Өөр хүний өмчийг зөвшөөрөлгүйгээр зураг авч нийтэлж болох уу?
Хүний царай эсвэл биеийн төрхийг “зураг авах” ба “нийтэлж” байгаа нь зургийн эрхийг зөрчихдөг. Тэгвэл хүний биеийн төрх биш, харин өөр хүний эд зүйлсийг зураг авч, нийтэд хүргэх нь зөвшөөрөгдөх үү? Энд “эд зүйлс” гэдэг нь ердийн тохиолдолд өөр хүний өмчийг илэрхийлдэг. Өөрөөр хэлбэл, өөр хүний өмчийг зураг авч тэр зургийг нийтэд зарлах нь чөлөөтэй боломжтой юу гэсэн асуудал тулгардаг.
Үнэндээ зураг авах объектоос хамаарч, анхаарах ёстой эрх зөрчигдөх эрх нь өөр байдаг тул анхаарал болгоомжтой байх шаардлагатай.
Барилга ба уран зургийн хувьд
Барилга ба уран зургийн хувьд, зохиогчийн эрхийн асуудал тулгардаг боловч, Японы Зохиогчийн эрхийн хуульд,
Японы Зохиогчийн эрхийн хууль 46-р зүйл “Нийтийн газар дээр байрлуулсан уран зургийн бүтээлүүдийг ашиглах”
Уран зургийн бүтээлүүд нь өмнөх зүйлийн хоёр дахь хэсэгт заасан гадаа нийтийн газар дээр байнга байрлуулсан эсвэл барилгын зохиогчийн бүтээл бол, дараах тохиолдлуудыг оролцуулан ямар ч аргаар ашиглах боломжтой.
1. Сийлбэрийг өргөтгөн, эсвэл түүний өргөтгөсөн бүтээгдэхүүнийг нийтэд санал болгон борлуулах тохиолдолд
2. Барилгын зохиогчийн бүтээлийг барилгажуулан хуулбарлаж, эсвэл түүний хуулбарыг нийтэд санал болгон борлуулах тохиолдолд
3. Өмнөх зүйлийн хоёр дахь хэсэгт заасан гадаа нийтийн газар дээр байнга байрлуулах зорилгоор хуулбарлах тохиолдолд
4. Зөвхөн уран зургийн бүтээлийн хуулбарыг борлуулах зорилгоор хуулбарлаж, эсвэл түүний хуулбарыг борлуулах тохиолдолд
гэж заасан бөгөөд “Гадаа нийтийн газар дээр байнга байрлуулсан эсвэл барилгын зохиогчийн бүтээл” холбогдох хориглох үйлдлүүд нь зөвхөн ижил төстэй барилгыг барих үйлдэл ба сувенирын шиг хуулбарыг үйлдэн нийтэд борлуулах үйлдэл зэргээр хязгаарлагддаг. Өөрөөр хэлбэл, эдгээрээс бусад зорилгоор ашиглах нь зөвшөөрөгдөж байгаа бөгөөд зураг авах, тухайн зургийг сурталчилгаанд ашиглах нь асуудалгүй болно.
Гэхдээ, анхаарах ёстой зарим нэг чухал цэгүүд байдаг. Жишээ нь, хэрвээ тухайн зургийг барилгын эзэмшигчийн газар дээр авсан бол, барилгын эзэмшигчийн “байгууламжийн удирдлагын эрх” нь тэргүүлэх боломжтой. Зохиогчийн эрхийн асуудал тодорхой болох нь мэдээж, гэхдээ ерөнхий “зүйлс” хувьд ямар байх вэ? Зүйлс өөрөө ямар нэгэн эрхтэй байх нь хэцүү бөгөөд жишээлбэл, зүйлсийн зургийн эрхийг төсөөлөх боломжгүй ч, энэ талаар яаж бодох вэ? Дараах нь сурталчилгааны бөмбөгийг хүртэл асуудал болсон жишээ юм.
Сурталчилгааны хөлөг онгоцны тохиолдолд
Сурталчилгааны агентлаг нь сурталчилгааны хэрэгсэл болгон ашиглахаар газрын хөлөг онгоц захиалж, түүнийг нийтийн өмнө танилцуулсан нь зэрэгцээ сурталчилгааны үйл ажиллагаа болжээ. Тэр үед нэгэн зураглаач түүнийг зургаар баримтжуулан, агентлагт зургийг нь авчирсан байна.
