Telif Hakkı Yasası'nın Alıntısı Nedir? Yasal Olarak Yapmak İçin 4 Gerekli Şartı Açıklıyoruz

İnternetin gelişmesiyle birlikte, son yıllarda çeşitli yöntemlerle bilgi yayını yapılmaktadır. Örneğin, bireyler genellikle SNS veya video yayını gibi araçlarla bilgi yayabilirler. Öte yandan, şirketler kendi medyalarını işletip bilgi yayma yöntemini kullanabilirler. Kendi medyanızı işletmek, “Owned Media” (Sahip Olunan Medya) olarak adlandırılır. Bireysel bilgi yayma durumunda da sorunlar olabilir, ancak şirketlerin medya işletirken özellikle dikkat etmeleri gereken bir konu, telif hakkı sorunlarıdır. Şirketler medya işlettiğinde, genellikle bireylerden daha büyük ölçekte olurlar, bu nedenle başkalarının telif haklarını ihlal ederlerse, büyük sorunlara yol açabilir. Bu nedenle, bu makalede, başkalarının telif haklarını ihlal etmeyi önlemek için, telif hakkını ihlal etmeden metin ve resimleri nasıl alıntı yapabileceğinizi anlatacağız.

Telif Hakkı Nedir

Öncelikle, “telif hakkı” terimi, bir eserin yaratıcısına tanınan hakları ifade eder. Telif hakkı, patent hakkı gibi kayıt veya benzeri işlemler gerektirmez; bir eser yaratıldığı anda, herhangi bir işlem yapmaya gerek kalmadan otomatik olarak oluşur. Telif hakkının, herhangi bir işlem gerektirmeden tanınması nedeniyle, bu durum “biçimsizcilik” olarak adlandırılır.

Başkalarının Eserlerini Yasal Olarak Kullanma Yöntemi (Lisans Sözleşmesi)

Başkalarının eserlerini izinsiz olarak kullanmak, genel olarak, Japonca’da ‘Telif Hakkı Yasası’na (著作権法) aykırıdır. Bu nedenle, başkalarının eserlerini kullanırken, ‘Telif Hakkı Yasası’na aykırı olmamak için dikkatli olmanız gerekmektedir. Başkalarının eserlerini yasal olarak kullanmanın bir yolu, hak sahibinden eserin kullanımına ilişkin ‘izin’ almak şeklindedir. Bu ‘izin’ alınan sözleşme genellikle lisans sözleşmesi olarak adlandırılır.

Başkalarının Eserlerini İzin Almadan Nasıl Kullanabiliriz?

Yukarıda, başkalarının eserlerini izin alarak nasıl kullanabileceğinizi anlattık, ancak izin almadan da başkalarının eserlerini kullanmanın yolları vardır. Örneğin, aşağıdaki durumlarda, izin almadan başkalarının eserlerini kullanabilirsiniz:

1. Kişisel Kullanım & İlgili Eserlerin Kullanımı
2. Eğitim İlişkisi
3. Kütüphane, Müze, Sanat Galerisi vb. İlişkisi
4. Sosyal Hizmetler İlişkisi
5. Haberleşme İlişkisi vb.
6. Yasama, Yargı, İdare İlişkisi
7. Kar Amacı Gütmeyen & Ücretsiz Gösterim, Performans, Gösteri, Sözlü Anlatım, Ödünç Verme vb. İlişkisi
8. Alıntı İlişkisi
9. Sanat Eseri, Fotoğraf, Mimarlık İlişkisi
10. Bilgisayar & Ağ İlişkisi
11. Yayın Kuruluşu & Kablo Yayın İlişkisi

Kendi medyanızı işletirken, başkalarının eserlerini alıntı yapma durumu olabilir. Bu alıntılar hakkında, “Alıntı yapılıyorsa kabul edilir” şeklinde belirsiz bir anlayışa sahip olanlar da görülebilir, ancak tüm alıntılar sınırsız bir şekilde kabul edilmez. Japon Fikri Mülkiyet Hukuku’na göre, alıntıların yasal olarak kabul edilebilir bir şekilde yapılması gerekmektedir.

