İnternet Mağazasında Gıda Satarken Dikkat Edilmesi Gerekenler: Japon Gıda Hijyen Yasası'nı Açıklıyoruz

Artık hayatımızın bir parçası haline gelen online alışveriş. Artık herkes kolaylıkla bir online mağaza açabilir, ancak bir online mağaza işletmek çeşitli yasalarla ilişkilidir. Peki, online alışveriş aracılığıyla gıda satışı yaparken hangi yasalarla karşılaşabiliriz? Bu sefer, ‘Japon Gıda Hijyen Yasası’nı açıklıyoruz.

Online mağaza işletmeye ilişkin yasalar arasında, ‘Belirli Ticari İşlemler Yasası’, ‘Haksız Rekabetin Önlenmesi Yasası’, ‘Ödül Gösterme Yasası’, ‘Elektronik Sözleşme Yasası’, ‘Belirli Elektronik Posta Yasası’, ‘Kişisel Bilgi Koruma Yasası’ gibi ‘genel online mağaza yasaları’ ve ‘belirli sektörlere ilişkin yasalar’ bulunmaktadır. Bu makalede, ‘belirli sektörlere ilişkin yasalar’ arasında yer alan ‘Japon Gıda Hijyen Yasası’na odaklanacağız.

https://monolith.law/corporate/onlineshop-act-on-specified-commercial-transactions[ja]

https://monolith.law/corporate/onlineshop-act-against-unjustifiable-premiums-misleading-representation[ja]

https://monolith.law/corporate/onlineshop-email-act-protection-of-personal-information[ja]

Japon Gıda Hijyen Yasası

Japon Gıda Hijyen Yasası’nın amacı, gıda güvenliğini sağlamak için halk sağlığı açısından gerekli düzenlemeler ve diğer önlemleri uygulamaktır. Bu, yemek yemeyle ilgili sağlık risklerini önlemeye ve halkın sağlığını korumaya yöneliktir.

İşletme İzni

Gıda Hijyen Yasası’na göre, sadece işletme izni alan restoranlar ve şirketler gıda ve içecek sektöründe faaliyet gösterebilirler. İşletme izninin gerektiği sektörler genel olarak aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

• Yemek pişirme
• Üretim
• İşleme
• Satış

Dolayısıyla, örneğin aşağıdaki durumlarda, Gıda Hijyen Yasası’na dayalı bir işletme iznine ihtiyaç duyulacaktır:

• Evde yapılan yiyecekleri satmak istiyorum
• Yiyecek üretip satmak istediğim bir iş başlatmak istiyorum
• Alınan yiyecekleri bir internet mağazasında satmak istiyorum
• Bir kafe işletiyorum, ancak internet mağazasında orijinal tatlılar satmak istiyorum

Bir kafe işletiyorsanız, zaten bir restoran işletme izniniz olmalıdır, ancak internet üzerinden satış yaparken, Gıda Hijyen Yasası’na dayalı bir işletme izni ayrıca gerekebilir.

Gıda Hijyen Sorumlusu

İnternet üzerinden gıda satışı yapan bir dükkan açtığınızda, temel olarak Japon Gıda Hijyen Yasası’na dayalı bir işletme izni ve bir “Gıda Hijyen Sorumlusu”nun atanması gerekmektedir. Gıda Hijyen Sorumlusu’nun her izin verilen tesis için atanması, Japon Gıda Hijyen Yasası Uygulama Yönetmeliği ile belirlenmiştir.

Zaten bir restoran işletiyorsanız, Gıda Hijyen Sorumlusu sertifikasını almış olmalısınız. Ancak, bir restoran işletmiyor ve sıfırdan internet üzerinden gıda satışına başlıyorsanız, Gıda Hijyen Sorumlusu sertifikası almanız gerekmektedir.