Постер үйлдвэрлэгч компани энэ хөлөг онгоцны зургийг агентлагаас зээлж авч, автомашин компанийн төлөө хөлөг онгоцтой постер бүтээсэн нь, сурталчилгааны агентлагийн шинэлэг ба тусгайлан ашиглах эрхийг алдагдуулж, бизнесийн хувьд их хэмжээний хохирол учруулсан гэж үзэн, автомашин компаниас алдагдсан ашиг хохирлын төлбөр төлүүлэхийг шаардсан тохиолдол бий. Дээд шүүхэд сурталчилгааны агентлагийн гомдлыг хүлээн аваагүй.
Анхны шатны шүүхэд ялагдсаны дараа, хоёрдугаар шатны шүүх болох Токио Дээд Шүүх (1978 оны 9 сарын 28-ны шийдвэр) нь,
Ерөнхийдөө, өмчийн эзэн нь өөрийн эрхийн хүрээгээс гарч бусдын эрх, ашиг сонирхлыг зөрчих үр дагавар үүсгэхгүй бол, өөрийн өмчийг ямар ч арга, аргачлалаар ашиглаж, олох эрхтэй бөгөөд гуравдагч этгээд нь өмчийн эзнээс зөвшөөрөл аваагүй бол, шууд эсвэл шууд бусаар, бусдын өмчийг ашиглан эзний ашиг олох эрхийг саад болохгүй гэсэн хууль ёсны харилцаанд байна.
Токио Дээд Шүүх 1978 оны 9 сарын 28-ны шийдвэр
гэж тусгасан боловч, зэрэгцээд,
Гуравдагч этгээд нь гомдол гаргагчийн зорилгыг биелүүлэхээс өмнө тухайн хөлөг онгоцыг тодорхой бүтээгдэхүүн эсвэл тодорхой байгууллагын сурталчилгаанд ашиглаж, иймд гомдол гаргагчийн хэлсэнчлэн, тухайн хөлөг онгоцонд тодорхой бүтээгдэхүүн эсвэл байгууллагын дүр төрхийг наалдуулж, өмчийн эзэн болох гомдол гаргагч нь ашиг олох зорилгоо биелүүлэх боломжгүй болгосон бол, гомдол гаргагчийн өмчийн эзэн хэмээх эрх ашгийг зөрчсөн гэж үзэх бөгөөд, ийм үр дагавар үүсэхийг урьдчилан харах байр суурьтай гуравдагч этгээд нь, дээрхи үйлдлийг хийхдээ гомдол гаргагчид хохирол учруулах үүрэгтэй болох тохиолдол гарч болзошгүй гэдгийг үгүйсгэх боломжгүй. Мөн энэ хэргийн шиг, хөлөг онгоцыг зургаар баримтжуулан постер бүтээж сурталчилгаа хийх нь, энд дурдсан тухайн хөлөг онгоцыг ашиглахтай холбоотой гэж үзэх ёстой.
Дээрхи мэдээлэл
гэж тусгасан бөгөөд “гуравдагч этгээд нь гомдол гаргагчийн зорилго болон түүнийг саад болгох үр дагаврыг урьдчилан харах байр суурьтай байхад, тэдний үйлдэл нь гомдол гаргагчид хохирол учруулах үүрэгтэй болох тохиолдол гарч болзошгүй” гэдгийг зөвшөөрсөн. Энэ хэргийн тохиолдолд, бүүртгэгдсэн автомашин компани нь хөлөг онгоцны зургийг постерт ашиглахдаа, сурталчилгааны агентлагийн энэ хөлөг онгоцонд хэрэгцээтэй эрхийг хөндөж, зөрчих магадлалыг урьдчилан таамаглах боломжгүй байсан гэж үзэн, сурталчилгааны агентлагийн гомдлыг хүлээн аваагүй.
Амьтны гадаад төрхийн хууль эрх зүйн асуудал
Кочи мужид, эцгийнхээ үеэс улсын байгалийн дурсгалт газар болох урт сүүлтэй тахиаг үржүүлж ирсэн үржүүлэгч ба түүний зургийг посткарт болгон худалдаалж байсан аж ахуйн нэгжийн хооронд мэдрэмтгий зөрчил үүссэн. Хоббигоор зураг авах гэж байгаад урт сүүлтэй тахиаг зургаад зөвшөөрөлгүйгээр худалдаалж ашиг олсон гэж үржүүлэгч нь аж ахуйн нэгжид хохирол барагдуулах төлбөр төлүүлэхийг шаардаж шүүхэд хандсан байна.
