Санал болон шүүмжлэл агуулсан илэрхийлэлд хариуцлага тооцох нөхцөл байдал юу вэ?

Өмнө нь, нэр төрийг гутаасан хүмүүс нь мэдээллийг түгээх хүч чадалтай сонин, телевиз шиг олон нийтийн хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл эсвэл алдартай хүмүүс байх нь ердийн байсан. Гэвч интернетийн хөгжилтэй хамт, форум болон Сошиал Нэтворк Сервис (SNS)-ийн тусламжтайгаар хүн бүр өргөн цар хүрээнд мэдээлэл түгээх чадвартай болсон бөгөөд илэрхийлэлтэй холбоотой орон зайн өргөжилттэй хамт, хүн бүр нэр төрийг гутаасан хохирогч болох магадлал үүссэн билээ.

Болгоомжгүйгээр анхааралгүйгээр пост хийх нь та нэр төрийг гутаасан хүн болох эрсдэлтэй. “Нэр төрийг гутаах шаардлага”, “Нэр төрийг гутаах явдал батлагдсангүй” гэх мэтчилэн бусад нийтлэлүүдэд тайлбарласан боловч энд бид санал бодлоо илэрхийлэх эсвэл шүүмжлэх илэрхийлэл ба нэр төрийг гутаах явдлын холбоо, өөрөөр хэлбэл санал бодлоо илэрхийлэх шүүмжлэлтэй холбоотой нэр төрийг гутаах талаар тайлбарлах болно.

Санал болон үнэлгээг агуулсан илэрхийлэлээр үүсгэсэн нэр төрийн хохирол

Японы Гэмт хэргийн хууль-д нэр төрийн хохирол гэмт хэрэг нь 230-р зүйлээр тодорхойлогдсон бөгөөд, үүнд тодорхой фактын тодорхойлолт шаардлагатай бөгөөд тодорхой фактыг (үнэн бодит байдал нь батлагдсан баримт бичиг гэх мэтээр) харуулахгүй бол хуульд заасан гэмт хэрэг болохгүй. Гэхдээ, иргэний хуулийн хүрээнд нэр төрийн хохирол нь тодорхой шаардлагагүйгээр үүсгэгддэг.

1. Нийтийн өмнө худал мэдээлэл тарааж, хүний нэр төрийг гутаасан хүнд худал мэдээллийн үнэн бодит байдалтай холбогдуулан 3 жилийн хорих ял эсвэл хорих анги, эсвэл 500,000 иенийн торгууль оноох болно.

Гэмт хэргийн хууль 230-р зүйл

Хэн нэгний нэр төрийг гутаасан хүнд, шүүх нь хохирогчийн хүсэлтээр, хохирлыг барагдуулахаас гадна эсвэл хохирлыг барагдуулахтай хамт, нэр төрийг сэргээхэд тохиромжтой арга хэмжээ авахыг зааж болно.

Иргэний хууль 723-р зүйл

Энэ талаарх шүүхийн шийдвэр нь,

Нэр төрийн хохирол гэмт хэрэг нь, асуудал болсон илэрхийлэл нь хүний зан чанар, ёс суртахуун, нэр хүнд, итгэл үнэмшил зэрэг хувь хүний үнэт зүйлсийн нийгмийн хүлээн зөвшөөрөгдөх байдалд сөргөөр нөлөөлж, түүнийг бууруулсан бол, энэ нь фактыг тодорхойлсон эсэх, эсвэл санал болон үнэлгээг илэрхийлсэн эсэхээс үл хамааран, үүсгэгдэж болох юм.

Японы Дээд Шүүхийн 1997 оны 9-р сарын 9-ний шийдвэр

гэж үзэж, санал болон үнэлгээгээр ч нэр төрийн хохирол үүсгэж болохыг тогтоожээ.

