【Reiwa 7 (2025) Nisan & Ekim Yürürlüğü】 "Çocuk Bakımı & Bakıcı İzin Yasası"nda Yapılan Değişikliklerin Önemli Noktaları

Reiwa 7 (2025) yılı Nisan ve Ekim aylarında, “Çocuk Bakımı ve Aile Bakımı İzin Yasası (Çocuk Bakımı, Aile Bakımı ve Çalışanların Refahı ile İlgili Yasalar)” ve “Gelecek Nesillerin Gelişimini Destekleme Stratejileri Yasası”nın revize edilmiş hükümleri yürürlüğe girecektir.

Bu yasaların asıl amacı, hamilelik, doğum, çocuk bakımı ve aile bakımı gibi yaşam evrelerindeki değişiklikler nedeniyle çalışanların işten ayrılmasını önlemekti.

Yapılan bu değişikliklerle, iş ile çocuk ve aile bakımının dengelenmesini hedefleyen “izin alma sistemi”nin yanı sıra, “esnek çalışma koşullarının iyileştirilmesi”ne de odaklanılmış, mevcut sistemlerin genişletilmesi, şartların hafifletilmesi ve tele çalışmanın kullanımı gibi konular şirketlere zorunlu kılınmıştır. Şirketler, bu değişiklikleri doğru bir şekilde anlamalı ve şirket içi sistemleri ve düzenlemeleri uygun şekilde yeniden düzenlemelidir.

Burada, revize edilen Çocuk Bakımı ve Aile Bakımı İzin Yasası hakkında, maddeler halinde değişikliklerin ana noktalarını açıklayacağız.

Japonya’da Çocuk Bakımı ve Aile Bakımı İzin Yasası’nın Amaçları ve Yenilikler

Japonya’da “Çocuk Bakımı ve Aile Bakımı İzin Yasası (Çocuk Bakımı, Aile Bakımı veya Aile Üyelerine Bakım Sağlayan İşçilerin Refahı Hakkında Kanun)” ve “Gelecek Nesillerin Desteklenmesi Stratejilerinin Teşvik Edilmesi Yasası”nın bazı bölümleri, Reiwa 6 (2024) yılının 24 Mayıs’ında yasalaşmış ve aynı yılın 31 Mayıs’ında ilan edilmiştir (Reiwa 6 yılı Kanun No. 42).

Reiwa 7 (2025) yılının Nisan ve Ekim aylarında, bu yasal düzenlemeler yürürlüğe girecektir. Reiwa 3 (2021) yılındaki düzenleme, özellikle erkeklerin çocuk bakımı izni kullanımını teşvik etmeye odaklanmıştı. Bu düzenleme ile erkeklerin çocuk bakımı izni kullanım oranı önemli ölçüde artmış olsa da, kadınlarla kıyaslandığında hala büyük bir fark bulunmaktadır.

Erkeklerin çocuk bakımı izni kullanmamasının nedenleri arasında, iş yerlerinin hala çocuk bakımı izni kullanımını zorlaştıran bir atmosfere sahip olması ve iş gereklilikleri nedeniyle izin alınamaması gibi sebepler sayılmaktadır. Bu nedenle, şirketlerin çocuk bakımı izni kullanımını kolaylaştıracak bir iş ortamı oluşturulması ve bu konuda farkındalık yaratılması önemlidir.

Öte yandan, aile bakımı konusunda, çalışanların aile bakımı nedeniyle işten ayrılması ciddi bir sorun haline gelmiştir. Bunun nedenleri arasında iş yerinin, ailenin veya bakım hizmetlerinin yetersizliği gibi çeşitli faktörler bulunmaktadır. Ancak, şirket içinde aile bakımını destekleyen sistemlerin olmasına rağmen, bu sistemlerin içeriği veya kullanım prosedürleri hakkında bilgi eksikliği nedeniyle kullanımın yaygınlaşmadığı da bir etken olabilir.