Гэвч шүүгчээс шүүх хуралдааныг үргэлжлүүлэхийн тулд урт сүүлтэй тахиа нь зохиогчийн бүтээл мөн эсэхийг тодорхойлох шаардлагатай тул түүнийг тогтоох шинжээчийг санал болгохыг хүссэн. Үржүүлэгч тал нь итгэлээ алдаж, гомдлыг буцаан татсан. Тэгэхээр аж ахуйн нэгж талаас “Эрх зүйн баталгаажуулах чадваргүй ийм шүүх хуралдааныг эхлүүлсэн нь хууль бус үйлдэлд тооцогдоно” гэж үзэж, үржүүлэгчид хохирол барагдуулах төлбөр төлүүлэхийг шаардсан. Хариултанд Кочи аймгийн шүүх аж ахуйн нэгжийн хохирол барагдуулах төлбөр төлүүлэх шаардлагыг хууль бус үйлдэлд тооцохгүй гэж үзэж, тэдний хүсэлтийг татгалзсан байна.
Кочи аймгийн шүүх урт сүүлтэй тахиаг Японы Зохиогчийн эрхийн хуулиар хамгаалахад хангалттай соёлын шинэлэг илэрхийлэл гэж үзэх боломжгүй гэж үзсэн ч,
Гэсэн хэдий ч, дээрх урт сүүлтэй тахианд онцгой гоо үзэсгэлэн байдаг бөгөөд түүнийг удирдан зохион байгуулах, үржүүлэхэд олон янзын ововчлол ба хүнд хэцүү ажил шаардлагатай бөгөөд олон жилийн хичээл зүтгэлийн үр дүнд эцэст нь тэдгээрийг үржүүлж чадсаныг харгалзан үзвэл, урт сүүлтэй тахиаг зургаар авч, посткарт болгон хувилж, бусад хүмүүст худалдаалах нь, энэхүү урт сүүлтэй тахианы эзэмшигчийн эрхийн хүрээнд багтдаг бөгөөд, түүний зөвшөөрөлгүйгээр зургийг хувилаад посткарт болгон худалдаалах үйлдэл нь, тухайн эзэмшигчийн эрхийг зөрчсөн хууль бус үйлдлийн шаардлагыг хангасан бөгөөд, эрхийг зөрчсөн хүн нь учирсан хохирлыг нөхөн төлөх үүрэгтэй.
Кочи аймгийн шүүх 1984 оны 10 сарын 29-ний шийдвэр
Иймд аж ахуйн нэгжийн хүсэлтийг татгалзсан.
Энэ шийдвэрт олон хүмүүс эргэлзэж, шүүмжлэлтэй байна. Урт сүүлтэй тахиаг зургаар авахыг хориглох эд зүйлсийн эрх гэж байхгүй гэдэг нь олонхын байр суурь юм. Эзэмшил эрхээрээ зургаар авахыг хориглох боломжтой бөгөөд урт сүүлтэй тахиа өөрийн газарт байгаа бөгөөд зөвхөн тэр газраас л зургаар авах боломжтой бол зургийг авахыг хориглох, зургийн төлбөр авах боломжтой. Ийм аргаар “урт сүүлтэй тахианы зураг”-ийг хамгаалах боломжтой гэдэг нь олон хүмүүсийн байр суурь билээ.
Ямар тохиолдолд зургийг авахыг зөвшөөрөхгүй байх вэ гэдгийг доорхи нийтлэлд тайлбарласан байна.
https://monolith.law/reputation/infringement-portrait-rights-and-privacy-rights-on-youtube[ja]
Номын хувьд
Танг улсын бичигчин болох Ян Жэнцингийн өөрийн бичсэн “Ян Жэнцингийн өөрийн бичсэн Жианчунгийн мэдэгдэл” эзэмшигч музей нь энэхүү мэдэгдлийг зөвшөөрөлгүйгээр хуулбарлаж, худалдаалсан нийтлэлүүдийн компанийг эзэмшил эрхийн (ашгийг ашиглах эрх) зөрчил гэж үзэн, нийтлэлийн худалдааг зогсоох ба түүнийг устгахыг шаардсан тохиолдол байдаг. Ян Жэнцингийн өөрийн бичсэн Жианчунгийн мэдэгдлийн өмнөх эзэмшигч А нь Шова эхний үед зургийг авсан Б хүнд хуулбарыг үйлдвэрлэх, тараах зөвшөөрөл өгсөн байна. Дараа нь, одоогийн эзэмшигч музей нь А-аас өөрийн бичсэн Жианчунгийн мэдэгдлийг шилжүүлэн авсан. Нийтлэлүүдийн компани нь Шова 43 онд (1968) Б-ийн шилжүүлэн авагчаас зургийн хуулбарыг авч, түүнийг ашиглан Шова 55 онд (1980) 8-р сарын 30-нд “Ян Жэнцингийн хайрцаг бичиг ба Ван Шуийн дуурайлт” гэсэн Вакан бумба цуглуулгын 24-р ботьг хэвлүүлсэн.