Gıda・Katılar・Aletler・Konteyner ve Ambalajlar

Gıda kirliliği, bozulma ve gıda zehirlenmesi gibi yeme içme ile ilgili kazaları önlemek, Japon Gıda Hijyen Yasası’nın (Food Sanitation Act) amacıdır. Gıda Hijyen Yasası’ndaki gıda hijyeninden kasıt, gıda, katkı maddeleri, aletler ve konteyner ambalajları hedef alarak yeme içme ile ilgili hijyen durumunu iyileştirmektir ve bu amaçla, sadece gıdalar değil, gıdalarda bulunan katkı maddeleri, yemek yapmak için kullanılan aletler, konteyner ambalajlar vb. düzenlenmiştir.

Gıda, tüm yiyecek ve içecekleri ifade eder ve ilaçlar ile tıbbi cihazlar hariçtir (Japon Gıda Hijyen Yasası’nın 4. maddesi). Gıda ve içeceklerin yanı sıra, örneğin, bir bebek tarafından ağızlarına alınabilecek oyuncaklar da düzenlemeye tabidir.

Katkı maddeleri, gıda üretim sürecinde veya gıda işleme veya koruma amacıyla, gıdaya eklenen, karıştırılan, emdirilen veya diğer yöntemlerle kullanılan maddeleri ifade eder.

Aşağıdaki gibi gıdalar veya katkı maddeleri, uygun olmayanlar olarak kabul edilir ve yasaktır (Japon Gıda Hijyen Yasası’nın 6. maddesi).

• Bozulmuş, değişmiş veya olgunlaşmamış olanlar
• Zararlı maddeler içeren veya bu konuda şüphesi olanlar
• Hastalık yapıcı mikroorganizmalarla kirlenmiş veya bu konuda şüphesi olanlar
• Kirli veya hijyenik olmayanlar

Ayrıca, hastalıklı veya bu konuda şüphesi olan hayvanlar ve kümes hayvanlarının gıda olarak kullanılması da yasaktır (Japon Gıda Hijyen Yasası’nın 10. maddesi).

Aletler, yemek kapları, bıçaklar ve diğer aletler, gıda veya katkı maddelerinin toplanması, üretimi, işlenmesi, pişirilmesi, saklanması, taşınması, sergilenmesi, alınıp verilmesi veya tüketilmesi için kullanılan ve gıda veya katkı maddeleri ile doğrudan temas eden makineler, aletler ve diğer eşyaları ifade eder.

Konteyner ve ambalajlar, gıda veya katkı maddelerini içeren veya bunlarla sarılan eşyaları ifade eder ve gıda veya katkı maddeleri alınıp verilirken olduğu gibi bırakılır.

Gıda Hijyen Yasası ile Düzenlemeler

Gıda Hijyen Yasası, tüketicilere güvenle yenebilecek gıdaların ulaştırılabilmesi için çeşitli kurallar belirler. Örneğin, Gıda Hijyen Yasası’nın 55. maddesi uyarınca, restoranlar gibi gıda işleyen işletmeleri yönetmek için il valilerinin izni gereklidir. Ancak bu izin sadece bir kez alınmamalı, her birkaç yılda bir yeniden alınmalıdır.

Ayrıca, belirlenmiş standartlara ve kriterlere sahip gıdalar için, Sağlık, Çalışma ve Refah Bakanı tarafından belirlenenler dışında, standartlara uymayan yöntemlerle üretim, işleme, kullanım, hazırlama ve satış gibi işlemler yasaktır.

Diğer yandan, yeni geliştirilen gıdaların güvenli olduğu kanıtlanana kadar satışı yasaklanabilir (Gıda Hijyen Yasası’nın 7. maddesi) veya hastalıklı hayvanların etinin satışı yasaklanabilir (Gıda Hijyen Yasası’nın 10. maddesi) gibi çeşitli kurallar vardır ve bu kurallara uyulmasıyla gıda güvenliği sağlanmaktadır.

Not: Süt ve süt ürünleri, bebeklerden yaşlılara kadar geniş bir tüketici kitlesi tarafından tüketildiği ve hijyenik sorunlar durumunda etkisinin çok büyük olacağı için, standartları diğer gıdalardan ayrı tutulmuştur. Bu nedenle, “Süt ve Süt Ürünleri Yönetmeliği” (resmi adı: Süt ve Süt Ürünleri Bileşen Standartları Yönetmeliği) adı verilen özel bir yönetmelikle, detaylı standartlar belirlenmiştir.