Өөрөөр хэлбэл,

1. Хэлэлцүүлэгт оруулсан ‘гэмт хэргийн хуулийн нэр төрийн хохирол’ нь тодорхой фактыг дурдсан бөгөөд, энэ нь иргэний хуулийн хүрээнд ч нэр төрийн хохирол (нэр төрийн эрхийн зөрчил) болдог
2. Гэхдээ, гэмт хэргийн хуулийн хүрээнд нэр төрийн хохиролд тооцогдохгүй боловч, санал болон үнэлгээгээр үүсгэсэн нэр төрийн хохирол (‘санал үнэлгээний нэр төрийн хохирол’) нь иргэний хуулийн хүрээнд нэр төрийн хохирол (нэр төрийн эрхийн зөрчил) болдог

гэсэн бүтэцтэй байдаг. Дээрх 1-р хэсэгт дурдсан нэр төрийн хохирлын үүсэх шаардлагын талаар дэлгэрэнгүй тайлбарыг доорх нийтлэлд өгүүлсэн байдаг.

https://monolith.law/reputation/defamation[ja]

Иймд, иргэний хуулийн хүрээнд, хүмүүсийн ерөнхий мэдрэмжийг үндэслэн хүний нийгмийн үнэлгээг бууруулсан илэрхийлэл бол, энэ нь фактын тодорхойлолт эсвэл санал болон үнэлгээ байсан ч нэр төрийн хохирол үүсгэж болох бөгөөд, нэр төрийн хохирлын үүсэх, үүсэхгүйг шалгахад фактын тодорхойлолт ба санал болон үнэлгээний ялгаа нь чухал биш болно.

Гэсэн хэдий ч, фактын тодорхойлолт ба санал болон үнэлгээний хоорондох ялгаа нь, хариуцлагаас чөлөөлөгдөх шаардлага өөр байгаа тул, хариуцлагаас чөлөөлөгдөхийг шалгахад тэдгээрийн ялгаа нь чухал утга учиртай бөгөөд нэр төрийн хохирлын хууль ёсны хариуцлага үүсэх, үүсэхгүйг шийдвэрлэхэд ихээхэн нөлөөлнө.

Иргэний хуулийн хүрээнд гэмт хэрэг болгон нэр төрийн хохирлыг үүсгэсэн тохиолдолд, хохирлыг барагдуулахаас гадна эсвэл хохирлыг барагдуулахтай хамт, нэр төрийг сэргээх арга хэмжээ авахыг зөвшөөрдөг. Энэ талаарх ерөнхий арга хэмжээ болох уучлал гуйх зар сурталчилгааны талаар бусад нийтлэлд дэлгэрэнгүй тайлбарласан байдаг.

https://monolith.law/reputation/defamation-corrective-advertising-restoration-of-reputation[ja]

Үнэн зүйлийг дурдсанаар үүссэн нэр төрийг гутаасан хэргийн чөлөөлөгдөх нөхцөлүүд

Үнэн зүйлийг дурдсанаар үүссэн нэр төрийг гутаасан хэргийн хувьд, дараах гурван нөхцлийг хангасан бол хууль бус байдлыг үгүйсгэж, нэр төрийг гутаасан хэргээс чөлөөлөгдөнө:

1. Нийтийн эрх ашгийг хамааруулсан үнэн зүйлийг дурдсан байх (Нийтийн эрх ашиг)
2. Зөвхөн нийгмийн төлөө зорилготой байх (Нийгмийн төлөө зорилго)
3. Дурдсан үнэн зүйл нь үнэн болохыг нотлогдуулсан байх (Үнэн байдал) эсвэл тухайн үнэн зүйл нь үнэн болохыг итгэхэд хангалттай үндэслэл байх (Хангалттай байдал)

Японы Хууль 230-р зүйлийн 2-ын 1-д “Нийтийн эрх ашиг”, “Нийгмийн төлөө зорилго”, “Үнэн байдал” гэсэн гурван нөхцлийг дурдсан боловч, эдгээрт “Хангалттай байдал” нөхцлийг нэмж, нэр төрийг гутаасан хэллэг байсан ч, дээрх нөхцөлүүдийг хангасан бол, хууль хяналтын болон иргэний хариуцлагаас чөлөөлөгдөх шүүхийн шийдвэр байдаг.

Энд “Хангалттай байдал” нөхцөлд тулгуурлан, “тэр үнэн зүйл нь үнэн болохыг итгэхэд хангалттай үндэслэл” байх шаардлагатай бөгөөд, тодорхой баримт шаардлагатай байдаг. 1997 оны 9-р сарын 9-ний өдрийн Японы Дээд Шүүхийн шийдвэр нь “Юүкан Фужи-Росс гүтгэлэг үйл явдал”-ын давж заалдах шатны шүүх хурал байсан бөгөөд, “Тодорхой хүнийг гэмт хэрэг үйлдсэн гэх хардлага сонин зэрэгт давтан мэдээлэгдсэн байсан ч, энэ нь шууд холбогдох гэмт хэрэг үйлдсэн үнэн зүйл байсан гэж мэдэгдсэн хүнд, тэр үнэн зүйл нь үнэн болохыг итгэхэд хангалттай үндэслэл байсан гэж үзэх боломжгүй” гэжээ. “Телевизээр ярьсан”, “Номонд бичсэн” гэх мэт нь хангалттай биш бөгөөд чөлөөлөгдөхгүй. Анхаарах шаардлагатай.