Bu nedenle, Reiwa 6 yılındaki düzenlemede, hem erkeklerin hem de kadınların iş ve çocuk bakımı/aile bakımını etkin bir şekilde bir arada sürdürebilmeleri için, çocuğun yaşına uygun “esnek çalışma koşullarının sağlanması” önlemlerinin genişletilmesi, erkeklerin çocuk bakımı izni kullanım durumlarının kamuoyuna açıklanması zorunluluğunun genişletilmesi ve gelecek nesillerin desteklenmesi stratejilerinin teşvik edilmesi ve güçlendirilmesi, aile bakımını destekleyen sistemlerin güçlendirilmesi gibi önlemler zorunlu hale getirilmiştir.

Sistemin amacı, iş yükü veya çalışma şeklinin ayarlanması yoluyla, kariyer gelişimini destekleyen bir yapı oluşturmak, ancak rollerin kendisini değiştirmeden bunu gerçekleştirmektir.

Referans: Sağlık, İş ve Refah Bakanlığı | Çocuk Bakımı ve Aile Bakımı İzin Yasası Hakkında[ja]

“Çocuk Bakımı ve Aile Bakımı İzin Yasası” ve diğer ilgili yasal düzenlemelerin yürürlüğe giriş tarihleri aşağıdaki listede yer almaktadır.

【Reiwa 7 (2025) Nisan Ayında Yürürlüğe Girecek】Japonya’da Bakım Hizmetlerini Destekleme Sistemi Dahil Beş Ana Değişiklik

Reiwa 7 (2025) yılının Nisan ayının 1’inde yürürlüğe girecek olan Japon ‘Çocuk Bakımı ve Aile Bakımı İzin Kanunu’nda, ‘aile bakımı ile ilgili’ beş ana değişikliği açıklıyoruz.

Japonya’da Bakım İzni Alabilecek Çalışanların Şartlarının Esnetilmesi

Japonya’da “bakım izni” alabilecek çalışanların istihdam süresi ile ilgili şartlar esnetilmiş, işveren ve işçi arasındaki anlaşmalarla belirlenen altı aydan kısa süreli istihdam edilenlerin dışlanması kuralı kaldırılmış ve haftada en az iki gün çalışanlar da bu haktan yararlanabilecek şekilde düzenlenmiştir (bakım sigortası sisteminin istihdam sigortası katılım süresi ile ilgili bir değişiklik yapılmamıştır).

Altı aydan kısa süreli istihdam edilen çalışanları bakım izninden hariç tutan Japon şirketler, çalışma yönetmeliklerini güncellemeli ve bu değişiklikleri çalışanlara duyurmalıdır.

Japonya’da Bakım Destek Sistemleri ve Bireysel Bilgilendirme / Ni̇yet Teşhisi

Çalışanlar, aile üyelerinin bakımıyla karşı karşıya kaldıklarını işverene bildirdiğinde, Japonya’da bakım destek sistemleri hakkında bireysel bilgilendirme ve niyet teşhisi yapılması zorunlu hale getirilmiştir. Bilgilendirilmesi gereken konular, aşağıdaki sistemlerin yanı sıra, başvuru yapılacak yerler hakkında bilgi vermek ve niyet teşhisi yapmayı içermektedir. Sistem kullanımını engelleyici davranışlarda bulunmak yasaktır.

1: Bakım İzin Sistemi

• İzin süresi: Toplam 93 gün (maksimum 3 kez bölünerek alınabilir)
• Hedef aile üyeleri: Eş, ebeveynler, çocuklar, eşin ebeveynleri, aynı evde yaşayan ve bakımını üstlenilen büyükanne ve büyükbaba, kardeşler ve torunlar

2: Bakım ile İşin Uyumu Destek Sistemi

• Bakım izni: Her aile üyesi için yılda 5 gün (birden fazla aile üyesi varsa toplamda en fazla 10 gün) izin (yarım gün veya saatlik birimler halinde alınabilir)
• Yarı zamanlı çalışma sistemi
• Esnemez zaman sistemi
• Zaman farklı giriş çıkış
• Fazla mesai muafiyeti

3: Bakım İzin Ücreti Sistemi

• İşsizlik sigortasına toplamda 1 yıl (son 2 yıl içinde) katılmış olan çalışanlara, izin süresince ‘Bakım İzin Ücreti (maaşın yaklaşık %67’si)’ ödenir

Bireysel bilgilendirme ve niyet teşhisi yöntemleri, yüz yüze görüşme (çevrimiçi de mümkün) veya yazılı belge sunumu şeklinde olabilir; ancak çalışan istediği takdirde, FAX, e-posta vb. (şirket içi intranet, SNS) aracılığıyla da yapılabilir (yazdırılabilir belgelerle sınırlıdır).

