Korsan Yayın Zararlarının İspat Yükünü Hafifleten, Reiwa 6 (2024) Ocak Ayında Yürürlüğe Giren Japon Telif Hakkı Kanunu Değişikliğinin Açıklaması

Günlük hayatımızda en yakınımızda bulunan fikri mülkiyet haklarından biri olan telif hakkı, yeniden düzenlenmiş ve 2024 yılı Ocak ayında yürürlüğe girmiştir.

Bu düzenlemede, eserlerin adil kullanımını sağlamak ve telif haklarının uygun korunmasına katkıda bulunmak amacıyla, aşağıdaki üç ana nokta önemli olarak belirlenmiştir:

1. Yasama ve idarede eserlerin halka iletimi gibi hakların sınırlama hükümlerinin gözden geçirilmesi
2. Korsan baskı zararlarının etkili bir şekilde giderilmesi için tazminat miktarının hesaplanma yönteminin gözden geçirilmesi
3. Eserlerin kullanımına ilişkin yeni bir tahkim sisteminin oluşturulması

Referans: Japon Kültür Ajansı | Reiwa 5 (2023) Olağan Meclis Telif Hakkı Kanunu Değişikliği Hakkında[ja]

Bunlardan 1 ve 2, Reiwa 6 (2024) yılının 1 Ocak tarihinde yürürlüğe girmiştir. 3. madde ise, resmi gazetede yayımlandıktan sonraki 3 yıl içinde bir hükümet kararnamesiyle belirlenecek tarihte yürürlüğe girecektir.

Peki, bu düzenlemeyle somut olarak neler değişti? Burada, üç ana noktayı tek tek açıklayalım.

Yasama ve Yönetimde Eserlerin Kamuya İletimi Haklarının Sınırlanmasına İlişkin Düzenlemelerin Gözden Geçirilmesi

Bugüne kadar, yasama ve yönetim işlemleri “kağıt kültürü” üzerine kuruluydu. Ancak, kağıtsızlaşma ve dijital dönüşüm (DX) uygulamalarının ilerlemesiyle birlikte, dijital ağ ortamlarında bilgi alışverişi gibi ihtiyaçlar artmıştır.

Yeniden düzenlenmeden önceki Japon Telif Hakkı Kanunu’nun (Japanese Copyright Law) 42. maddesine göre, yargı süreçleri için veya yasama ve yönetim faaliyetleri için iç materyal olarak gerekli olduğu kabul edilen durumlarda, telif hakkı sahiplerinin izni olmaksızın eserlerin kopyalanması mümkündü. Ancak, bulut depolama veya e-posta yoluyla yapılan kamuya iletim gibi işlemler için telif hakkı sahiplerinin izni gerekiyordu.

Bu bağlamda, dijital toplumun altyapısını geliştirme perspektifinden, yukarıda belirtilen maddenin kopyalama için izin verdiği kapsamda ve telif hakkı sahiplerinin çıkarlarını haksız yere zarara uğratmayacak şekilde, telif hakkı sahiplerinin izni olmadan;

1. Yasama ve yönetim için iç materyal olarak kamuya iletim ve benzeri işlemleri yapmak
2. Yasalarla belirlenen patent incelemesi gibi yönetim süreçleri için kamuya iletim ve benzeri işlemleri yapmak

mümkün hale gelmiştir.

Yasama ve Yönetim İçin İçsel Belgelerin Kamuya İletilmesi

Yasama veya yönetim amaçları doğrultusunda içsel belgelerin gerekli olduğu durumlarda, belirli sınırlar dahilinde, içsel belgelerin kullanıcıları arasında eserlerin kamuya iletilmesi mümkün hale gelmiştir (Madde 42 ile ilgili).

Örneğin, bir yasa tasarısının veya bütçe tasarısının incelenmesi, ulusal politikaların araştırılması gibi, meclisin veya konseyin işlevlerini yerine getirmesi için gerekli olduğu durumlarda, ya da ulusal veya yerel yönetim organlarının kendi görev alanlarındaki işler için politikaları planlama ve tasarlama aşamasında, görevlerin yerine getirilmesi için gerekli olduğunda, içsel olarak başkalarının eserlerini tarayarak veya indirerek, departman içindeki personelin erişebileceği bir buluta kaydetmek veya ilgili departmanlarla çevrimiçi toplantılar yapmak gibi kullanımlar öngörülmektedir.

