AI Yazılım Geliştirme Sözleşmesi Taahhüt mü Yoksa Vekalet mi? Sözleşme İçin Dikkat Edilmesi Gereken Noktaları Açıklıyoruz

AI teknolojisi pratik aşamaya geldi ve ilgili işlerde hak ilişkileri ve sorumluluk paylaşımının açıklanması talep edilirken, şu anda yasal düzenlemeler yetişmiyor ve birçok belirsiz nokta kalmaktadır.

Bu tür bir durumda, Japon Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, AI teknolojisi geliştirme taraflarının sözleşme yönergeleri olarak bir kılavuz yayınladı ve bu kılavuza dayanarak Japon Patent Ofisi ile birlikte bir “model sözleşme” oluşturdu. Kılavuzda, tarafların “AI tarafından oluşturulan iş değerini maksimize etme” amacıyla ve her geliştirme aşamasında bir sözleşme imzalamaları gerektiği belirtilmiştir.

Bu makalede, AI teknolojisi kullanılarak yazılım geliştirme sözleşmesi hakkında ayrıntılı bir açıklama yapılacaktır.

AI Teknolojisinin Kullanıldığı Yazılım Geliştirmenin Özellikleri

AI teknolojisinin kullanıldığı yazılım geliştirme, geleneksel yazılım geliştirmeden farklı birçok noktaya sahiptir ve geleneksel geliştirme yöntemleri doğrudan uygulanamaz.

Bu nedenle, Japon Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, 2018 yılında ‘AI ve Veri Kullanımına İlişkin Sözleşme Kılavuzu 1.1 Versiyonu’nu oluşturarak geliştirme politikasını belirtmiştir.

Geleneksel Yazılım Geliştirmenin Aksine

Geleneksel yazılım geliştirme ile AI yazılım geliştirme arasındaki büyük fark, “denemeden hangi sonucun çıkacağını bilemeyeceğimiz” noktasıdır.

Geleneksel yazılım geliştirmede, önceden gereksinim tanımlaması yapılır ve geliştirme süreci belirlenen plana göre ilerler. Bu geliştirme yöntemine, suyun bir şelaleden yukarıdan aşağıya doğru aşamalı olarak akışına benzeterek “Waterfall Modeli” denir.

Buna karşılık, AI yazılım geliştirmede, aşağıdaki özelliklerden dolayı “Waterfall Modeli”nin uygun olmadığı belirtilmiştir.

• Eğitimli modelin içeriği, performansı vb. sözleşme imzalandığında bilinmez
• Eğitimli modelin içeriği, performansı vb. eğitim veri setinin kalitesine bağlıdır
• Bilgi birikiminin önemi çok yüksektir
• Üretilen ürünlerin yeniden kullanılma ihtiyacı

AI yazılım geliştirmede, eğitimli modelin performansı eğitim veri setinin kalitesine bağlı olduğu için, önceden performans garantisi vermek zordur. Ayrıca, kullanıcı ve satıcı tarafından sahip olunan bilgi birikimi kullanılır ve eğitimli modelin performansını büyük ölçüde etkiler.

Ayrıca, oluşturulan eğitimli model, eğitimli parametrelerin değiştirilmesiyle, birçok durumda ticari amaçlı olarak yeniden kullanılabilir.

Yukarıdaki özellikler nedeniyle, AI yazılım geliştirmede, geleneksel “Waterfall Modeli” yerine “Keşifsel Aşamalı Model” geliştirme yönteminin kullanılması tercih edilir.

“Keşifsel Aşamalı” Geliştirme Yöntemi

“Keşifsel Aşamalı” geliştirme yöntemi, Japon Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı’nın (METI) belirlediği ve önerdiği bir geliştirme yöntemidir. Bu yönergede, AI teknolojisi sistem geliştirme süreci dört aşamaya ayrılmış ve her aşamaya uygun sözleşmelerin oluşturulması önerilmiştir.

Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, Japon Patent Ofisi ile birlikte her aşamada çeşitli model sözleşmeler oluşturmuş ve bu politikayı belirtmiştir.

1. Değerlendirme Aşaması → Gizlilik Sözleşmesi (NDA)
2. PoC Aşaması → Uygulama Doğrulama Sözleşmesi
3. Geliştirme Aşaması → Yazılım Geliştirme Sözleşmesi
4. Ek Öğrenme Aşaması → Kullanım Sözleşmesi

Referans: Açık İnovasyon Portalı | Japon Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı Patent Ofisi[ja]

4. Kullanım Sözleşmesi hakkında daha ayrıntılı bilgi için aşağıdaki makaleyi inceleyebilirsiniz.

İlgili Makale: AI Kullanım Sözleşmesi Yönergeleri Nedir? Sorunları Önceden Önlemek İçin Bireysel Maddeleri Açıklıyoruz[ja]

Taahhüt mü, Vekalet mi?