Başvuru yöntemi hakkında herhangi bir yasal belirleme olmadığı için sözlü olarak da yapılabilir. İşverenin belirlediği yöntem dışında bir başvuru yapıldığında bile, önlem (bireysel bilgilendirme ve niyet teşhisi) uygulanmalıdır. Çalışanın başvuru yapması veya önlemin alınmış olması sebebiyle işten çıkarma veya diğer olumsuz muameleler yasaktır.

Japonya’da Bakım Hizmetlerini Destekleme Sistemleri Hakkında Erken Dönem Bilgilendirme

Japonya’daki Bakım Sigortası’nın 2. sınıf sigortalıları için (40 yaşına girdikleri yıldan itibaren bir yıl sonrasına kadar) bakım hizmetlerini destekleme sistemleri hakkında bilgi verme zorunluluğu getirilmiştir.

Bu zorunluluk, 1. bakım izni sistemi, 2. bakım hizmetlerini destekleme sistemi ve 3. bakım izni ödeme sistemi hakkında bilgilendirme yapılmasını ve ayrıca başvuru yapılacak yerler hakkında bilgi verilmesini gerektirir.

Aynı zamanda, bakım sigortası sistemi (bakıma muhtaç kişilerin kullanım sistemi) hakkında da bilgi verilmesi tavsiye edilmektedir.

Bu bilgilendirme işlemi bireysel olarak yapılmasa da, çalışanların yaşlarını bilerek, çalışan tarafından herhangi bir talep gelmese bile bu bilgilendirmeyi yapmak zorunludur.

Bilgilendirme yöntemi olarak, işverenler yüz yüze görüşmeler (çevrimiçi de mümkün), yazılı doküman dağıtımı, FAX veya elektronik posta gibi yöntemleri (SNS veya şirket içi intranet dahil) serbestçe seçebilirler (elektronik posta gibi yöntemler için yazılı çıktı gerekmez).

Japonya’da Bakım ve İşin Uyumunu Kolaylaştıran İstihdam Ortamının Geliştirilmesi

İşverenler, çalışanların bakım izni ve bakım ile işin uyumunu kolaylaştıran destek sistemlerini daha rahat kullanabilmeleri için iş yerlerini düzenlemek zorundadır. Bu düzenlemeler, aşağıdaki önlemlerden en az birinin uygulanmasını zorunlu kılmaktadır (seçmeli zorunlu önlemler).

Mümkün olduğunca kısıtlama olmaksızın bu önlemlerin uygulanması tercih edilmektedir.

• Bakım izni ve bakım ile işin uyumunu kolaylaştıran destek sistemleri hakkında eğitim düzenlenmesi
• Bu konularla ilgili danışma yapısının oluşturulması (danışma noktası kurulması)
• Bu sistemlerin edinilmesi ve kullanılmasıyla ilgili örnek olayların toplanması ve paylaşılması
• Bu sistemlerin edinilmesi ve kullanılmasını teşvik eden politikaların duyurulması

Japonya’da Bakım İçin Tele çalışma Uygulamasının Benimsenmesi

Japonya’da işverenlerin, bakım görevleriyle uğraşan çalışanların tele çalışmayı seçebilmeleri için gerekli düzenlemeleri yapmaları, bir çaba yükümlülüğü olarak belirlenmiştir.

Tele çalışmanın somut sistem tasarımı (kullanım sıklığı, kapsam vb.) konusunda işverenler serbestçe karar verebilirler.

