Japonya'daki Startup Yatırımlarında J-KISS'in Özeti ve SAFE ile Dönüştürülebilir Notlar Arasındaki Farklar

Japonya’daki startup ekosistemi son yıllarda dikkat çekici bir büyüme kaydederek uluslararası yatırımcıların ilgisini çekmiştir. Bu canlı ortamda, seed aşamasındaki startup şirketlerin hızlı ve verimli bir şekilde fon toplamaları için ‘J-KISS’ yaygın olarak kullanılmaktadır. J-KISS, ‘Keep It Simple Security’ ifadesinin baş harflerinden oluşmakta ve adından da anlaşılacağı üzere, fon toplama sürecini basitleştirerek hızlandırmayı amaçlamaktadır. Bu, Amerika Birleşik Devletleri’nin Silikon Vadisi’nde ortaya çıkan yatırım sözleşmesi bilgisine dayanmakta, özellikle ‘SAFE (Simple Agreement for Future Equity)’ ve ‘Convertible Note’ (Dönüştürülebilir Not) gibi dönüştürülebilir menkul kıymet kavramlarını Japon yasal düzenlemelerine uygun hale getiren bir şablondur ve Coral Capital (eski adıyla: 500 Startups Japan) tarafından geliştirilmiştir.

J-KISS’in Japonya’daki startup yatırımlarında önemli bir yere sahip olmasının nedenleri, işlem maliyetlerini azaltan standartlaşmış yapısı ve şirket değerlendirmesini erteleyebilme esnekliğindedir. Bu, SAFE ve Convertible Note’un sunduğu temel avantajlarla ortaktır. Geleneksel hisse senedi çıkarma yoluyla yapılan fon toplamada, erken aşama şirket değerlemesi zor olmakta ve karmaşık müzakereler çok zaman ve maliyet gerektirmektedir. J-KISS, bu sorunu çözmek için, gelecekteki şirket değerlemesine dayanarak hisse senedine dönüştürülecek ‘yeni hisse senedi opsiyonları’ şeklini benimsemiştir. Bu sayede, girişimciler işlerine odaklanabilir ve yatırımcılar erken aşamada yatırım teşviklerinden faydalanabilirler.

Bu makalede, J-KISS’in hukuki niteliği, ana sözleşme maddeleri, ihraç prosedürleri ve yurtdışındaki benzer fon toplama yöntemleriyle karşılaştırması detaylı bir şekilde açıklanmaktadır. Japon yasalarına dayanarak ve spesifik maddeleri alıntılayarak, J-KISS’in Japon hukuk sistemi altında nasıl işlediğini açıkça anlatmaktayız.

J-KISS’in Hukuki Niteliği ve Yurtdışındaki Dönüştürülebilir Menkul Kıymetlerle Karşılaştırması

J-KISS, Japonya’nın hukuk sistemine göre “yeni hisse senedi opsiyonu” olarak konumlandırılmaktadır. Japon Şirketler Kanunu’nun 2. maddesinin 21. fıkrası, “yeni hisse senedi opsiyonu”nu “hisse senedi şirketine karşı kullanılarak ilgili hisse senedi şirketinin hisse senetlerinin alınabilmesini sağlayan hak” olarak tanımlamaktadır. Bu tanım, J-KISS’in gelecekte hisse senedi edinme hakkı olduğunu ve şu anki hisse senetleri olmadığını açıkça göstermektedir. Yatırımcılar, yeni hisse senedi opsiyonunu elde etmek için bir bedel olarak, şirkete para yatırmaktadırlar.

Bu hukuki nitelik, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki “SAFE (Simple Agreement for Future Equity)” ile birçok ortak noktaya sahiptir. SAFE de borç değil, “gelecekteki hisse senetleri için basit bir anlaşma” olarak tasarlanmıştır ve faiz ya da vade kavramını içermemektedir. Bu sayede, startup’lar borç geri ödeme yükümlülüğü ve faiz yükü taşımadan finansman sağlayabilir ve kurucular şirket değerlendirmesi tartışmasını erteleyebilirler.