“Alıntı”nın Yasal Olarak Eserleri Kullanabilme Anlamı

Yukarıda belirtildiği gibi, medya işletmeciliği gibi faaliyetlerde en önemli olan şey, alıntıdır. Medya, kendi medyası gibi yazılı medya olsun, YouTuber’ların yüklediği videolar olsun, “birisi bir şey yazdı veya belirtti” gibi durumları ele alır ve bunlara ilişkin görüşler, eleştiriler vb. yayınlar. Bu tür durumlarda en uygun olan, telif hakkı sahibinin (yani orijinal metni veya ifadeyi oluşturan kişi) izni olmadan da eserleri kullanabilme yöntemi, Japon Telif Hakkı Yasası’ndaki “alıntı”dır.

Japon Telif Hakkı Yasası’nın 32. maddesinin 1. fıkrasında, alıntı aşağıdaki gibi belirtilmiştir:

Yayınlanmış eserler, alıntı yapılarak kullanılabilir. Bu durumda, alıntının, adil uygulamalara uygun olması ve haber, eleştiri, araştırma veya diğer alıntı amaçlarına uygun bir kapsamda yapılması gerekmektedir.

Bir başkasının eserinin alıntısının, Japon Telif Hakkı Yasası’na göre yasal bir alıntı olarak kabul edilmesi için, aşağıdaki gerekliliklerin karşılanması gerektiği düşünülmektedir:

Zaten Yayınlanmış Bir Eser Olması (Yayın Gerekliliği)

Zaten yayınlanmış olduğunu söylemek için, eserin yayınlanmış olması veya lisans alan bir kişi tarafından yayınlanmış olması gerekmektedir.

Alıntı Yapılmış Olması (Alıntı Gerekliliği)

Bu gereklilik, aşağıdaki gibi, iki parçaya ayrılabilir:

1. Açık Ayrım → Alıntı kısmına tırnak işareti ekleyerek, alıntı kısmı ve kullanıcının oluşturduğu kısmı açıkça ayırt edebilmeniz gerekmektedir.
2. Bağımlılık İlişkisi (Eklilik) → Kullanıcının oluşturduğu kısım çok az ve çoğunlukla başkasının eseri olduğu durumlarda, alıntı yapılamaz. “Alıntılanan kısım bağımlı, orijinal kısım bağımsız” olmalıdır.

Adil Uygulamalara Uygunluk (Adil Uygulama Gerekliliği)

Hangi alıntı yönteminin, adil uygulama gerekliliğini karşıladığı durumdan duruma değişir, ancak yargı örneklerinde, kaynağın açıkça belirtilip belirtilmediği, karar verme kriteri olarak kabul edilmiştir.

Adil Bir Kapsamda Olması (Adil Kapsam Gerekliliği)

Alıntılar için, alıntının amacını gerçekleştirmek için gerekli minimum kapsamda olduğunda adil olarak kabul edilir.

Alıntı Yapma Hakkında

Bir başkasının metnini alıntı yaparken, yukarıdaki gerekliliklerin karşılandığından emin olmanız gerekmektedir. Özellikle, medya işletmeciliği söz konusu olduğunda dikkat etmeniz gereken gereklilik, yukarıda belirtilen meşru kapsam gerekliliğidir. Medya işletmeciliği durumunda, alıntı yapmadan bile, kendi metniniz veya içeriğinizi oluşturabileceğiniz durumlar çoğunlukla olabilir. Ayrıca, bir yazar gibi kişilere başvurarak metin veya içerik oluşturabilirsiniz.

Kuşkusuz, “habercilik, eleştiri, araştırma” gibi durumlarda, başkalarının metnini alıntı yapma gerekliliği geniş bir kapsamda kabul edilebilir, ancak medya işletmeciliği durumunda, ele alınan içeriğe bağlı olarak, alıntı yapmanın her zaman gerekli olmadığı durumlar da olabilir. Bu nedenle, meşru kapsam gerekliliğini karşılamadığına karar verilen kapsam da geniş olabilir. Medya işletmeciliği durumunda başkalarının metnini kullanırken, telif hakkı kanununda kabul edilen “alıntı” gerekliliklerini karşıladığınızdan emin olun veya hak sahibinin iznini alın.

https://monolith.law/corporate/copyright-law-ng-text-image[ja]

Görsel Alıntıları Hakkında

Çalışmaların görselleri genellikle telif hakkı olan eserlerdir, bu nedenle telif hakkı sahibinin onayı gereklidir. Ancak, telif hakkı kanunlarına göre “alıntı” durumunda telif hakkı sahibinin onayına gerek yoktur. Görsellerle ilgili en çok sorun çıkan durumlar genellikle alıntı gereksinimlerinin ana-bağımlı ilişkisidir. Örneğin, başkasının çektiği bir fotoğrafı, çizdiği bir resmi veya bir illüstrasyonu ana içerik olarak yayınlamak ve buna yorum eklemek gibi durumlar, “görsel ana, yorum bağımlıdır” şeklinde değerlendirilir ve bu durumlar genellikle yasal alıntı olarak kabul edilmez.