Tele çalışma önlemlerini uygularken, tele çalışmanın zor olduğu işlerde çalışanları tele çalışmanın mümkün olduğu pozisyonlara yerleştirmek veya yeni tele çalışma yapılabilir pozisyonlar oluşturmak işverenlerden beklenen bir durum değildir.

【Reiwa 7 (2025) Nisan Ayında Yürürlüğe Girecek】 Japonya’daki Çocuk Bakımı İzni Sisteminin Yenilenme Noktaları

Reiwa 7 (2025) yılı Nisan ayının 1’inde yürürlüğe girecek olan ‘Çocuk Bakımı ve Bakım İzni Kanunu’nun ‘çocuk bakımı ile ilgili’ kısmında yapılan 5 maddelik değişiklikler hakkında önemli noktaları açıklıyoruz. Ekim ayının 1’inde yürürlüğe girecek olan değişiklikler hakkında ise daha sonra bilgi vereceğiz.

Japonya’da Çocuk Bakım İzni Genişletiliyor

Japonya’da “Çocuk Bakım İzni”nin kullanım sebepleri genişletildi.

Önceki 1: Hastalık veya yaralanma ve 2: Aşı veya sağlık kontrolü sebeplerine ek olarak, 3: Enfeksiyon hastalıkları nedeniyle sınıf kapanmaları ve 4: Okula başlama veya mezuniyet törenleri gibi yeni durumlar eklendi ve iznin adı “Çocuk Bakımı ve Diğer İzinler” olarak değiştirildi.

İzin hakkından yararlanabilecek çocukların yaş sınırı, ilkokul 3. sınıfa (mevcut okul öncesi eğitim) kadar genişletildi ve işveren ile işçi arasındaki anlaşmalarla belirlenen altı aydan kısa süreli istihdamın hariç tutulma hükmü kaldırıldı, haftada en az iki gün çalışan işçiler de bu izinden yararlanabilecek hale getirildi.

İzin kullanım süreleri, mevcut düzenlemelerde olduğu gibi korunarak (bir çocuk için yılda 5 gün, birden fazla çocuk için toplamda 10 güne kadar. Yarım gün kullanımı da mümkün) değişiklik yapılmadan devam edecek ve iznin ücretsiz olma durumu değişmemiştir.

Japonya’da Belirlenen Çalışma Saatleri Dışındaki İşlerin Sınırlanması (Fazla Mesai Muafiyeti) Kapsamının Genişletilmesi

Japonya’da belirlenen çalışma saatleri dışında çalıştırılmanın sınırlanması (fazla mesai muafiyeti) kapsamına alınan çalışanların yelpazesi, ilkokula başlamamış çocukları (mevcut düzenlemede 3 yaş altı) yetiştiren çalışanlara genişletildi.

İlgili çalışanlar talepte bulunduğunda, işletmenin normal işleyişini engelleyecek durumlar haricinde (genellikle beklenen makul çabayı göstermek kaydıyla), belirlenen çalışma saatlerini aşan işlerde çalıştırılmaları mümkün değildir.

Japonya’da 3 Yaş Altı Çocukları Olan Çalışanlar İçin Kısa Süreli Çalışma Düzenlemesine Telework Alternatifi Eklendi

Çalışanlar tarafından talep edilen çocuk bakımı kısa süreli çalışma düzenlemesinin uygulanmasının zor olduğu işlerde, işveren ve işçi temsilcileri arasında bir anlaşma yaparak istisna hükümleri oluşturulduktan sonra, alternatif önlemler almak zorunlu hale getirilmiştir.

Geleneksel olarak 1: Çocuk bakımı izni ile ilgili düzenlemelere uygun önlemler (şirketin belirlediği özel düzenlemeler), 2: Esnek çalışma saatleri, 3: Flextime sistemi, 4: İş yerinde kreş kurulması gibi seçeneklere ek olarak, artık 5: Telework seçeneğini de sunmak işverenler için zorunlu kılınmıştır.

