bendi

İkincil Telif Hakkı Eseri: Bir eseri çevirme, düzenleme, değiştirme, senaryolaştırma, filme çekme veya başka bir şekilde uyarlayarak oluşturulan eserler.

Bu durumda, “kopya” olup olmadığı yerine “düzenleme” olup olmadığını belirlemek gerektiğinden, ifadeleri ifade bazında karşılaştırıp, kimliği belirlemek yöntemi pek uygun değildir. Telif Hakkı Yasası, bir şarkının “düzenlemesi” hakkında özellikle bir tanım belirlememektedir, ancak dil eserlerinin “uyarlaması” hakkında,

(Uyarlamak) mevcut bir esere dayanarak ve aynı zamanda ifade üzerindeki temel özelliklerin kimliğini koruyarak, somut ifadeye düzeltme, artırma, değişiklik vb. ekleyerek, yeni bir düşünce veya duyguyu yaratıcı bir şekilde ifade eder ve bu, mevcut eserin ifade üzerindeki temel özelliklerini doğrudan algılayabilen başka bir eseri yaratır.

Yüksek Mahkeme, 28 Haziran 2001 Kararı

ve bu karara dayanarak, “düzenleme”nin, mevcut bir telif hakkı eseri olan bir şarkıya dayanarak ve aynı zamanda ifade üzerindeki temel özelliklerin kimliğini koruyarak, somut ifadeye düzeltme, artırma, değişiklik vb. ekleyerek, yeni bir düşünce veya duyguyu yaratıcı bir şekilde ifade eder ve bu, orijinal şarkının ifade üzerindeki temel özelliklerini doğrudan algılayabilen başka bir telif hakkı eseri olan bir şarkıyı yaratır, dedi.

Bunun üzerine, her iki şarkının kimliğini inceledi ve,

“Kinenju”, mevcut bir şarkı olan “Doko Made Mo Ikou”ya dayanarak ve aynı zamanda ifade üzerindeki temel özelliklerin kimliğini koruyarak, somut ifadeye düzeltme, artırma, değişiklik vb. ekleyerek, yeni bir düşünce veya duyguyu yaratıcı bir şekilde ifade eder ve bu, “Doko Made Mo Ikou”nun ifade üzerindeki temel özelliklerini doğrudan algılayabilen bir eserdir. Bu durumda, davalının “Kinenju”yu besteleme eylemi, “Doko Made Mo Ikou”yu orijinal şarkı olarak kabul eden telif hakkı yasası üzerindeki düzenlemeyi başka bir şey olarak kabul edemez, ve bu düzenleme hakkını sahip olan temyiz eden Kanai Müzik Yayıncılığı’nın izni olmadan, bu dava durumunda, davalının yukarıdaki eylemi, aynı temyiz edenin düzenleme hakkını ihlal eder.

Tokyo Yüksek Mahkemesi, 6 Eylül 2002 Kararı

ve “Kinenju”nun “Doko Made Mo Ikou”nun ikincil telif hakkı eseri olduğunu ve ikincil telif hakkı sahibinin sahip olduğu aynı türden hakları sahip olan orijinal telif hakkı sahibinin haklarını, Hattori’nin ihlal ettiğini kabul etti.

Ayrıca, Kobayashi’nin isteğine aykırı olarak “Doko Made Mo Ikou”yu değiştirerek “Kinenju”yu besteleme eylemi kimlik koruma hakkı ihlaline girer ve “Kinenju”yu ikincil telif hakkı eseri olmayan kendi eseri olarak yayınlama eylemi isim gösterme hakkı ihlaline girer ve Hattori’ye, Kobayashi’ye 5 milyon yen tazminat, 1 milyon yen avukat ücreti, toplamda 6 milyon yen tazminat ödemesi ve Kanai Müzik Yayıncılığı’na 3 milyon 394 bin 120 yen tazminat ödemesi emrini verdi.

Buna karşılık, Hattori, Yüksek Mahkeme’ye başvurdu ancak reddedildi (11 Mart 2003) ve karar kesinleşti.

Sonuç: Telif Hakları Hakkında Avukata Danışın

Yaratıcı çalışmalarda, bir orijinal eser temel alındığında, özellikle dikkatli olunması gerekmektedir. Sadece basit bir çoğaltma hakkı ihlali değil, aynı zamanda eserin “ikincil bir telif hakkı eseri” olup olmadığı da önemli bir sorundur. Bu, orijinal esere yapılan düzeltmelerin veya düzenlemelerin derecesiyle ilgilidir. Bu sınır çok hassas olup, hukuki risklerden kaçınmak için genellikle uzman bir bakış açısıyla kontrol gerekmektedir. Şirketler için, risk yönetiminin bir parçası olarak avukat tarafından hukuki kontrolün yapılmasını şiddetle tavsiye ederiz.

Hukuk Büromuzun Sunduğu Çözümler

Monolith Hukuk Bürosu, özellikle IT ve hukuk alanlarında yüksek uzmanlık seviyesine sahip bir hukuk firmasıdır. Telif hakları konusunda oldukça uzman bir değerlendirme gereklidir. Büromuz, Tokyo Borsası’nda listelenen şirketlerden girişimlere kadar çeşitli durumlar için sözleşme oluşturma ve inceleme hizmetleri sunmaktadır. Eğer telif hakları konusunda bir sorununuz varsa, lütfen aşağıdaki makaleye göz atın.

Monolith Hukuk Bürosu’nun hizmet alanları: Çeşitli Şirketlerin IT ve Fikri Mülkiyet Hukuku[ja]