Ингэснээр, музей нь өөрийн бичсэн Жианчунгийн мэдэгдлийн эзэмшил эрхийг хамгаалж, зөвшөөрөлгүйгээр хийгдсэн үйлдлийг эзэмшил эрхийн (ашгийг ашиглах эрх) зөрчил гэж үзэн, нийтлэлүүдийн компанид худалдааг зогсоох ба тухайн нийтлэлийг устгахыг шаардсан. Тэрхүү тохиолдолд, зохиогчийн эрх нь дууссан байна.
Японы дээд шүүх хүртэл хэрэлдсэн ч, дээд шүүх нь,
Уран зургийн бүтээлүүдийн эх бүтээл нь бие даасан зүйл боловч, үүнтэй зэрэгцэн уран зургийн бүтээлүүдийг илэрхийлдэг бие даасан бус зүйл гэж үзэх ёстой. Эзэмшил эрх нь бие даасан зүйлүүдийг зориуд зүйл болгон ашигладаг эрх болохоос, уран зургийн бүтээлүүдийн эх бүтээлд хамаарах эзэмшил эрх нь тухайн бие даасан зүйлийн тал дээрх тусгаарлагдсан эрхийг илэрхийлдэг хэрэгсэл болох бөгөөд бие даасан бус уран зургийн бүтээлүүдийг шууд тусгаарлагдсан эрхээр удирдах боломжгүй. Тиймээс, уран зургийн бүтээлүүдийг тусгаарлагдсан эрхийг зохиогчийн эрхийн хамгаалалтын хугацаанд зөвхөн зохиогч эзэмших болно.
Японы дээд шүүх 1984 оны 1-р сарын 20-ны өдөр
гэж үзэж, бие даасан бус уран зургийн бүтээлүүдэд тусгаарлагдсан эрх нь хүрэхгүй учраас, эзэмшил эрхээр үндэслэн нийтлэлийн худалдааг зогсоох боломжгүй гэж шийдвэрлэсэн бөгөөд музейн гомдлыг хаягдуулсан. Өөрөөр хэлбэл, бие даасан зүйлүүдэд хамаарах эрх нь иргэний хуулийн эрх бөгөөд бие даасан зүйлийн тал дээр тусгаарлагдсан эрхийг эзэмших боломжтой ч, бие даасан бус зүйлийн тал дээр эрхийг удирдах эрх нь оюуны өмчийн эрх гэдгийг тодорхойлсон юм.
Мөн тус шүүхийн шийдвэрт, “Зохиогчийн эрх дууссаны дараа, зохиогчийн эрхтэй хүнд байсан зохиогчийн бүтээлийн хуулбарлах эрх гэх мэт эрхүүд эзэмшигчид буцаан шилжихгүй, харин зохиогчийн бүтээл нь нийтийн өмч (паблик домэйн) болон хувирч, хэн бүхэн зохиогчийн хувийн эрхийг зөрчихгүй бол зохиогчийн бүтээлийг чөлөөтэй ашиглах боломжтой болно” гэж мөн тодорхойлсон байна.
Каэдэ модны тохиолдол
Дээрх Саидын Шүүхийн шийдвэрийн дараах нэг жишээ бол Каэдэ модны тохиолдол юм. Нагано мужид газар эзэмшдэг нэхэмжлэгчид 15 метр өндөр, үзэсгэлэнтэй Каэдэ мод байсан бөгөөд түүний гоо үзэсгэлэнг масс медиаар таниулж, алдартай болгосон. Олон жуулчид зочлох болсон бөгөөд Каэдэ модны үндсийг тэвэрч, модонд муугаар нөлөөлж эхэлсэн учраас, нэхэмжлэгч “Каэдэ модны зураг авалт болон видео хэрэглээ нь хувийн хэрэглээнээс бусад тохиолдолд эзэмшигчийн зөвшөөрлийг авах ёстой” гэсэн тэмдэглэгээ байрлуулсан.