Yönergelere göre, AI yazılım geliştirme, taahhüt tipi sözleşmelere uyum sağlamakta zorlanırken, yarı vekalet tipi sözleşmelere daha uyumludur. Çünkü taahhüt tipi sözleşmeler, işin tamamlanmasını hedefler ve tamamlanamadığı durumlarda sözleşme uyumsuzluğu sorumluluğunu içerir.

AI sistem geliştirmede, tedarikçinin önceden tamamlamayı garanti etmesi zor olabilir ve geliştirmeyi yarıda bırakmak zorunda kalabileceği durumlar da olabilir.

Bu nedenle, yönergelerde, AI sistem geliştirme sözleşmelerinde, işin tamamlanma yükümlülüğü veya sözleşme uyumsuzluğu sorumluluğunu içermeyen ‘yarı vekalet sözleşmesi’ tipinin benimsenmesi gerektiği belirtilmiştir.

Öğrenilmiş Modelin Geliştirme Türleri

Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı’nın (Japon Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı) çalışma grubunda yapılan bir toplantıda, oluşturulan öğrenilmiş modellerin aşağıdaki 3 sınıflandırması belirlenmiştir:

1. Sadece öğrenilmiş model oluşturan tür
2. Öğrenilmiş model içeren bir sistem geliştiren tür
3. Öğrenilmiş model oluşturmayı yeniden ihale eden tür

1. türde, kullanıcının rolü sadece veri sağlamaktır ve tedarikçi tek başına sadece öğrenilmiş modeli oluşturur. Kullanıcı ve tedarikçi tarafının birlikte veri sağladığı durumlar da olabilir. Bu türde, tedarikçi kullanıcıya öğrenilmiş modeli teslim eder.

2. türde, kullanıcının veri sağlamasıyla, tedarikçi tek başına öğrenilmiş model içeren tüm sistemi geliştirir. Bu durumda tedarikçi, öğrenilmiş modeli içeren bir sistem teslim eder.

3. tür, bir sistem entegratörü veya benzeri bir kuruluşun, kullanıcıdan tüm sistemin geliştirilmesi için bir ihale alması ve öğrenilmiş modelin oluşturulmasını tedarikçiye yeniden ihale etmesi durumudur. Sistem entegratörü veya benzeri kuruluşlar, tedarikçiye bilgi sağlar ve tedarikçi bu bilgiye dayanarak öğrenilmiş modeli teslim eder. Bu model üzerine sistem entegratörü veya benzeri kuruluşlar bir sistem oluşturur ve bunu son kullanıcıya sunar.

Aşağıda, üç geliştirme türünden, özellikle genel kullanıma uygun olan 1. tür, yani sadece öğrenilmiş model oluşturan tür üzerinde duracağız ve sözleşme içeriği ve sözleşme yaparken dikkat edilmesi gereken noktalar hakkında bilgi vereceğiz.

AI Teknolojisi Yazılım Geliştirme Sözleşmesi Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı ve Japon Patent Ofisi, AI teknoloji geliştirmede dikkate alınması gerekenin “fikri mülkiyet haklarından doğan iş değerinin toplamını maksimize etmek” olduğunu belirtmektedir.

Geliştirme sözleşmesinde, özellikle “hakların tescili” ve “teslimat yöntemi” gibi kolayca sorun olabilecek konulara odaklanmalı ve AI’nin gelişimini ve ilerlemesini göz önünde bulundurarak taraflar arasında belirlenmelidir.

Telif Hakkı ve Patent Hakkını Ayırarak Sahipliğini Düzenlemek

AI geliştirme sözleşmesinde, telif hakkı ve patent hakkını ayırarak hakların sahipliğini düzenlemek uygun olacaktır. Telif hakkının geliştirme tamamlandığında ortaya çıktığı açıktır. Buna karşılık, fikri mülkiyet hakları gibi patent haklarının geliştirme öncesinde hakların ortaya çıkıp çıkmayacağı belirsizdir.

Model sözleşmede, eğitilmiş modelin telif hakkını satıcıya atfederken (Model Sözleşme Madde 17), “kullanım koşulları” ile her iki tarafın çıkarlarını dengelemektedir.