Yeniden düzenlenmeden önceki Japon Telif Hakkı Kanunu’nda da, Madde 42 uyarınca, yasama ve yönetim amaçları için içsel belgeler olarak gerekli olan eserlerin çoğaltılması, telif hakkı sahibinin izni olmaksızın yapılabilirdi. Ancak, eserin türü, kullanım amacı ve çoğaltma sayısı, kullanımın uygunluğu göz önünde bulundurulduğunda, telif hakkı sahibinin çıkarlarını haksız yere zarara uğratacak durumlarda, hak sınırlama hükümlerinin kapsamı dışında tutulmuştur.

Ayrıca “içsel belgeler” konusunda, yasa tasarısının incelenmesi, bütçe tasarısının incelenmesi, ulusal politikaların araştırılması gibi, meclisin veya konseyin işlevlerini yerine getirmesi için gerekli olan durumlar veya ulusal veya yerel yönetim organlarının görev alanlarındaki işler için politikaları planlama ve tasarlama aşamasında, görevlerin yerine getirilmesi için gerekli belgeler dahil edilmektedir. Yasama ve yönetim yetkisini kullanan milletvekilleri veya memurların, uygun bir amaçla, iç departmanlarda inceleme veya tartışma yapmak için gerekli olduğu düşünülen durumlarda sadece izin verilir.

Yasalarla Belirlenen Patent İncelemesi Gibi İdari İşlemler İçin Kamuya Yayın Yapılması

Patent incelemesi gibi idari işlemler ve idari yargı süreçleri, dijitalleşmeye uyum sağlayarak, gerekli görülen ölçüde, eserlerin kamuya yayınlanmasına izin vermektedir (Japon ~Telif Hakkı Kanunu’nun 41. maddesinin 2 fıkrası ve 42. maddesinin 2 fıkrası ile ilgili).

Çevrimiçi başvuru ve inceleme işlemleri sırasında, başkalarına ait eserlerin taranması veya indirilmesi ve bu materyallerin çevrimiçi başvuru ve inceleme sistemlerinde saklanması veya e-posta ile gönderilmesi gibi kullanımlar öngörülmektedir.

Yine de, eserlerin kamuya yayınlanması, yalnızca ‘gerekli görülen ölçüde’ mümkündür ve yalnızca eserin bir kısmına ihtiyaç duyulurken tümünün paylaşılması veya gönderilmesi, gerekli görülen ölçüyü aşar ve bu nedenle kabul edilemez.

Ayrıca, ‘telif hakkı sahibinin çıkarlarını haksız yere zarara uğratacak durumlar’ da, mevcut işletmeleri engelleyecek şekilde, bu maddeye göre kamuya yayın yapılması mümkün değildir ve telif hakkı sahiplerinin izni esas olarak gereklidir.

Bu yasal ve idari düzenlemede, eserlerin kamuya yayınlanması hakkındaki sınırlama hükümlerinin gözden geçirilmesi, 2024 yılının Ocak 1 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

İlgili makale: Video Alıntıları Ne Zaman Kabul Edilir? Telif Hakkı Kanunu Gereklilikleri ve Yargı Kararları Açıklaması[ja]

Korsan Baskı Zararlarının Etkili Giderilmesi İçin Tazminat Miktarının Hesaplanma Yönteminin Gözden Geçirilmesi

Telif hakkı ihlallerine karşı yapılan tazminat taleplerinde, telif hakkı sahiplerinin zararlarını ispat yükünü hafifletmek amacıyla, tazminat miktarının hesaplanma yöntemi belirlenmiştir.

Fakat, korsan baskı siteleri yüzünden meydana gelen zararlara yönelik tazminat taleplerinde, mağdur tarafın zararını ispat etmesi zor olmakta ve yeterli tazminat miktarının kabul edilmesi güç olduğuna dair eleştiriler bulunmaktadır.

Bu nedenle, Japon ~Patent Kanunu’nda olduğu gibi, telif hakkı ihlallerine karşı tazminat talebi davalarında telif hakkı sahiplerinin ispat yükünü daha da hafifletmek ve korsan baskı zararlarının etkili bir şekilde giderilmesi için tazminat miktarının hesaplanma yöntemini gözden geçirmek üzere,

1. Ihlal edilen ürünlerin devir gibi işlemlerine dayalı hesaplamada lisans ücreti eşdeğerinin tespiti
2. Lisans ücreti eşdeğerinin hesaplanmasında dikkate alınacak faktörlerin açıklığa kavuşturulması

gibi düzenlemeler yapılmıştır.