Öte yandan, geleneksel tohum aşaması finansman aracı olarak kullanılan “dönüştürülebilir notlar (yeni hisse senedi opsiyonlu tahvil)” borç senedi niteliği taşıdığı için, şirketin bilançosunda “borç” olarak kaydedilmekteydi. Bu, startup şirketler için finansal durumun kötüleşmiş gibi görünmesi gibi bir dezavantaj oluşturuyordu. Ancak, J-KISS “yeni hisse senedi opsiyonu” formunu aldığı için, yatırımcılardan alınan miktarlar bilançonun “özkaynaklar” bölümünde kaydedilmektedir. Bu durum, borç kaydından kaçınan SAFE ile benzer olup, şirketin finansal sağlamlığını dışa doğru göstermede büyük bir avantaj sağlamaktadır. J-KISS’in “yeni hisse senedi opsiyonu” olarak tasarlanmış olması ve ödenen tutarların “özkaynak” olarak kaydedilmesi, Japon hukuk sisteminin startup’ların finansman toplama konusundaki pratik sorunları, özellikle bilançonun borç kaydıyla kötüleşmesi sorununu fark edip çözmek için hukuki yenilikler yaptığını göstermektedir. Bu, sadece hukuki bir sınıflandırmadan öte, politik niyeti ve piyasa ihtiyaçlarına uyumu gösteren ve Japon hukuk piyasasının startup ekosisteminin gelişimine aktif olarak katkıda bulunma çabasının bir kanıtı olup, yabancı yatırımcılar için Japon hukuk çevresinin evrildiğine dair olumlu bir işaret oluşturmaktadır.

Ayrıca, J-KISS’in standartlaştırılmış sözleşme şablonlarının kamuoyuna açık olması da büyük bir özelliğidir. Bu sayede, yatırımcılar ve startup şirketler, bireysel sözleşme müzakereleri ve düzeltmeler için harcanan zamanı ve avukatlık ücretlerini büyük ölçüde azaltabilir ve hızlı bir şekilde finansman sağlayabilirler. Bu standartlaşma, Y Combinator tarafından yayınlanan SAFE şablonları ile ortak bir avantaj oluşturmakta ve işlemlerin öngörülebilirliğini artırmakta, özellikle erken aşama startup’lar için işlerine odaklanabilecekleri bir ortam sağlamaktadır.

J-KISS’in Temel Sözleşme Hükümleri ve Hukuki Anlamları

Japonya’da J-KISS, standart bir format olmasına rağmen, yatırımcılarla ihraç şirketler arasındaki hak ve yükümlülük ilişkilerini netleştiren bir dizi önemli hüküm içermektedir. Bu hükümlerin anlaşılması, J-KISS aracılığıyla finansman sağlamada hayati öneme sahiptir.

J-KISS, yeni hisse senedi opsiyonları olduğundan, uygulama fiyatı ve koşulları gibi çeşitli hususları ‘ihraç şartları’ olarak belirler. Bu genellikle yatırım sözleşmesine ek bir belge olarak eklenir. J-KISS’in dönüşüm koşulları, öncelikle aşağıdaki senaryoları göz önünde bulundurur:

En yaygın dönüşüm nedeni ‘uygun finansman sağlama (bir sonraki finansman turu)’dır. J-KISS, bir sonraki finansman turunda (örneğin Seri A) ihraç edilen hisselere dönüştürülür. Bu durumda dönüşüm fiyatı genellikle ‘değerleme tavanı (Valuation Cap)’ ve ‘indirim oranı (Discount Rate)’ arasından daha avantajlı olanına göre belirlenir. Değerleme tavanı, yatırımcının hisse dönüşümü sırasında şirketin değerine bir üst sınır koymakta ve şirket değeri bu sınırı aşsa bile sınır bazında avantajlı bir fiyattan hisse alabilme mekanizmasıdır. İndirim oranı, bir sonraki finansman turundaki hisse fiyatına belirli bir indirim oranı (örneğin %20) uygulayarak, erken aşama yatırımcıların avantajlı bir fiyattan hisse alabilmesini sağlar. Bu değerleme tavanı ve indirim oranı kavramları, SAFE ve dönüştürülebilir senetlerde de yaygın olarak kullanılan yatırımcı koruma mekanizmalarıdır ve J-KISS de bu uluslararası uygulamaları benimsemektedir. Özellikle, J-KISS 2.0’da, SAFE’in 2018 revizyonunu takiben, post-money değerleme tavanı getirilmiş ve uluslararası trendlere uyum sağlanmıştır.