Patent hakkı, geliştirme sözleşmesi imzalandığında ortaya çıkıp çıkmayacağı belirsiz olduğu için, başlangıçta icatçı ilkesine göre belirlenmiştir (Model Sözleşme Madde 18).

Sonuç Ürününün Teslimat Yönteminin Belirlenmesi

Eğitilmiş modelin hangi yöntemle kullanıcıya teslim edileceği, satıcı tarafının fikri mülkiyet korumasını etkileyebilecek bir sorun olabilir.

Eğitilmiş modeli okunabilir, ikincil kullanıma uygun bir şekilde sağlamak, bilgi sızıntısı riskini ve sözleşme ihlali riskini artırabilir. Satıcı tarafının bu riski dikkate alarak sonuç ürününün teslimat yöntemini belirlemesi ve önceden belirlemesi önemlidir.

AI Teknolojisi Yazılım Geliştirme Sözleşmesi Oluşturmanın Püf Noktaları

AI teknolojisi yazılım geliştirme sözleşmesi, AI teknolojisinin ilerlemesinin yarattığı değeri maksimize etmeyi hedefleyerek, tedarikçi ve kullanıcıların ortak geliştiriciler olarak imzalaması gerekmektedir.

Aşağıda, Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı ile Japon Patent Ofisi’nin birlikte açıkladığı model sözleşmeye dayanarak, ortak geliştirme sözleşmesi oluşturmanın püf noktalarını açıklıyoruz.
(Referans: Açık İnovasyon Portalı | Japon Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı, Japon Patent Ofisi[ja], Ortak Araştırma ve Geliştirme Sözleşmesi (AI))

Telif Haklarının Aidiyeti (Madde 17)

Geliştirme tamamlandığında telif hakkının doğacağı neredeyse kesin olduğu için, bu aidiyeti önceden sözleşme içinde belirlemek gerekmektedir.

Model sözleşmede, eğitilmiş modelin telif hakkının genellikle tedarikçi tarafına ait olduğu ve işbirliği sistemleri veya belgelerin telif hakkının kullanıcı tarafına ait olduğu belirtilmiştir.

Eğitilmiş modelin telif hakkını tedarikçi tarafına verirken, her iki tarafın iş modelini ve kullanıcı tarafının geliştirmeye katkısını dikkate alarak, hizmet kullanım ücretinde indirim uygulama gibi kullanım koşullarını ayrıca gözden geçirerek, her iki tarafın çıkarlarını dengelemekteyiz.

Madde 17

Bu konudaki ürünler ve bu ortak geliştirme uygulaması sonucunda ortaya çıkan fikri mülkiyet (bundan sonra “bu konudaki ürünler vb.” olarak anılacaktır.) ile ilgili telif hakları (Japon Telif Hakkı Kanunu’nun 27. ve 28. maddelerindeki hakları içerir. Aşağıda, bu sözleşmede aynıdır.) B veya üçüncü bir tarafın daha önce sahip olduğu telif hakları hariç olmak üzere, A’ya aittir. Ancak, bu işbirliği sistemi ve bu belge (bundan sonra “bu işbirliği sistemi vb.” olarak anılacaktır.) ile ilgili telif hakları, hizmet bedelinin tamamının ödenmesiyle birlikte B’ye devredilir.

Devamı aşağıdadır

Japon Patent Ofisi 2021 Kullanım Sözleşmesi ver2.0 (AI Bölümü)[ja]‘nden alıntıdır

Patent Haklarının Atfedilmesi (Madde 18)

Patent hakları gibi fikri mülkiyet haklarının, geliştirme aşamasında ortaya çıkıp çıkmayacağı genellikle belirsizdir. Bu nedenle, model sözleşmelerde, Japon Patent Kanunu’nun (Japon Patent Kanunu Madde 29, Paragraf 1) ilkeleri uygulanır ve ‘buluşçu ilkesi’ benimsenir. Japon Patent Kanunu, belirli bir buluşun çözümüne önemli katkıda bulunan kişiyi ‘buluşçu’ olarak tanımlar.

Bu durumda, genellikle patent hakları, eğitimli modelin geliştirilmesini gerçekleştiren tedarikçi tarafına atfedilir. Ancak, eğitimli modelin oluşturulmasında kullanıcı tarafının bilgi paylaşımı gibi katkıları önemliyse, hakların kullanıcıya atfedilme olasılığı da vardır.