Санал болон дүгнэлтээр үүсгэсэн нэр төрийн хохирлын хариуцлагаас чөлөөлөх нөхцөлүүд

Санал болон дүгнэлтээр үүсгэсэн нэр төрийн хохирлын хувьд, дараах дөрвөн нөхцлийг хангасан тохиолдолд, хууль бус үйлдлийг үгүйсгэж, нэр төрийн хохирлын хариуцлагаас чөлөөлөгдөх боломжтой болно.

1. Санал болон дүгнэлт нийгмийн эрх ашгийн асуудалтай холбоотой байх (нийгмийн холбоо)
2. Санал болон дүгнэлтийн зорилго нь зөвхөн нийгмийн сайн сайхныг эрэлхийлсэн байх (нийгмийн ашиг)
3. Үндэслэгдсэн баримт бичиг нь үнэн бодит байдалтай байхыг нотлох (үнэн зөв байдал) эсвэл тухайн баримт бичиг нь үнэн бодит байхад хангалттай шалтгаан байх (зохих шалтгаан)
4. Хүнийг доромжлох зэрэг санал болон дүгнэлтийн хүрээнээс хэтэрсэн бус байх

1-3 дугаар нөхцөлүүдийн хувьд баримт бичгийн тодорхойлолтоор үүсгэсэн нэр төрийн хохирлын адил буюу төстэй байдаг бол, 4 дүгээр нөхцөл нь илэрхийлэлтийн агуулга, хатуурхал, хохирогчийн онцлог зэрэгт үндэслэн шийдвэрлэгддэг.

Иймд, энгийн нэр төрийн хохирлын хувьд, санал болон дүгнэлтээр үүсгэсэн нэр төрийн хохирол нь “санал болон дүгнэлтийн хүрээнээс хэтэрсэн” тохиолдолд үүсдэг гэж хэлж болно.

Илэрхийлэл нь үнэн зүйлийг илэрхийлж байгаа эсэх, эсвэл санал бодлоо илэрхийлж байгаа эсэх

Сургалтын төвийн сүлжээ A нь өөрийн дэргэдэх B сургалтын төвд охин сурдаг эцэг C-ийн форум дээрхи нийтлэлтэй холбогдуулан Токиогийн газар дундын шүүхэд (Tokyo District Court) нэр төрийн хүндийг гутаасан гэх хэргээр мэдүүлэг өгсөн байна.

B сургалтын төвийн захирал D нь танилцсан сайтаар танилцсан охид сургуулийн охинд мөнгө өгч, зохисгүй хувцас өмсгөж, зохисгүй зургийг авсан хэрэгт буруутгагдаж, 300 гаруй хэргийг хүлээн зөвшөөрсөн байна. Энэ мэдээг сонссон C нь “D нь B сургалтын төвийн сурагчдад ч зохисгүй үйлдэл хийсэн байх магадлалтай” болон “B сургалтын төвийн бусад ажилчид ч сурагчдад зохисгүй үйлдэл хийж байж болзошгүй” гэх мэт сэтгэгдлүүдийг бичсэн байна.

Энэ шүүх хуралдааны үеэр D-ийн хэргийн шүүх хурал болж, D нь хүүхдийн порнографийн хууль зөрчсөн гэх ял сонссон байна. Ингэснээр, D-ийн үйлдлийн үндсэн баримт нь батлагдсан байна. Мөн ийм нийгэмд шуугиан тарьсан гэмт хэргийн талаархи заалт нь нийгмийн анхаарлыг татаж, нийтийн эрх ашигт нийцсэн гэж үзэгдэв.