Japonya’da 3 Yaş Altı Çocuk Bakımı İçin Telework (Uzaktan Çalışma) Uygulaması

3 yaş altı çocukları olan çalışanlar arasında, yarı zamanlı çalışanlar da dahil olmak üzere, telework (uzaktan çalışma) seçeneğini kullanabilmeleri için gerekli düzenlemelerin yapılması, işverenlerin üzerine düşen bir sorumluluk haline gelmiştir.

Telework sisteminin somut tasarımı (kullanım sıklığı, kapsam vb.) konusunda işverenler serbestçe karar verebilirler.

Telework uygulamasını hayata geçirirken, telework için uygun olmayan işlerde çalışan işçileri telework yapabilecekleri pozisyonlara yerleştirmek veya telework yapılabilen yeni iş pozisyonları oluşturmak gibi adımların işverenlerden beklenmediği belirtilmektedir.

Japonya’da Erkeklerin Doğum İzni Kullanım Durumunun Kamuya Açıklanma Zorunluluğunun Genişletilmesi

“Gelecek Nesilleri Destekleme Stratejileri Teşvik Yasası” (Next Generation Nurturing Support Measures Promotion Act) kapsamında, erkek çalışanların “doğum izni kullanım durumu”nun kamuya açıklanma zorunluluğu, sürekli olarak istihdam edilen çalışan sayısı 300 kişiyi aşan (mevcut durumda 1000 kişiyi aşan) işverenlere genişletilmiş ve “Gelecek Nesilleri Destekleme Stratejileri Teşvik Yasası”nın geçerlilik süresi (mevcut durumda 2025 (Reiwa 7) yılının 31 Mart’ına kadar) 10 yıl uzatılmıştır.

2025 (Reiwa 7) yılının Nisan ayından itibaren, yeni bir “Doğum Yardımı Sistemi” hayata geçirilecek ve “Doğum Sonrası İzin Desteği Ödeneği (İzin başlangıcındaki günlük ücretin %13’ü | Üst limit ‘Doğum İzni Ödeneği’ ile birlikte %80)” ile “Doğum İzni Kısaltılmış Çalışma Ödeneği (Kısaltılmış çalışma süresince günlük ücretin %10’u)” ek olarak ödenecektir (İstihdam Sigortası Kanunu Madde 61), bu nedenle erkeklerin doğum izni kullanımı ve kısaltılmış çalışma saatlerinin artması beklenmekte ve işgücü sıkıntısının daha da ciddi bir hale gelme ihtimali bulunmaktadır.

Bu durumlarla başa çıkabilmek için, işlerin kişiselleşmesini ortadan kaldırmak, işleri dağıtmak ve alternatif yollarla işleri yürütebilecek bir ortam hazırlamak gerekecektir. Ayrıca, gereksiz işlerin ortadan kaldırılması ve dijital dönüşüm (DX) ile iş süreçlerinin verimliliğini artırmak, sınırlı insan kaynaklarını en iyi şekilde kullanmamızı sağlayacaktır.

【Reiwa 7 (2025) Ekim Yürürlüğü】Japonya’da Yürürlüğe Girecek Yeni Çocuk Bakımı İzni Sistemi

2025 yılı (Reiwa 7) Ekim 1’de yürürlüğe girecek olan ‘Çocuk Bakımı ve Bakıcı İzni Kanunu’nda ‘çocuk bakımı ile ilgili’ yapılan üç ana değişikliği açıklıyoruz.

Çocuk Bakım Dönemi (3 Yaşından İlkokula Başlayana Kadar) İçin ‘Esnek Çalışma Koşullarını Sağlama Önlemleri’

İşverenler, çocuk bakım dönemi (3 yaşından ilkokula başlayana kadar) boyunca çocuk yetiştiren çalışanlara, iş yerinin ihtiyaçlarını anladıktan sonra, aşağıdaki seçeneklerden en az ikisini seçerek önlemler almakla yükümlüdür (seçmeli yükümlülük önlemleri), ve çalışanlar bu sistemlerden birini seçebilir:

• Zaman farklı giriş veya esnek çalışma düzeni
• Kreş tesislerinin kurulması ve işletilmesi
• Yarı zamanlı çalışma düzeni (Günlük belirlenen çalışma saatlerini prensip olarak 6 saate indirerek çalışma sistemi)
• Uzaktan çalışma (Ayda 10 gün veya daha fazla)
• Bakım ve işi birleştirme destek izni (Yılda 10 gün veya daha fazla | Ücretsiz)

Devam takibi konusunda, dijitalleşme önem kazanmaktadır. Çalışma saatlerinin yönetimi verimli hale gelir, doğru veri toplama ve gerçek zamanlı durum tespiti kolaylaşır, bu da hızlı yanıt verilmesini mümkün kılar.

