Yapay Zeka Sözleşme İşleri Destek Servisleri ve Japon Avukatlık Kanunu'nun 72. Maddesi Arasındaki İlişki Hakkında Adalet Bakanlığı'nın Yayınladığı Kılavuz
OpenAI’nin “ChatGPT” başta olmak üzere, üretken AI teknolojilerinin hızlı gelişimi sayesinde, AI tabanlı çeşitli hizmetler sunulmaya başlandı. Son yıllarda, AI destekli sözleşme ve ilgili iş süreçlerine yardımcı hizmetler de sunulmaya başlandı ve bu hizmetlerin Japon Avukatlık Kanunu’nun (Japanese Attorney Act) 72. maddesine aykırı olup olmadığı tartışılmaktadır.
Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Dairesi, 2023 (Reiwa 5) Ağustos ayında, “AI ve benzeri teknolojiler kullanılarak sunulan sözleşme ve ilgili iş süreçlerine yardımcı hizmetlerin sunumu ve Japon Avukatlık Kanunu’nun 72. maddesi ile ilişkisi hakkında[ja]” başlıklı bir kılavuz yayınladı. Bu kılavuz, AI ve benzeri teknolojiler kullanarak sözleşme oluşturma, inceleme ve yönetim işlemlerinin kısmen otomatikleştirilmesi yoluyla desteklenen hizmetlerin sunumu ve Japon Avukatlık Kanunu’nun 72. maddesi ile ilişkisi hakkındaki düşünce tarzını ortaya koymaktadır.
Bu yazıda, söz konusu kılavuzun içeriğini detaylı bir şekilde açıklıyoruz.
AI ile Sözleşme İşlemlerine Destek Sağlamak Avukatlık Kanununa Aykırı mı?
“AI ve benzeri teknolojiler kullanılarak sunulan sözleşme işlemleri destek servisleri”, AI gibi teknolojiler kullanarak sözleşme oluşturma, inceleme ve yönetim işlemlerinin bir kısmını otomatikleştirerek destek sağlayan hizmetleri ifade eder. Özellikle, sözleşme oluşturma aşamasında, AI sözleşme şablonları sağlar ve bu şablonlara dayanarak sözleşmeler oluşturulabilir. Sözleşme inceleme sürecinde ise, AI sözleşme içeriğini analiz eder ve içeriğin yasal düzenlemelere veya şirket içi kurallara uygun olup olmadığını belirleyebilir. Ayrıca, sözleşme yönetimi kapsamında, AI sözleşmelerin saklanması, düzenlenmesi ve aranması gibi işlemlere destek olabilir. Bu hizmetlerin, sözleşme işlemlerinin verimliliğini ve kalitesini artırmasına katkı sağlaması beklenmektedir.
Bu şekilde, hukuki işlemler ve prosedürlerde IT teknolojilerini kullanarak iş verimliliğini ve maliyet kesintisini hedeflemek “Legal Tech” olarak da adlandırılır. Elektronik sözleşme ile ilgili IT teknolojileri başta olmak üzere, AI gibi otomasyon teknolojilerinin uygulanması, şirketlerin ve hukuk bürolarının işlerini verimli hale getirme ve iyileştirme etkisine sahiptir. Legal Tech kapsamında, elektronik sözleşme servisleri, doküman yönetim servisleri, sözleşme inceleme servisleri, başvuru ve dilekçe servisleri, anlaşmazlık ve dava servisleri, arama servisleri, hukuk bürolarına yönelik servisler gibi çeşitli hizmetler bulunmaktadır.
AI ve benzeri teknolojiler kullanılarak sunulan Legal Tech servisleri, servise bağlı olarak Avukatlık Kanunu’nun 72. Maddesine aykırı “yasal olmayan faaliyetler” kapsamına girip girmediği konusunda sorun teşkil edebilir. Şirketlerin hukuki işlevlerinin geliştirilmesi yoluyla uluslararası rekabet gücünün artırılması ve sözleşme incelemesi ile bilgi yönetimindeki faydalar gibi konuların dengesi gözetilerek bu kılavuz oluşturulmuştur.
Avukatlık Kanunu’nda Yasaklanan ‘Gayri Avukatlık Faaliyetleri’ Nedir?
Avukatlık Kanunu’nun 72. maddesinde, avukat olmayan kişilerin hukuki işlerin yürütülmesini yasaklamaktadır.