Madde 18

 Bu konudaki ürünler ve diğerleri ile ilgili patent hakları ve diğer fikri mülkiyet hakları (ancak, telif hakları hariçtir. Aşağıda ‘patent hakları vb.’ olarak anılacaktır.), bu ürünleri ve diğerlerini oluşturan kişinin ait olduğu tarafına atfedilir.

Devamı aşağıdadır

Japon Patent Ofisi 2021 Kullanım Sözleşmesi ver2.0 (AI Bölümü)[ja]‘nden alıntıdır

Sonuç Ürününün Sağlanması ve İşin Tamamlanmasının Doğrulanması (Madde 10)

Öğrenmiş modelin ortak geliştirilmesinde, sonuç ürünün sağlanma ve teslim yöntemini önceden sözleşme ile belirlemek gereklidir.

Öğrenmiş modelin fikri mülkiyet haklarını tedarikçi tarafına bıraktığınızda, kullanıcıya teslim yöntemi, bu fikri mülkiyet haklarını kesin olarak koruyabileceğiniz anlamına gelmez.

Öğrenmiş modelin sonuç ürününün sağlanma yöntemine örnek olarak, aşağıdaki yöntemler bulunmaktadır:

• Sadece çıktı içeriğini API aracılığıyla sağlama durumu
• Şifrelenmiş veya karmaşıklaştırılmış kod sağlama durumu
• İkili kod sağlama durumu
• Kaynak kodu sağlama durumu vb.

Sağlama yöntemine bağlı olarak, bilgi sızıntısı riski ve sözleşme ihlali riski farklılık gösterir. Tedarikçi tarafının bu riskleri dikkate alarak sağlama yöntemini gözden geçirmesi ve kullanıcı tarafıyla dikkatlice görüşmesi önemlidir.

Madde 10

 A Tarafı, Ek (1) Madde 8’de belirtilen “İşin Tamamlanması”na ilişkin sonuç ürün sağlama süresine kadar, bu sonuç ürünün bu işbirliği sistemine ait kaynak kodunu B Tarafının sunucusuna A Tarafının yükleyeceği yöntemle sağlar ve bu belgenin PDF dosyasını B Tarafına sağlar. Ayrıca, bu sonuç ürünün bu öğrenmiş modele ilişkin kısmı, yukarıda belirtilen “İşin Tamamlanması”na ilişkin doğrulama süresi (bundan sonra “doğrulama süresi” olarak anılacaktır.) boyunca, A Tarafının sunucusunda API sağlama durumuna getirilir.

Devamı aşağıdadır

Japon Patent Ofisi 2021 Kullanım Sözleşmesi ver2.0 (AI Bölümü)[ja]‘nden alıntıdır

Özet: Geliştirme Sözleşmesinin Odak Noktası AI’nın Ürettiği Değerin Maksimize Edilmesidir

AI teknolojisi yazılım geliştirmede, “denemeden hangi sonucun çıkacağını bilemeyiz” özelliği bulunmaktadır. Bu nedenle, kılavuzlarda, “keşif aşaması tipi” geliştirme yönteminin benimsenmesi ve sözleşmelerin her geliştirme aşamasında imzalanması önerilmektedir.

Ortak geliştirme sözleşmesi, AI teknolojisinin ilerlemesiyle ortaya çıkan iş değerinin maksimize edilmesini tarafların her ikisi de göz önünde bulundurmalı ve Japon Ekonomi, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı ve Japon Patent Ofisi’nin model sözleşmesine dayanarak oluşturulmalıdır.

AI teknolojisi yazılım geliştirme sözleşmesi oluştururken, AI işi hakkında derin bilgiye sahip ve yazılım geliştirme sözleşmesi hakkında bilgili bir avukata başvurmanın önemi büyüktür.

Hukuk Büromuzun Sunduğu Çözümler

Monolith Hukuk Bürosu, özellikle IT ve hukuk alanlarında geniş deneyime sahip bir hukuk firmasıdır.

AI işletmeleri birçok hukuki riski beraberinde getirir ve AI ile ilgili hukuki sorunlarda deneyimli avukatların desteği hayati önem taşır. Büromuz, AI konusunda deneyimli avukatlar ve mühendislerden oluşan bir ekip ile, ChatGPT dahil olmak üzere AI işletmelerine, sözleşme hazırlama, iş modelinin yasallığının incelenmesi, fikri mülkiyet haklarının korunması, gizlilikle ilgili konular gibi ileri düzey hukuki destek sağlamaktadır. Ayrıntılar aşağıdaki makalede belirtilmiştir.

Monolith Hukuk Bürosu’nun hizmet verdiği alanlar: AI (ChatGPT vb.) Hukuku[ja]