Yine de, bir durumun “alıntı” olup olmadığına karar verme kriteri net değildir. Yukarıdaki duruma açıkça uymadığı sürece, alıntı kaynağının notlarına ek olarak, telif hakkı sahibinin onayını almanın daha iyi olacağını söyleyebiliriz. Görsel verinin kaynağı, eserin kendisi değil, bu eserin fotoğrafı gibi durumlarda, eserin telif hakkı sahibinin onayına ek olarak, fotoğrafın telif hakkı sahibinin onayını da almanız gerekebilir, bu nedenle dikkatli olmanız gerekmektedir.

Ayrıca, fotoğraflar söz konusu olduğunda, konu kişi ise, portre hakları veya gizlilik haklarının tanınma olasılığı vardır ve ünlüler gibi tanınmış kişiler söz konusu olduğunda, tanıtım haklarının tanınma olasılığı vardır. Bu nedenle, bu haklarla ilgili olarak hak sahibinin izninin gerekebilmesi mümkündür, bu yüzden telif hakkı kanunlarına göre alıntı gereksinimlerini karşıladığınız durumlarda bile, portre hakları, gizlilik hakları ve tanıtım hakları ile ilgili herhangi bir sorun olup olmadığını dikkatlice kontrol etmelisiniz.

https://monolith.law/reputation/portraitrights-onthe-internet[ja]

https://monolith.law/reputation/publicityrights[ja]

Video Alıntıları Hakkında

Son zamanlarda, örneğin bir YouTube videosunda başka bir YouTube videosunu alıntılamak, başkalarının oluşturduğu müziği bir mesaj iletmek için BGM gibi bir şekilde “alıntı” yapmak gibi durumlarla, videolarda yapılan alıntı eylemlerinin yasallığı sorun olmaya başlamıştır. Bu konudaki yargı kararlarına aşağıdaki makalede yer verilmiştir.

https://monolith.law/corporate/copyright-law-ng-video[ja]

Hak sahibi alıntı yapmayı yasakladığında alıntı yapabilir miyiz?

Bir eser hakkında, “Alıntı Yapılması Yasaktır” gibi bir ifade bulunabilir. Bu tür bir ifade olduğunda, alıntı yapmanın yasadışı olduğunu düşünenler olabilir. Ancak, bu “Alıntı Yapılması Yasaktır” ifadesi, yalnızca fiili bir anlam taşır ve hukuki bir anlamı yoktur. Dolayısıyla, telif hakkı kanununun alıntı gereksinimlerini karşıladığınız sürece, “Alıntı Yapılması Yasaktır” ifadesi bulunsa bile alıntı yapmak yasal olacaktır.

Diğer bir deyişle,

Telif hakkı sahibinin özel izni (lisans sözleşmesi) olmadan, genel kural olarak yasaklama (alıntı yapılması yasaktır) belirtilmiş olsa bile, yine de telif hakkı kanununun “alıntı” hükümlerine uygunsa, eseri yasal olarak kullanabilirsiniz.

İşte bu yüzden, “alıntı” medya işletmeciliği için önemlidir.

Özet

Yukarıda, metin ve görselleri telif hakkını ihlal etmeden nasıl alıntı yapabileceğinizi açıkladık.
Telif hakkını ihlal etmek, hak sahiplerinden tazminat talepleri almanız gibi riskleri beraberinde getirebilir ve ayrıca işletme medyanızın değerlendirmesinin düşmesi gibi itibar riskleri de vardır. Bu nedenle, telif hakkı ihlallerini hafife almadan dikkatli olmanız gerekmektedir. Alıntı yaparken, bu makalede belirtildiği gibi, Japon Telif Hakkı Yasası’nda belirtilen gereklilikleri karşılamanız gerekmektedir, bu nedenle bir avukatın tavsiyesini almanız önerilir.