(Avukat Olmayanların Hukuki İşlerin Yürütülmesinin Yasaklanması)
Madde 72 – Avukat veya avukatlık ortaklığı olmayan kişiler, ücret karşılığında dava işleri, dava dışı işler ve idari makamlara karşı yapılan itiraz başvuruları, yeniden inceleme talepleri, yeniden değerlendirme talepleri gibi diğer genel hukuki işlerle ilgili olarak değerlendirme, temsil, arabuluculuk veya uzlaşma gibi hukuki işleri yürütme veya bu tür işlerin aracılığını yapma işini meslek edinemezler. Ancak, bu kanun veya diğer kanunlarda ayrı bir düzenleme varsa, bu sınırlama geçerli değildir.
e-Gov Yasal Araştırma｜Japon Avukatlık Kanunu[ja]
Burada, avukat veya avukatlık ortaklığı olmayan kişilerin aşağıdaki şartları sağlayan faaliyetleri meslek edinmeleri yasaklanmıştır:
- Ücret elde etme amacıyla
- Hukuki işlerle ilgili olarak
- Hukuki işleri yürütme veya aracılık yapma
Burada yasaklanan, sözde ‘gayri avukatlık faaliyetleri’nin bir olaya uygulanıp uygulanmayacağı, bireysel olaylarda somut gerçeklere dayanarak ve aynı maddenin amacı (Yargıtay Showa 46 (1971) yılı 14 Temmuz Genel Kurul Kararı・Ceza Koleksiyonu Cilt 25 Sayı 5, Sayfa 690) ışığında değerlendirilmesi gereken bir konudur ve aynı maddenin yorumu ve uygulanması sonuç olarak mahkemelerin kararına bırakılmıştır.
İlgili makale: Gayri Avukatlık Faaliyetleri Nereden Başlar? Avukat Olmayanların Yapamayacağı Hukuki İşlemler Açıklanıyor[ja]
Adalet Bakanlığı Tarafından Yayınlanan Kılavuz
Adalet Bakanlığı tarafından yayınlanan “Yapay Zeka vb. Kullanılarak Sözleşme ve İlgili İşlemlerin Desteklenmesi Hizmetlerinin Sunumu ve Avukatlık Kanunu’nun 72. Maddesi ile İlişkisi Hakkında” başlıklı kılavuzda, yapay zeka vb. kullanarak sözleşme oluşturma, inceleme ve yönetim işlemlerinin kısmen otomatikleştirilerek desteklenmesi hizmetlerinin sunumu ve Avukatlık Kanunu’nun 72. maddesi ile ilişkisi hakkında Adalet Bakanlığı’nın görüşleri açıklanmaktadır.
Aşağıda, Avukatlık Kanunu’nun 72. maddesini ihlal eden “yasal olmayan uygulamalar”ın hangi şartlarda gerçekleştiğine dair açıklamalar bulacaksınız.
Kazanç Elde Etme Amacı Var mı?
Örneğin, bir işletme herhangi bir karşılık almadan hizmet sunuyorsa, bu durum madde ihlali olarak kabul edilmez. Ancak, aşağıdaki gibi durumlarda, hizmet sunumu ile maddi ödeme gibi karşılıklar arasında gerçek anlamda bir karşılıklı ilişki olduğu kabul edildiğinde, “kazanç elde etme amacı” olduğu düşünülebilir:
- İlgili işletmenin sunduğu başka bir ücretli hizmete sözleşme yapmaya yönlendirildiğinde
- Üçüncü bir tarafın sunduğu ücretli hizmete sözleşme yapmaya yönlendirilirken, bu üçüncü tarafın ilgili işletmeye maddi ödeme yaptığında
- Danışmanlık ücreti, abonelik ücreti, aidat vb. adı ne olursa olsun maddi ödeme yapılarak kullanım hakkı elde edilenlere özel hizmet sunulduğunda
Ele Alınan Konular Hukuki Mesele mi?
“Dava olayları, idari dava olayları ve inceleme talepleri, yeniden inceleme talepleri, idari makamlara karşı yapılan itirazlar” gibi sıralanan olaylar “hukuki mesele” olarak kabul edilir ve bunlara benzer düzeyde hukuki hak ve yükümlülüklerle ilgili anlaşmazlıklar veya şüpheler içeren (olay niteliği taşıyan) durumlar da “diğer genel hukuki meseleler” kapsamında değerlendirilir.
Gerçekte, her bir bireysel durum için, sözleşmenin amacı, tarafların ilişkisi, gelişim ve arka plan gibi faktörler göz önünde bulundurularak olay niteliği taşıyıp taşımadığına karar verilir.
Hizmetin İşlevi ve Gösterimi Hukuki İşlem mi?