Гэвч тэр тэмдэглэгээг байрлуулахаас өмнө Каэдэ модны зургийг авч байсан гэрэл зурагчин номын хэвлэлийн газраас Каэдэ модны зургийг хэвлүүлсэн номыг хэвлүүлсэн. Иймд, нэхэмжлэгч модны эзэмшил эрхийг зөрчсөн гэж үзэн, номын хэвлэл, борлуулалтыг зогсоох болон хохирлыг нөхөн төлүүлэхийг шаардан шүүхэд хандсан. Энэ хэргийн хувьд, шүүх зогсоох хүсэлтийг татгалзаж, буруутай үйлдлийг баталгаажуулаагүй.
Шүүхийн хувьд,
“Эзэмшил эрх нь бодит зүйлсийг зориулалтаараа агуулдаг тул, энэхүү Каэдэ модны эзэмшил эрхийн агуулга нь бодит зүйл болох энэхүү Каэдэ модыг тусгайлан хянах эрхэнд хязгаарлагдана. Энэ нь Каэдэ модны зургийг хуулбарлах, хуулбарыг номонд хэвлүүлэх тусгайлан хянах эрхийг хамарахгүй. Гуравдагч этгээд Каэдэ модны зургийг хуулбарлаж, хуулбарыг номонд хэвлүүлж, борлуулсан ч, бодит зүйл болох энэхүү Каэдэ модыг тусгайлан хянах эрхийг зөрчсөн гэж үзэх боломжгүй. Иймд, номыг хэвлүүлж, борлуулснаар нэхэмжлэгчийн Каэдэ модны эзэмшил эрхийг зөрчсөн гэж үзэх боломжгүй.”
Токио дүүргийн шүүх 2002 оны 7-р сарын 3-ны шийдвэр (2002)
гэж үзэж, зогсоох хүсэлтийг татгалзаж, буруутай үйлдлийг баталгаажуулаагүй. Энэ нь дээрх Саидын Шүүхийн шийдвэрийг дагаж мөрдсөн хэрэг юм.
Түүнчлэн, шүүхийн шийдвэрт,
“Хэрэв нэхэмжлэгч газар дээрх Каэдэ модны ургамлын орчны муудалтыг санаа зовоож, гуравдагч этгээдийн модны ургалт болон бусад зүйлд муу нөлөө үзүүлэх үйлдлийг зогсоох зорилгоор байгаа бол, газрын эзэмшил эрхийн үйлчлэлээр модыг хамгаалах зорилгыг хангаж чадна. Урьдчилан хэлсэнчлэн, одоо нэхэмжлэгч газар дээр орохдоо модны ургалт болон бусад зүйлд муу нөлөө үзүүлэх боломжтой үйлдлийг хийхийг хориглох, ашиг сонирхлын зорилгоор зөвшөөрөлгүйгээр модны зураг авахыг хориглох зарлалыг гаргасан. Иймд, гуравдагч этгээд уг зарлалын утга санаагаар эсэргүүцэн газар дээр орох тохиолдолд, нэхэмжлэгч тухайн оролцоог зогсоох боломжтой бөгөөд уг гуравдагч этгээдэд буруутай үйлдэл батлагдана. Мөн газар дээрх гоо сайхныг гэмтээхгүй байх зорилгоор хашаа барих зэрэг арга хэмжээ авч, уг зорилгыг илүү найдвартай хангах боломжтой.”
Дээрх шийдвэр
гэж тэмдэглэсэн байна.
Хураангуй
Өөр хүний өмчийг зургаар дарж, түүнийг нийтэд зарлах нь эзэмшил эрхийн хуульд үндэслэн хязгаарлахад хүндрэлтэй гэж хэлж болно. Гэхдээ үйлдлийн хэлбэрээр шалтгаалан, хууль бус үйлдэл гарах боломжгүй гэсэн үг биш. Жишээлбэл, эзэмшигчийн барилга дотор түүний зөвшөөрөлгүй орж, зураг авсан тохиолдолд, хууль бус үйлдлийн хариуцлага тооцогдох магадлалтай.
Энэ нийтлэлийн агуулгыг видео хэлбэрээр мэдэхийг хүсвэл, манай фирмийн YouTube сувгийн видеог үзнэ үү.
Category: Internet