İhlal Edilen Ürünlerin Devri Gibi İşlemler Üzerinden Hesaplanan Lisans Ücreti Karşılığının Belirlenmesi

Telif hakkı sahiplerinin satış kapasitesini aşan miktarlar için lisans ücreti karşılığının, zararın hesaplanmasına temel olarak eklenmesi ve ihlal eden kişinin satış miktarı, telif hakkı sahibinin satış kapasitesini aştığı durumlarda bile, lisans fırsatlarının kaybından kaynaklanan kaçırılmış kar zararının tespit edilmesini mümkün kılar (Madde 114 ile ilgili).

Yasadışı olarak satılan miktarlara dayanarak zarar miktarının hesaplanabilmesi için, bugüne kadar zarar hesaplamasından düşülen telif hakkı sahiplerinin satış kapasitesini aşan miktarlar da artık lisans ücreti karşılığı olarak zarar olduğu kabul edilerek zarar miktarının hesaplanmasına imkan tanınmaktadır.

Lisans Ücreti Karşılığı Tutarının Hesaplanmasında Dikkate Alınacak Faktörlerin Netleştirilmesi

Telif hakkı ihlali gerçekleştiği varsayımıyla yapılan müzakereler sonucunda belirlenecek olan lisans ücreti karşılığı tutarının, zarar miktarı olarak kabul edilmesi sürecinde, bu miktarın hesaplanmasında dikkate alınabileceği (Madde 114 ile ilgili) açıkça belirtilmiştir.

Ayrıca, mahkemeler tarafından lisans ücreti karşılığı tutarın tespiti sırasında, genel lisans ücretleriyle (kullanım süresi ve kapsamı gibi) belirli şartlar altında yapılan anlaşmalar karşılaştırılarak, telif hakkı ihlali sonucu kısıtlama olmaksızın kullanım gibi durumların artırım faktörü olarak dikkate alınabileceği netleştirilmiştir.

Japanese Telif Hakkı Yasası’na göre, korsan baskılar gibi durumlarla telif hakkı ihlal edildiğinde, hem cezai hem de hukuki yollardan çözüm bulunabilmektedir.

Telif hakkını ihlal eden kişilere uygulanan cezai yaptırımlar, “10 yıla kadar hapis veya 10 milyon yen (yaklaşık 100 bin dolar) para cezası veya her ikisinin birlikte uygulanması” (tüzel kişiler için 300 milyon yen (yaklaşık 3 milyon dolar) para cezası) şeklinde belirlenmiş olup, özellikle hapis cezası Heisei 18 (2006) yılında “5 yıldan 10 yıla” çıkarılarak ağırlaştırılmıştır.

Öte yandan, hukuki yollara başvurulduğunda, mevcut yasada zarar miktarının hesaplanması için özel bir düzenleme bulunmakta, ancak telif hakkı sahibinin satış kapasitesini aşan kısım hesaplamadan düşülerek, yeterli tazminat miktarına ulaşılamadığı eleştirilmiştir.

Bu nedenle, yapılan son düzenlemeyle zarar miktarının hesaplanması gözden geçirilmiş ve mevcut yasada belirtilmeyen, telif hakkı sahibinin satış kapasitesini aşan kısma ilişkin lisans ücreti karşılığı tutarın tazminat miktarına eklenmesi gibi hususlar açıkça ifade edilerek, tazminat miktarının artırılması sağlanmıştır.

Bu korsan baskı zararlarının etkili bir şekilde giderilmesi amacıyla tazminat miktarının hesaplanma yönteminin gözden geçirilmesi, 2024 yılının Ocak ayının 1 günü itibarıyla yürürlüğe girmiştir.

İlgili makale: Telif Hakkı İhlali ve ‘Hızlı Film’ YouTube’da Yayınlandığında Alınacak Hukuki Önlemler[ja]

İlgili makale: 5 Milyar Yen Tazminat Kararı da… ‘Hızlı Film’in Hukuki Sorumluluğu Nedir? Avukatlar Ceza ve Hukuki Sorumluluğu Açıklıyor[ja]

Eserlerin Kullanımına İlişkin Yeni Hakemlik Sisteminin Oluşturulması

Bir başkasına ait eserleri kullanırken, esas olarak telif hakkı sahibinin izninin gerektiği açıktır. Ancak, hak sahibinin belirsiz olduğu veya kullanımın uygunluğu hakkında bir niyetin teyit edilemediği eserlerin de oldukça fazla olduğu bir gerçektir.