Gıda Hijyen Yasası’nın Bir Kısmının Değiştirilmesi

Nüfusun yaşlanması ve çift çalışan hanelerin artmasıyla birlikte dışarıda yemek yeme veya yemek götürme talebinin artması, ithal gıda artışı gibi gıdanın küreselleşmesi ilerledikçe, gıda zehirlenmesi vakaları ve mağdur sayısının düşme eğiliminde olduğu söylenmiştir. Bu tür gıda zehirlenmelerinin çoğu restoranlarda veya yemek servisi yapan yerlerde meydana gelmektedir, ancak dağıtımın genişlemesiyle birlikte, gıda zehirlenmesi daha yaygın hale gelmiştir. Bu eğilimi tersine çevirmek ve gıda zehirlenmesini azaltmak için, 2018 yılında (Gregorian takvimine göre 2018) Gıda Hijyen Yasası’nın bir kısmını değiştiren bir yasa kabul edildi ve 2020 yılında (Gregorian takvimine göre 2020) yürürlüğe girdi. Bu değişiklikle, aşağıdaki 7 madde büyük ölçüde değiştirildi.

1. Büyük ölçekli veya geniş alanlı gıda zehirlenmesi vakalarına karşı önlemlerin güçlendirilmesi

2017 yılında (Gregorian takvimine göre 2017) Kanto bölgesinde meydana gelen E.coli O-157 gıda zehirlenmesi olayı gibi olaylar göz önünde bulundurularak, büyük ölçekli veya geniş alanlı gıda zehirlenmesinin oluşmasını ve yayılmasını önlemek için, ülke ve prefektörlükler arasında işbirliği ve koordinasyon sağlamak amacıyla yeni bir “Geniş Alan İşbirliği Konseyi” kuruldu ve büyük ölçekli veya geniş alanlı gıda zehirlenmesi durumunda bu konsey hızlı bir şekilde yanıt vermek üzere kullanılacaktır.

2. “HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Points) ile uyumlu hijyen yönetimi” sisteminin kurulması

HACCP, gıda güvenliğini sağlayan bir hijyen yönetimidir. Gıda kazalarını önlemek ve kazaların nedenlerini hızlı bir şekilde belirlemek için de kullanılır ve artık uluslararası bir standart haline gelmiştir. Japonya’da, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerde henüz uygulanmamıştır, bu nedenle sistemin kurulması kararlaştırıldı.

İlkeler gereği, tüm gıda işletmelerinden, genel hijyen yönetimine ek olarak, HACCP ile uyumlu hijyen yönetiminin uygulanması talep edilmektedir. Ancak, çalışan sayısı 50’nin altında olan küçük işletmeler, Sağlık, Çalışma ve Refah Bakanlığı’nın web sitesinde yayınlanan kılavuzu kullanarak basitleştirilmiş bir yaklaşımla bu konuda çalışabilirler.

3. Belirli gıdaların “sağlık zararları bilgisinin” bildirilmesinin zorunlu hale getirilmesi

Sağlık, Çalışma ve Refah Bakanı’nın belirlediği özel dikkat gerektiren bileşenleri içeren gıdalarla ilgili sağlık zararlarının oluşması durumunda, işletmelerin bu bilgileri yönetimlere bildirmesi zorunlu hale getirildi. Zarar bilgilerinin toplanması, tüketildiğinde olası sağlık zararları riskinin doğru bir şekilde bildirilmesi ve zararın yayılmasının önlenmesi amaçlanmaktadır.