Bir diğer dönüşüm koşulu olarak ‘satın alma (M&A) gerçekleşmesi’ durumu vardır. Eğer J-KISS, ihraç şirket üzerinde bir M&A gerçekleştiğinde hala yeni hisse senedi opsiyonu olarak kalıyorsa, yatırımcılar J-KISS’i kullanarak hisselere dönüştürme veya kullanmama ve ihraç şirketinden satın alma opsiyonuna sahip olabilirler. J-KISS şablonunda, yatırım miktarının iki katı para iadesi veya değerleme tavanında sıradan hisselere dönüşüm gibi hükümler belirlenebilir. Bu, satın alma durumunda yatırımcı koruma hükümleri açısından SAFE ve KISS (ABD’nin 500 Startups tarafından geliştirilen dönüştürülebilir menkul kıymet) ile benzerlik gösterir.

Son olarak, ‘belirli bir süre içinde uygun finansman sağlama veya satın alma gerçekleşmemesi’ senaryosu vardır. Eğer belirlenen dönüşüm süresi (genellikle 18 ay civarı) içinde uygun bir finansman veya satın alma gerçekleşmezse, J-KISS sıradan hisselere dönüştürülebilir. Bu ‘dönüşüm süresi’, faiz veya vade tarihi olmayan SAFE’ten farklı olarak, dönüştürülebilir senetlerin vade tarihine benzer bir işlev görebilir ve yatırımcı koruma amacı taşır. J-KISS’in sözleşme hükümleri, özellikle değerleme tavanı ve indirim oranı, ayrıca ana yatırımcıların haklarının dahil edilmesi, startup’ların ‘değerleme erteleme’ avantajından yararlanırken, erken aşama yatırımcıların üstlendiği yüksek risklere karşı somut koruma ve teşvik sağlayan sofistike bir dengeyi gösterir. Bu, sadece basitleştirme değil, aynı zamanda girişim sermayesi yatırımlarının gerçeklerine uygun risk ve getiri dağılımını göz önünde bulunduran bir tasarımdır ve Japonya’nın startup yatırım piyasasının uluslararası girişim sermayesi piyasasının en iyi uygulamalarını takip ettiğini gösterir.

J-KISS yatırım sözleşmesi, ihraç şirketi ve yatırımcıların belirli gerçekler hakkında beyan ve garanti içeren hükümleri içerir. Örneğin, ihraç şirketi, yasal kuruluş ve varlık, yeni hisse senedi opsiyonu ihraç yetkisi, yasalara uyum, fikri mülkiyet haklarının sahipliği, antisosyal güçlerle ilişki olmaması gibi konularda beyan ve garanti verir. Yatırımcılar ise, kendi karar verme yetenekleri, yatırım deneyimleri, antisosyal güçlerle ilişki olmaması gibi konularda beyan ve garanti verirler. Bu beyan ve garantiler, işlemin güvenilirliğini sağlamak ve gelecekteki anlaşmazlıkları önlemek için çok önemlidir.

J-KISS şablonunda, belirli bir miktarın üzerinde yatırım yapan yatırımcılar ‘ana yatırımcı’ olarak tanımlanır ve özel haklar verilir. Bunlar arasında ‘bilgi talep hakkı’ bulunur; ana yatırımcılar şirketin finansal tabloları ve işletme yönetimi hakkında bilgi talep etme hakkına sahiptirler. Bu, yatırımcıların yatırım kararlarını sürekli olarak yapabilmeleri için önemli bilgilere erişimlerini garanti eder. Bir diğer hak ise ‘öncelikli alım hakkı’dır; bir sonraki finansman turunda yeni hisseler ihraç edildiğinde, ana yatırımcılar bu hisseleri öncelikli olarak alım hakkına sahiptirler. Bu sayede, yatırımcılar gelecekteki finansman turlarıyla hisse oranlarının sulandırılmasını önleyebilirler. Bu yatırımcı koruma hükümleri, standart SAFE’te genellikle bulunmaz ancak KISS ve dönüştürülebilir senetlerde görülen özelliklerdir ve J-KISS’in yatırımcı korumasına daha fazla önem verdiğini gösterir.