‘Esnek Çalışma Koşullarını Sağlama Önlemleri’ Hakkında Bireysel Bilgilendirme ve Niyet Teşhisi

İşverenler, yukarıda belirtilen konularda çalışanlara bireysel bilgilendirme ve niyet teşhisi yapma yükümlülüğüne sahiptir.

Hamilelik ve Doğum Bildirimi Zamanında ve Çocuk 3 Yaşına Gelmeden Önce Bireysel Niyet Dinleme ve Düşünme

Çalışanlardan 1: Hamilelik ve doğum bildirimi yapıldığında ve 2: Çocuğun 3. yaş gününden bir ay öncesine kadar olan bir yıl içinde, aşağıdaki konular hakkında bireysel niyet dinleme ve düşünme yükümlülüğü getirilmiştir:

Çocuğun ve her ailenin durumuna uygun iş ve çocuk bakımının birleştirilmesi hakkında aşağıdaki konularda çalışanların niyetlerini bireysel olarak dinlemek zorundasınız:

• Çalışma saatleri
• Çalışma yeri
• İş yükünün ayarlanması
• Destek sistemlerinin kullanım süresi
• Çalışma koşulları

Niyetin düşünülmesi konusunda, kendi şirketinizin durumuna göre değerlendirme yapılması gerekmektedir. 1 numaralı hamilelik ve doğum bildirimi, çalışanın talebi üzerine yapılırken, 2 numaralı çocuğun 3. yaş gününden bir ay öncesine kadar olan bir yıl içindeki süreç, talep olmaksızın yapılması gerektiğine dikkat etmek önemlidir.

Çalışanlar, talepte bulundukları veya önlemler alındığı gerekçesiyle işten çıkarılma veya diğer olumsuz muamelelere maruz kalmaları yasaktır.

Özet: Japonya’daki “Çocuk Bakımı ve Bakım İzni Kanunu” Değişiklikleri Hakkında Avukata Danışın

Yukarıda, Japonya’daki “Çocuk Bakımı ve Bakım İzni Kanunu”nun değişiklik noktalarını ve işverenlerin alması gereken önlemleri açıkladık. İşverenler için, işyeri kurallarının gözden geçirilmesi, işçi-işveren anlaşmalarının yeniden yapılması, çalışanlara sistemin açıklanması ve başvuru yönetimi gibi birçok alanda önlemler almak gerekmektedir.

Bu tür durumlara hazırlıklı olmak için, erken bir aşamada gerekli bilgileri toplamak ve sorunsuz bir şekilde yanıt verebilecek bir sistem kurmak önemlidir. “Çocuk Bakımı ve Bakım İzni Kanunu” değişiklikleri hakkında bir belirsizlik durumunda veya iş hukuku sorunlarıyla karşılaştığınızda, bir avukata danışmanızı öneririz.

Monolit Hukuk Bürosu Tarafından Sunulan Çözümler

Monolit Hukuk Bürosu, IT ve özellikle internet ile hukukun her iki alanında da yüksek uzmanlığa sahip bir hukuk firmasıdır. Büromuz, Tokyo Borsası Prime Market’te listelenen şirketlerden girişimcilere kadar geniş bir müşteri yelpazesine, insan kaynakları ve işçi yönetimi desteği ile çeşitli davalarda sözleşme hazırlama ve inceleme hizmetleri sunmaktadır. Daha fazla bilgi için lütfen aşağıdaki makaleye göz atın.

Monolit Hukuk Bürosu’nun Uzmanlık Alanları: IT ve Girişim Şirketleri için Japon Şirket Hukuku[ja]