“Hukuki işlem”, burada sıralanan “değerlendirme, temsil, arabuluculuk veya uzlaşma” dışında, hukuki etkileri doğuran veya değiştiren işlemlerin işlenmesini ifade eder. Bir hizmetin içeriğinin “hukuki işlem” olup olmadığı, hizmetin işlevi ve gösterilen içerikle belirlenir. Sözleşme ve ilgili işlemleri destekleyen hizmetler büyük ölçüde “sözleşme oluşturma destek hizmetleri”, “sözleşme inceleme destek hizmetleri” ve “sözleşme yönetim destek hizmetleri” olmak üzere üçe ayrılır.
Örneğin, oluşturma destek hizmetlerinde, kullanıcının girdiği bilgilere göre somut bir sözleşme gösteriliyorsa, bu durum hukuki işlem olarak kabul edilebilir. Ancak, kullanıcının girdiği bilgilere göre, önceden kaydedilmiş sözleşme şablonlarından belirli bir şablonun seçilip, kullanıcının girdileriyle yansıtıldığı şekilde gösterilmesi sadece bu kadarla sınırlıysa, hukuki işlem olarak kabul edilmez.
Ayrıca, inceleme destek hizmetlerinde, inceleme konusu olan sözleşmenin içeriğiyle ilgili bireysel durumlara göre hukuki riskin varlığı veya yokluğu gösteriliyor veya somut düzeltme önerileri sunuluyorsa, bu durum hukuki işlem olarak kabul edilebilir. Ancak, önceden kaydedilmiş bir şablonla karşılaştırıldığında farklılık gösteren bölümler, bu farklılıkların metin içeriğiyle ilgisiz bir şekilde sadece gösteriliyorsa, hukuki işlem olarak kabul edilmez.
Avukatın Detaylı İncelemesi ve Düzeltmesi Var mı?
Bir hizmet, “kazanç elde etme amacı” güdüyor ve “hukuki mesele” ile ilgili “hukuki işlem” işliyorsa bile, bir avukat ilgili sözleşmeyi detaylı bir şekilde inceleyip, gerekliyse düzeltiyorsa, bu durum Avukatlık Kanunu ihlali olarak kabul edilmez.
Özet: AI Destekli LegalTech ve Avukat İş Birliğiyle İş Dünyasını İlerletmek
Son zamanlarda gelişen yapay zeka teknolojisi ile birlikte, sözleşme belgeleri gibi ilgili iş destek hizmetlerinin sunumu daha kolay hale gelmiş ve bu hizmetlere olan talebin artması beklenmektedir. Japon Adalet Bakanlığı tarafından yayınlanan ‘AI Kullanılarak Sözleşme Belgesi ve İlgili İş Destek Hizmetlerinin Sunumu ve Avukatlık Kanunu Madde 72 ile İlişkisi Hakkında’ kılavuzu, LegalTech hizmeti sağlayıcılarının Avukatlık Kanunu Madde 72’ye uygun hareket etmeleri için bir referans niteliğindedir.
Gelecekte, AI destekli hukuki hizmetler sayesinde, sözleşme belgeleri ve ilgili işlerin verimliliğinin ve kalitesinin artırılması beklenmektedir. Ancak, ChatGPT’nin de karşılaştığı sorunlar gibi, AI’nin verdiği yanıtlar her zaman doğru olmayabilir. Kullanıcılar için, AI’nin verdiği yanıtlardaki hataları veya sorunları fark etmek zor olabilir.
İş dünyasında, beklenmedik anlaşmazlıklara karışmak nadir bir durum değildir. AI kullanarak verimliliği artırırken, her bir duruma uygun karar verip müdahale etmek için avukatların katılımı kaçınılmazdır. Kılavuzda açıkça belirtildiği üzere, avukatların incelemesi ve gerektiğinde düzeltmeler yapması, bu hizmetlerden en güvenli şekilde yararlanmanın yoludur.
Ofisimiz Tarafından Sunulan Önlemler
AI iş dünyası birçok hukuki riski beraberinde getirir ve AI ile ilgili hukuki meselelere hakim avukatların desteği şarttır. Ofisimiz, AI konusunda uzmanlaşmış avukatlar ve mühendislerden oluşan bir ekip ile ChatGPT dahil AI işlerine yönelik sözleşme hazırlama, iş modelinin yasallığının değerlendirilmesi, fikri mülkiyet haklarının korunması, gizlilik konularında uyum gibi ileri düzey hukuki destek sağlamaktadır. Ayrıntılar aşağıdaki makalede yer almaktadır.
Monolit Hukuk Bürosu’nun Uzmanlık Alanları: AI (ChatGPT vb.) Hukuku[ja]
Category: IT