Yatırımcıların J-KISS ihraç işlemiyle ilgili olarak yaptıkları makul avukatlık ücretleri ve hukuki masrafların ihraç şirketi tarafından geri ödenmesi hükme bağlanabilir. Ayrıca, ihraç şirketinin sözleşme ihlali veya beyan ve garanti ihlali durumunda tazminat yükümlülüğü de belirlenir.

J-KISS Yayın Prosedürleri ve İlgili Japon Yasaları

J-KISS, Japon şirketler hukuku çerçevesinde yeni hisse senedi opsiyonları olduğundan, bu opsiyonların yayınlanması için Japon şirketler hukukunda belirlenen katı prosedürlere uyulması gerekmektedir. Bu, J-KISS’in “basit” yönünün anlaşma içeriğinin müzakeresine odaklanmış olmasına rağmen, hukuki prosedürlerin hala önemli olduğu anlamına gelir. J-KISS “Keep It Simple” ilkesini benimserken, Japon şirketler hukukuna dayalı katı yayın prosedürlerinin (genel kurul kararı, tescil vb.) zorunlu olduğu gerçeği, Japon hukuk sisteminin biçimsel gerekliliklere verdiği önemi açıkça yansıtmaktadır. Bu durum, sözleşme esnekliği ile hukuki kesinlik arasında bir denge kurulması gerektiğini gösterir ve yabancı yatırımcılar için Japon iş kültüründeki “biçimsel uygunluğun önemi”ne uyum sağlama zorunluluğunu ortaya koyar.

J-KISS tipi yeni hisse senedi opsiyonları ücretli olduğundan, Japon şirketler hukukunun 238. maddesinden 247. maddesine kadar olan “yeni hisse senedi opsiyonlarının ihraç edilmesi” ile ilgili prosedürlere uygun olarak gerçekleştirilir. Bu prosedürler esas olarak aşağıdaki adımları içerir:

Yeni hisse senedi opsiyonlarının yayınlanması için, ihraç edilecek maddelerin belirlenmesi gerekmektedir. Yönetim kurulu kurulu şirketlerde, yönetim kurulu kararı (Japon şirketler hukukunun 240. maddesi 1. fıkrası) veya yöneticilerin kararı (Japon şirketler hukukunun 238. maddesi 2. fıkrası) ile ihraç edilecek maddeler belirlenir. Yönetim kurulu olmayan şirketlerde, yöneticilerin kararı ile ihraç edilecek maddeler belirlenir. Daha sonra, genellikle genel kurulda özel bir karar (Japon şirketler hukukunun 309. maddesi 2. fıkrası 9. maddesi) gereklidir. Ancak, tüzükte belirli bir düzenleme varsa veya tüm hissedarların onayı varsa, genel kurul kararının varsayılanı olarak Japon şirketler hukukunun 319. maddesi 1. fıkrasına dayalı bir karar kullanmak da mümkündür. Bu genel kurul kararında, yeni hisse senedi opsiyonlarının toplam sayısı ve hak kullanım fiyatı gibi anahtar terimler belirlenir.

Genel kurul kararından sonra veya ihraç edilecek maddelerin belirlenmesinden sonra, ihraç eden şirket yatırımcılarla bir yatırım sözleşmesi imzalar. Bu sözleşmeye dayanarak, yatırımcılar yeni hisse senedi opsiyonları için karşılık olarak, belirlenen ödeme işlemi yapılacak finans kurumu hesabına para yatırırlar. Ödeme tarihi genellikle tahsis tarihi ile aynı gün olarak belirlenir.