4. “Gıda Kullanımı İçin Araçlar ve Ambalajlar” için Pozitif Liste Sistemi’nin uygulanması

Bugüne kadar, gıda kullanımı için araçlar ve ambalajlar, kullanımı kısıtlanan maddeler olmadığı sürece kullanılabilen “Negatif Liste Sistemi” ile yönetiliyordu. Ancak, bu değişiklikle, sadece güvenliği değerlendirilen maddelerin kullanılmasına izin veren “Pozitif Liste Sistemi”ne geçildi. Gıda hijyeninde, sadece gıda değil, aynı zamanda kullanılan kaplar ve ambalajlar da dikkate alınmalıdır ve bu, çağın gerekliliklerine uygun bir yaklaşımdır.

5. “İşletme İzin Sistemi”nin gözden geçirilmesi ve “İşletme Bildirim Sistemi”nin kurulması

HACCP ile uyumlu hijyen yönetiminin sistematik hale getirilmesiyle birlikte, daha önce işletme izni gerektirmeyen işletmeler (kendi başına izin sistemi oluşturan yerel yönetimler) de işletme bildirimi veya izni gerektirecek hale geldi. Bu sayede, prefektörlükler, hangi gıda işletmelerinin bulunduğunu belirleyebilir ve işletmelere yönelik hijyen yönetimi ve rehberliği daha etkin bir şekilde uygulayabilir.

6. Gıda “Kendi Kendine Geri Çekme (Geri Çağırma) Bilgisi”nin yönetimlere bildirilmesinin zorunlu hale getirilmesi

Gıda kaynaklı sağlık zararlarının yayılmasını önlemek ve geri çağırma bilgilerini şeffaflaştırmak amacıyla, işletmelerin üretim veya ithalatını yaptığı gıdalar için geri çağırma yapılması durumunda, yerel yönetimler aracılığıyla ülkeye bildirim yapılacak bir sistem oluşturuldu ve geri çağırma bilgilerinin bildirilmesi zorunlu hale getirildi. Bildirilen bilgiler, Sağlık, Çalışma ve Refah Bakanlığı’nın web sitesinde listelenerek yayınlanacak ve tüketiciler, geri çağırma hedefi olan ürünleri tek bir bakışta kontrol edebilecekler.

7. “İhracat ve İthalat” gıda güvenliği belgelerinin iyileştirilmesi

İthal edilen gıdaların güvenliğini sağlamak için, ithal edilen etin HACCP temelli hijyen yönetimi ve süt/süt ürünleri ve deniz ürünlerinin hijyen sertifikalarının eklenmesi gerekmektedir.

Ayrıca, gıda ihracatı için hijyen sertifikası verme işlemleri, ihracat hedefi ülkelerin hijyen gerekliliklerini karşıladığını göstermek için, ülke ve yerel yönetimler tarafından hijyen sertifikası verme ve diğer işlem prosedürlerinin mutlaka uygulanması gerektiği belirlendi.

Özet

Bu yazıda bahsedilemeyen ancak, Gıda Hijyen Yasası, “Tarım ve Orman Ürünlerinin Standartlaştırılması ve Kalite Gösteriminin Düzgünleştirilmesi Hakkında Kanun (Japon Standartları Yasası – JAS)” ve “Sağlık Geliştirme Yasası” ile belirlenen gıda etiketleme yükümlülüklerini birleştiren “Gıda Etiketleme Yasası”, gıda satışında gıda etiketlemesi hakkında yürürlüğe girmiştir. Gıda üreticileri, işleyicileri, ithalatçıları veya satıcıları, buna uymak zorundadır.

Firmamız Tarafından Alınan Önlemler

Monolis Hukuk Bürosu, özellikle IT ve hukuk alanlarında yüksek uzmanlığa sahip bir hukuk firmasıdır. Son yıllarda, internet alışverişi ile ilgili hukuki kontrollerin gerekliliği giderek artmaktadır. Firmamız, çeşitli Japon yasalarının düzenlemelerini göz önünde bulundurarak, mevcut veya başlatmayı planladığınız işletmelerle ilgili hukuki riskleri analiz eder ve işletmeyi durdurmadan yasalara uygun hale getirmeye çalışır. Ayrıntılar aşağıdaki makalede belirtilmiştir.

https://monolith.law/practices/corporate[ja]