Тиймээс, C-ийн форум дээрх илэрхийлэл нь үнэн зүйлийг илэрхийлж байгаа эсэх, эсвэл зөвхөн санал бодлоо илэрхийлж байгаа эсэх нь чухал асуудал болсон. Энэтхэгийн газар дундын шүүх нь, ердийн үзэгчдийн анхаарал болон унших хэв маягийг үндэслэн ойлговол, энэ нийтлэлийг “D болон бусад ажилчид зохисгүй хэргийн нэмэлт гэмт хэргүүдийг үйлдсэн баримтыг илэрхийлж байна” гэж үзэхгүй гэж үзсэн дээр,

Нэхэмжлэгч нь, тухайн хэргийн насны сурагчдад сургалтын зааварчилгаа өгөх үүрэгтэй байхад, 300 гаруй хэргийг хүлээн зөвшөөрсөн гэх мэдээллийг авсан D-ийн гэмт хэргийг анзаараагүй, түүнийг тогтмол ажилтан хэлбэрээр ажиллуулж, түүнд захирлын албан тушаалыг олгосон гэх үндсэн баримтыг үндэслэн, ийм удирдлага, хяналтын системтэй бол D болон бусад ажилчид нэмэлт гэмт хэргүүдийг үйлдэх магадлалтай гэсэн саналыг илэрхийлсэн бөгөөд, энэ нь нэхэмжлэгчийн ажилтны сургалт, удирдлага, хяналтын дутагдал, байгууллагын дотоод журмын сахилга батыг хадгалах асуудал, сурагчдыг хариуцан сургах, хөгжүүлэх үүрэгтэй боловсролын байгууллагын өөрийнхөө ухамсрын дутагдлыг хатуу шүүмжлэх, засах, түүнийг хариуцлагад татсан санал бодлын илэрхийлэл болохыг ойлгох боломжтой, ингэснээр, үнэн зүйлийг илэрхийлээгүй

Токиогийн газар дундын шүүх 2011 оны 11-р сарын 25-ны өдөр

гэж үзэж, C-ийн форум дээрх илэрхийлэл нь санал бодлоо илэрхийлж байгаа гэж дүгнэсэн байна.

Санал болон шүүмжлэлийн хүрээнээс хэтэрсэн эсэх

Тиймээс, сүүлийн шаардлага болох “хувь хүний дайралтад хүрэх зэрэг санал болон шүүмжлэлийн хүрээнээс хэтэрсэн бус” эсэх нь асуудал болсон. C-ийн форум дээрх илэрхийлэлд хэт хатуу хэллэгүүд агуулагдсанаас болж, илэрхийлэлийн хатуулгаас шалтгаалан, түүнийг хариуцлагаас чөлөөлөх боломжийг няцаах эсэх нь хүрэлцэн ирсэн.

Токиогийн газар дундын шүүх (東京地裁) нь одоо ч санал болон шүүмжлэлийн хүрээнээс хэтэрч байгаагүй гэж үзэж, C-ийг хариуцлагаас чөлөөлсөн. C-ийн шүүмж хатуу бөгөөд хэт хэллэгүүдийг агуулсан ч, D-ийн үйлдсэн хэрэг нийгэмд ихээхэн нөлөө үзүүлсэн бөгөөд, нийгэмд ихээхэн сэтгэл зовнилт болон айдас хүргэсэн нь зүй ёсны хэрэг байсан. Тэгвэл A-аас ямар ч бодит үйл явдлын тайлбар эсвэл тайлагнал гаргаагүй нь харгалзан үзэхэд, C-ийн шүүмж нь зөвхөн зохих санал болон шүүмжлэлийн хүрээнд байгаа бөгөөд буруу довтолгоонд хүрээгүй гэж үзэж, хариуцлагаас чөлөөлөх шийдвэр гаргасан байна.

Энэ утгаараа, C-ийн бичсэн зүйл шиг хатуу шүүмжлэлийн бичвэр бүх тохиолдолд хариуцлагаас чөлөөлөгдөх гэж үзэхгүйг анхаарах хэрэгтэй. Энэ нь тухайн хэргийн бүхий л нөхцөл байдлыг нийтлэгээр үнэлж, хариуцлагаас чөлөөлөх эсэх нь тодорхой бодит үйл явдлын хамааралтай байдаг.

Нийгэмд асуудал үүсэхэд, түүнд сонирхолтой хэрэглэгчид интернет дээр хатуу бөгөөд довтолгоонд ойр байдаг санал, шүүмжлэлийг нийтлэх нь цахим орчинд нэр төрийн хууль бус үйлдлүүдэд түгээмэл тохиолддог. Иймд энэ төрлийн хэргүүд нь илэрхийлэл эрх чөлөө болон нэр төрийн эрхийн тэнцвэрийг хэрхэн баримтлах талаар анхаарал татаж, чухал хэргүүдийн нэг гэж хэлж болно.