Yeni hisse senedi opsiyonlarını ihraç eden şirket, tahsis tarihinden itibaren iki hafta içinde, yeni hisse senedi opsiyonlarının ihraç edilmesiyle ilgili tescil başvurusunu Japon hukuk bürosuna yapmak zorundadır. Bu tescil, Japon şirketler hukukunun 915. maddesi 1. fıkrasına göre zorunlu kılınmıştır. Tescil başvurusu için, genel kurul tutanakları veya hissedar listesi, ödeme yapıldığını kanıtlayan belgeler (ödeme tarihi tahsis tarihinden sonra ise) gibi ek belgeler gereklidir.

J-KISS, SAFE ve Dönüştürülebilir Not Karşılaştırması

J-KISS, ABD’nin Silikon Vadisi’nde doğan ‘SAFE (Simple Agreement for Future Equity)’ ve ‘Dönüştürülebilir Not (Convertible Note)’ gibi finansman yöntemlerinden ilham alarak, Japon hukuk sistemine uygun şekilde geliştirilmiştir. Bu finansman yöntemlerinin benzerliklerini ve farklılıklarını anlamak, uluslararası yatırımcılar için J-KISS’in özelliklerini kavramada son derece önemlidir. J-KISS, SAFE ve Dönüştürülebilir Not’un özelliklerini ‘hibrit’ bir şekilde birleştirerek, özellikle J-KISS 2.0’da SAFE’in en yeni trendlerini (post-money değerleme üst sınırı) hızla benimsemiştir. Bu durum, Japon startup yatırım piyasasının uluslararası eğilimlere karşı son derece duyarlı olduğunu ve ‘catch-up’ ve ‘optimizasyon’ için proaktif bir şekilde hareket ettiğini göstermektedir. Bu, sadece taklit etmekten ziyade, Japon hukuki ve piyasa bağlamına uygun bir ‘evrim’ olup, yabancı yatırımcılara J-KISS’in, küresel girişim sermayesi yatırım trendlerini anladıktan sonra Japon özelliklerine uygun ‘özelleştirilmiş’, güvenilir bir yatırım aracı olduğu algısını vermektedir.

Aşağıda, J-KISS, SAFE ve Dönüştürülebilir Not’un ana karşılaştırmalarını özetliyoruz.

J-KISS’in Avantajları, Dezavantajları ve Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Japonya’daki startup ekosisteminde J-KISS, birçok avantaj sağlamasının yanı sıra kullanımında dikkat edilmesi gereken bazı noktalar da bulunmaktadır.

Girişimci Tarafının Avantajları

Seed aşamasındaki startuplar için şirket değerlemesi zor olabilir, ancak J-KISS, somut bir şirket değerlemesi ve yatırım koşullarının belirlenmesini bir sonraki finansman turuna kadar ertelemenize olanak tanır. Bu, SAFE ve dönüştürülebilir senetlerin sunduğu temel avantajlarla ortaktır. Böylece, kurucular düşük şirket değerlemesiyle hisse dilüsyonu riskinden kaçınabilir ve işlerinin büyümesine odaklanabilirler. J-KISS’in “değerlemenin ertelenmesi” avantajı, seed aşamasındaki startupların “olgunlaşmamış şirket değerlemesi” gibi temel bir sorununa pratik ve piyasaya uygun bir çözüm sunar. Ancak, bu avantajın arkasında, gelecekteki “beklenmedik dilüsyon” riski gizlenir ve bu, “basitlik” ile “tam öngörülebilirlik” arasındaki bir dengeyi gösterir. Bu denge, finansman aracının seçiminde, sadece kısa vadeli avantajları değil, uzun vadeli sermaye yapısına olan etkileri de derinlemesine düşünmeniz gerektiğini, yabancı yatırımcılara ve girişimcilere önemli bir ders olarak sunar.

Standartlaştırılmış sözleşme şablonlarının kullanılması, bireysel sözleşme müzakereleri, avukat ücretleri ve koordinasyon maliyetlerini büyük ölçüde azaltır ve hızlı finansman sağlanmasını mümkün kılar. Bu, fonları hızla tükenmeye meyilli olan startuplar için çok önemlidir. Ayrıca, dönüştürülebilir bonolardan farklı olarak, yatırılan fonlar öz sermaye olarak kaydedildiğinden, bilanço kötüleşmez ve dışa dönük kredi gücünü korumak daha kolaydır.