Bu tür sorunları çözmek ve geçmiş eserlerin veya genel insanların yarattığı içeriklerin sorunsuz kullanımını sağlamak amacıyla,

1. Telif hakkı sahibinin niyetinin teyit edilemediği eserlerin kullanımının kolaylaştırılması
2. Arabulucu organizasyon tarafından yürütülecek yeni hakemlik sistemi gibi işlemlerin basitleştirilmesi

gibi düzenlemeler yapılmaktadır.

Örneğin,

1. Dijital arşiv oluşturulurken, bazı telif hakkı sahiplerinin belirsiz olması veya iletişim kurulamaması gibi nedenlerle hakların işlenememesi durumu
2. Bir web sitesinde yayınlanan amatör bir yazarın yarattığı içeriği başka bir kişinin kullanmak istemesi ancak bu yazarla iletişim kuracak bir yolun olmaması veya iletişime geçilse bile yanıt alınamaması durumu
3. Bir eserde birden fazla telif hakkı sahibi bulunması ve bazı hak sahipleriyle iletişim kurulamaması durumu

gibi durumlar öngörülmektedir.

Bu yeni hakemlik sisteminin oluşturulması, kamuoyunun bilgilendirilmesi gibi süreçlerin zaman alacağı göz önünde bulundurularak, yürürlüğe giriş tarihi olarak ilan edildiği tarihten (2023 yılı Mayıs 26) itibaren 3 yıl içinde hükümet kararnamesiyle belirlenecek bir tarihte yürürlüğe girecektir.

Telif Hakları Sahiplerinin İradesinin Belirlenememesi Durumunda Eserlerin Kullanımının Kolaylaştırılması

Dijitalleşme ile içerik oluşturma, yayımlama ve kullanım kolaylaşmış, sadece profesyoneller değil, genel kullanıcılar tarafından yaratılan ve internet üzerinde paylaşılan içerikler ile geçmiş eserlerin yeni kullanım ihtiyaçları artmıştır. Ancak bu tür içeriklerin telif hakları sahipleriyle iletişim kurulamadığı için her zaman sorunsuz bir kullanıma imkan tanınmamıştır.

Yönetimi yapılmayan yayımlanmış eserlerin (merkezi bir yönetimi olmayan ve telif hakları sahiplerinin kullanım izniyle ilgili iradesini kolaylıkla belirleyebilecek bilgilerin yayımlanmadığı eserler) kullanılmak istendiğinde, telif hakları sahiplerinin iradesinin belirlenmesi için alınan önlemlere rağmen bu iradenin tespit edilememesi durumunda, “Kültür Ajansı Başkanının kararıyla, belirlenen süre boyunca, belirli bir tazminatın depozito edilmesi suretiyle, söz konusu yönetilmeyen yayımlanmış eserlerin kullanılmasına izin verilir” (Madde 67’nin 3’ü ile ilgili) hükmü getirilmiştir.

Bu, mevcut karar sistemiyle kıyaslandığında daha basit işlemlerle hızlı kullanımı mümkün kılan yeni bir karar sistemidir. Telif hakları sahiplerinin “iradesi”ne odaklanıldığı için, telif hakları sahiplerinden bir talep gelene kadar eserin kullanımına izin verilirken, telif hakları sahiplerinin iradesinin belirlenmesi için fırsatlar sağlanmış ve yasal olarak kullanım süresinin üst sınırı 3 yıl olarak belirlenmiştir (3 yılın sonunda başvuru yaparak yenileme mümkündür).

Telif hakları sahipleri, Kültür Ajansı Başkanına bu kararın iptalini talep edebilir ve Kültür Ajansı Başkanı, kararı iptal ederek, iptalden sonra bu sistemle kullanımın mümkün olmadığını belirler ve telif hakları sahipleri tazminatı alabilirler.

Yine de, kararın iptal edilmesi durumunda, taraflar arasında lisans müzakerelerinin mümkün olduğunun teyit edilmesi gerekmektedir, bu nedenle kullanıcılar kararın iptalinden sonra kullanıma devam etmek isterlerse, telif hakları sahipleriyle lisans müzakereleri yapmaları gerekecektir. Talep sonrasında, lisans müzakereleri yoluyla kullanımın devam etmesine izin verilmesi de mümkündür.

Yeni Hakemlik Sistemi ve Diğer İşlemlerin Sadeleştirilmesi

Yeni hakemlik sisteminin oluşturulmasıyla birlikte, işlemlerin hızlandırılması ve sadeleştirilmesi, ayrıca uygun işlemlerin gerçekleştirilmesi amacıyla, Japon Kültür Ajansı Başkanı tarafından belirlenen ve kaydedilen özel kuruluşlar, kullanıcıların başvuru noktası olarak işlemleri üstlenebilecek.