Хураангуй

Энэ нийтлэлд хүргэсэн шиг, санал бодлоо илэрхийлэх хэлбэрээр хийгдсэн нэр төрийн хүндийг гэмтээх үйлдэл нь, үйл ажиллагааны хувьд, “ямар ч байдлаар бүтээгдэхүүн боловсруулсан ч тодорхой түүхийг бичсэн гэж хэлэхэд хэцүү” гэсэн төрлийн доромжлолын хэргүүдэд “гэсэн хэдий ч нэр төрийн хүндийг гэмтээх үйлдэл бий болсон” гэж үзүүлэхийн тулд авч үзэх хууль зүйн бүтэц юм. Өөрөөр хэлбэл,

1. Үндсэндээ, тухайн доромжлолын илэрхийлэл нь тодорхой түүхийг дурдаж байгаа, гэж үзэж, нэр төрийн хүндийг гэмтээх (нэр төрөө хамгаалах) үйлдлийг үзүүлэх хэрэгтэй.
2. Гэвч, “тодорхой түүхийг дурдаж байгаа” гэж хэлэхэд хэцүү байгаа төрлийн абстракт илэрхийлэл эсвэл “сэтгэгдэл”-тэй ойролцоо илэрхийлэл байвал, 1-р бүтцийг ашиглаж чадахгүй учраас санал бодлоо илэрхийлэх хэлбэрээр хийгдсэн нэр төрийн хүндийг гэмтээх үйлдэл гэж үзүүлэх болно.
3. Гэвч санал бодлоо илэрхийлэх хэлбэрээр хийгдсэн нэр төрийн хүндийг гэмтээх үйлдэл гэж үзүүлэхэд, “санал эсвэл бодлого хэлэх хүрээнээс гадуур” байгаа бол зохих ёсоор үйлдэл хийгдсэн гэж үзнэ гэсэн үг болох учраас, энэ утгаараа шаардлага нь өндөр болно.

Үйл ажиллагааны мэдрэмжээр хэлбэл, дээрх 1-р түвшний асуудал нь, хуульч нь зөвхөн нарийн мэдлэгтэйгээр үндэслэлтэй бүтэц боловсруулах эсэхээс шалтгаалан, дүн шинжилгээ өөрчлөгдөх боломжтой хэсэг юм. Жишээлбэл, “Блэк компани” гэсэн илэрхийлэл нь “ажилтны санал бодлоос хэтрээгүй, тодорхой түүх биш (ингэснээр зөвхөн санал бодлоо илэрхийлэх хэлбэрээр хийгдсэн нэр төрийн хүндийг гэмтээх асуудал үүснэ)” гэсэн үзэл бодол ч байсан боловч, манай хууль зүйн фирм одоогоор “Дотоод нь ч блэк” гэсэн илэрхийлэлтэй холбоотойгоор, энэ нь тодорхой түүх байгаа гэж үзэж ялалт бүхий шүүхийн шийдвэрийг авч чадсан билээ. Энэ нь форум доторх бусад хариултын агуулгыг үндэслэн шүүхэд зөвшөөрүүлсэн жишээ бөгөөд “бусад хариултын агуулгыг үндэслэх ёстой” гэсэн үзүүлэлт шаардлагатай байсан тохиолдол юм.

https://monolith.law/reputation/illegal-posting-black-companies-in5ch[ja]

Санал бодлоо илэрхийлэх хэлбэрээр хийгдсэн нэр төрийн хүндийг гэмтээх үйлдэл нь, дээрх 2-р хэсэгт дурдсан шиг, “ямар ч байдлаар” тодорхой түүхийг хэлэхэд хэцүү байгаа тохиолдолд, эцсийн баталгаа болгон үзүүлэх ёстой хууль зүйн бүтэц бөгөөд, мөн энэ төрлийн шүүмжлэлийг тодорхой тохиолдолд зөв шийдвэрлэхийн тулд мэдлэг ба туршлага шаардлагатай болдог гэдэг нь үйл ажиллагааны мэдрэмж юм.

Энэ нийтлэлийн агуулгыг видео хэлбэрээр мэдэхийг хүсвэл, манай фирмийн YouTube сувгийн видеог үзнэ үү.

https://youtu.be/BKq7mXIOmH4[ja]