Yatırımcı Tarafının Avantajları

Değerleme tavanı veya indirim oranı belirlenmesi sayesinde, erken aşamada yatırım yapan yatırımcılar, gelecekte avantajlı bir fiyattan hisse edinme teşviki kazanır. Satın alma durumunda nakit geri ödeme seçeneği veya dönüşüm süresinin belirlenmesi sayesinde, en kötü senaryoda bile (fonların tükenmesiyle gerçekleşen M&A gibi) yatırımcılar belirli bir koruma sağlar. Ayrıca, karmaşık due diligence ve müzakerelere gerek kalmadan, yatırım süreci basitleştirilir.

Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar ve Dezavantajlar

J-KISS, değerlemeyi ertelemesine rağmen, gelecekteki finansman turlarında şirket değeri büyük ölçüde artarsa, erken aşama yatırımcıların dönüşüm fiyatı sınırlandırıldığı için, kurucuların hisse oranı beklenenden fazla sulandırılabilir. Bu, SAFE ve dönüştürülebilir senetlerde de göz önünde bulundurulması gereken bir noktadır. J-KISS’in dönüşüm koşulları, uygun finansman, satın alma, dönüşüm süresi gibi çeşitli senaryoları öngörür ve hesaplamaları veya anlaşılması karmaşık olabilir. Özellikle, değerleme tavanının belirlenmesi, uygulamada sık sık müzakere odak noktası olur. ABD’de SAFE gibi dönüştürülebilir menkul kıymetler yaygın olarak kullanılırken, Japonya’da J-KISS’in farkındalığı henüz yeterli değildir.

J-KISS, özellikle seed aşamasındaki startuplar için, hızlı ve esnek finansman sağlama konusunda çok etkili bir araçtır. Ancak, özelliklerini tam olarak anlamak ve gelecekteki etkilerini göz önünde bulundurarak kullanmak önemlidir.

Özet

Bu makalede açıklanan J-KISS, Japon startup şirketlerinin tohumlama aşamasında hızlı ve verimli bir şekilde finansman sağlamaları için son derece etkili bir yöntemdir. Japon hukukuna göre “yeni hisse senedi opsiyon hakları” olarak hukuki niteliği, standartlaştırılmış sözleşme şablonları ve yatırımcı koruma mekanizmaları olan değerleme tavanı ve indirim oranları, Japon startup ekosisteminin olgunlaşmasını ve uluslararasılaşmasını simgelemektedir. Yurtdışındaki SAFE veya dönüştürülebilir senetler gibi dönüşümlü menkul kıymetlerle karşılaştırıldığında, J-KISS Japon yasal sistemine ve piyasa uygulamalarına uygun benzersiz avantajlar sunar ve girişimciler ile yatırımcılar için cazip bir seçenek haline gelmiştir.

Ancak, J-KISS kullanımında, Japon şirketler hukukuna göre katı ihraç prosedürlerine uyulması, karmaşık dönüşüm koşullarının anlaşılması ve gelecekteki sermaye yapısına olan etkilerin doğru bir şekilde tahmin edilmesi için uzman bilgi gereklidir. Özellikle, yabancı yatırımcılar ve Japonya’da iş geliştirmeyi hedefleyen yabancı startup şirketleri için, Japon hukuk ve muhasebe uygulamalarının detaylarına olan anlayış başarının anahtarıdır.

Monolith Hukuk Bürosu, J-KISS ile ilgili birçok vakada, Japon startup şirketleri ve yerli/yabancı yatırımcılarla zengin bir deneyime sahiptir. Monolith Hukuk Bürosu’nda, Japon avukatlık lisansının yanı sıra yabancı avukatlık lisanslarına sahip İngilizce konuşan avukatlar da bulunmaktadır ve bu sayede Japonca ve İngilizce olmak üzere iki dilde kesintisiz hukuki hizmet sunabilmektedirler. J-KISS sözleşme müzakerelerinden, karmaşık ihraç işlemlerine, kayıt başvurularından ve gelecekteki fon toplama stratejilerine kadar her aşamada müşterilerimize güçlü bir destek sağlıyoruz.