Başvuru noktası olarak hizmet verecek kuruluşlar, yürüttükleri iş ve fonksiyonlara göre “Belirlenmiş Tazminat Yönetim Kuruluşu” ve “Kayıtlı Doğrulama Kuruluşu” olmak üzere ikiye ayrılır.

Belirlenmiş Tazminat Yönetim Kuruluşu şu işlemleri yürütecektir:

1. Telif hakkı sahibinin bilinmediği durumlarda hakemlik sistemi (Madde 67), hakemlik başvurusu sırasında kullanım (Madde 67-2), yeni hakemlik sistemi (Madde 67-3) aracılığıyla eserlerin kullanımı sırasında alınan tazminat ve teminatın tahsil edilmesiyle ilgili işlemler
2. Alınan tazminat ve teminatın yönetimiyle ilgili işlemler
3. Tazminat ve teminatın telif hakkı sahiplerine ödenmesiyle ilgili işlemler
4. Eserlerin korunması ve eserlerin kullanımının kolaylaştırılması ile yaratıcılığın teşvik edilmesine katkıda bulunan işler (Eser Koruma ve Kullanım Kolaylaştırma İşleri) ile ilgili işlemler

Kayıtlı Doğrulama Kuruluşu ise, Japon Kültür Ajansı Başkanının işlerini devralarak şu işlemleri yürütecektir:

1. Yeni hakemlik sistemi başvurularının kabulüyle ilgili işlemler
2. Başvurunun yeni hakemlik sistemi gerekliliklerine uygun olup olmadığının doğrulanması (gereklilik doğrulaması) ile ilgili işlemler
3. Normal kullanım ücretine denk gelen miktarın hesaplanması (kullanım ücreti eşdeğeri hesaplama) ile ilgili işlemler

Kullanmak istediğiniz eserlerle ilgili olarak, telif hakkı sahibinin izni alınamadığında, Japon Kültür Ajansı Başkanının kaydını aldığı Kayıtlı Doğrulama Kuruluşuna yeni bir hakemlik başvurusu yapılır. Başvuruyu kabul eden Kayıtlı Doğrulama Kuruluşu, başvuruyla ilgili gerekliliklerin doğrulanması ve kullanım ücreti hesaplaması gibi işlemleri yürütür ve sonuçları Japon Kültür Ajansı Başkanına iletir.

Kayıtlı Doğrulama Kuruluşunun doğrulama sonuçlarına dayanarak, Japon Kültür Ajansı Başkanı tarafından yeni bir hakemlik kararı verildiğinde, aynı zamanda kullanıcının ödemesi gereken tazminat miktarı da belirlenir. Kullanıcılar, Japon Kültür Ajansı Başkanı tarafından belirlenen Belirlenmiş Tazminat Yönetim Kuruluşuna bu tazminatı ödeyerek, başvurdukları eserleri kullanabilir hale gelirler.

Özet: Korsan Yayın Zararları İçin Avukata Danışın

Japon Telif Hakkı Yasası’nın Reiwa 6 (2024) yılında yapılan değişiklikler arasında, özellikle korsan yayın zararlarının etkili bir şekilde giderilmesi amacıyla tazminat miktarının hesaplanma yönteminin gözden geçirilmiş olması dikkat çekmektedir. Hesaplama yönteminin yasada açıkça belirtilmiş olması, daha önce hak sahibinin satış kapasitesini aşan kısımların dikkate alınmadığı durumları değiştirmiş ve bu kısımların da kaçırılan kâr olarak tazminata dahil edilmesini sağlamıştır.

Eğer korsan yayın siteleri gibi platformlarda telif hakkınız ihlal edilmişse, zararınızın telafisi için en kısa sürede bir avukata danışmanızı tavsiye ederiz.

Hukuk Büromuzun Önlemleri Hakkında Bilgilendirme

Monolith Hukuk Bürosu, IT ve özellikle internet ile hukukun her iki alanında da yüksek uzmanlığa sahip bir hukuk firmasıdır. Son yıllarda, telif hakları etrafında dönen fikri mülkiyet hakları giderek daha fazla ilgi çekmektedir. Büromuz, fikri mülkiyetle ilgili çözümler sunmaktadır. Ayrıntılar aşağıdaki makalede yer almaktadır.

Monolith Hukuk Bürosu’nun Uzmanlık Alanları: Çeşitli Şirketlerin IT ve Fikri Mülkiyet Hukuku İşleri[ja]