Είναι η ανίχνευση εικόνων στο διαδίκτυο παράβαση του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας; Εξηγώντας τα νομικά ζητήματα της μηχανικής μάθησης
Στα τελευταία χρόνια, η πρόοδος της τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης (AI) είναι εντυπωσιακή, με διάφορα AI όπως τα γεννήτριες εικόνων “Stable Diffusion” και “Midjourney”, καθώς και το “ChatGPT” που δημιουργεί κείμενα και άλλα, να κερδίζουν μεγάλη προσοχή. Μέσω του crawling δεδομένων στο διαδίκτυο για την εκπαίδευση της AI, έχει γίνει δυνατή η χρήση της AI για διάφορες εφαρμογές, και η ακρίβεια της μηχανικής μάθησης έχει βελτιωθεί. Ωστόσο, έχουν επισημανθεί κίνδυνοι παραβίασης του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Είναι άραγε νόμιμο να γίνεται crawling διαφόρων δεδομένων όπως εικόνες και εικονογραφήσεις που δημοσιεύονται στο διαδίκτυο, να συλλέγονται χωρίς άδεια και να χρησιμοποιούνται για την εκπαίδευση της AI, χωρίς να αποτελεί παραβίαση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας;
Σε αυτό το άρθρο, θα αναλύσουμε τα νομικά ζητήματα που αφορούν τη χρήση εικόνων και εικονογραφήσεων που δημοσιεύονται στο διαδίκτυο για την εκπαίδευση μηχανικής μάθησης.
Τι είναι η Μηχανική Μάθηση
Η Μηχανική Μάθηση (ML: Machine Learning) αναφέρεται στη διαδικασία μέσω της οποίας οι μηχανές μαθαίνουν από δεδομένα, όπως οι άνθρωποι μαθαίνουν από την εμπειρία. Στη διαδικασία της μηχανικής μάθησης, είναι απαραίτητο να συλλέγουμε δεδομένα, να τα επιλέγουμε και να τα επεξεργαζόμαστε, προκειμένου να δημιουργήσουμε ένα σετ δεδομένων προς μάθηση.
Το Crawling αναφέρεται στη διαδικασία όπου ένα πρόγραμμα, γνωστό ως crawler, περιηγείται σε ιστοσελίδες και αντιγράφει ή αποθηκεύει πληροφορίες όπως κείμενα και εικόνες.
Σχετικό άρθρο: Τι είναι το Scraping; Ανάλυση των νομικών προκλήσεων μιας δημοφιλούς μεθόδου συλλογής δεδομένων[ja]
Τα ζητήματα του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας στη μηχανική μάθηση
Ο όρος «δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας» αναφέρεται, απλούστατα, στο δικαίωμα που προστατεύει νομικά ένα έργο. Όσον αφορά τα έργα που προστατεύονται, ο Νόμος περί Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Japanese Copyright Law) στο άρθρο 2, παράγραφος 1, ορίζει τα εξής:
(Ορισμός)
Άρθρο 2: Σε αυτόν τον νόμο, η σημασία των όρων που αναφέρονται στα επόμενα σημεία καθορίζεται ως εξής:
1. Έργο: Αναφέρεται σε κάτι που εκφράζει δημιουργικά μια ιδέα ή συναίσθημα και ανήκει στον τομέα της λογοτεχνίας, της επιστήμης, των τεχνών ή της μουσικής.
Το Πλαίσιο της Αναθεώρησης του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας του 2018 (Έτος Χεισέι 30)
Το έτος 2018 (Έτος Χεισέι 30), ο αναθεωρημένος Νόμος περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας εγκρίθηκε και τέθηκε σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2019 (Έτος Χεισέι 31).
Για την αξιοποίηση τεχνολογιών όπως το IoT, τα Big Data και η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI), είναι απαραίτητη η συσσώρευση, ο συνδυασμός και η ανάλυση μεγάλων ποσοτήτων πληροφοριών, περιλαμβανομένων των έργων πνευματικής ιδιοκτησίας. Ως εκ τούτου, η αναθεώρηση αυτή προβλέπει ρυθμίσεις που επιτρέπουν τη χρήση των έργων πνευματικής ιδιοκτησίας σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως όταν δεν χρησιμοποιούνται για σκοπούς απόλαυσης και άλλους.
Τρόποι χρήσης που επιτρέπονται από το Άρθρο 30-4 του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας
Στο Άρθρο 30-4 του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας, το οποίο αναθεωρήθηκε το 2018, προβλέπεται ότι επιτρέπεται η χρήση ενός έργου χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η μέθοδος, εφόσον η χρήση δεν αποσκοπεί στην απόλαυση των ιδεών ή των συναισθημάτων που εκφράζονται στο έργο, και εφόσον η χρήση αυτή κρίνεται αναγκαία.
(Χρήση που δεν αποσκοπεί στην απόλαυση των ιδεών ή των συναισθημάτων που εκφράζονται σε ένα έργο)
Άρθρο 30-4: Ένα έργο μπορεί να χρησιμοποιηθεί, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η μέθοδος, εφόσον η χρήση δεν αποσκοπεί στην απόλαυση των ιδεών ή των συναισθημάτων που εκφράζονται στο έργο και εφόσον η χρήση αυτή κρίνεται αναγκαία, εκτός αν αυτή η χρήση θα έβλαπτε αδικαιολόγητα τα συμφέροντα του δημιουργού. Αυτό δεν ισχύει στις παρακάτω περιπτώσεις:
1. Χρήση του έργου για τη δοκιμή, ανάπτυξη ή εφαρμογή τεχνολογιών που σχετίζονται με την ηχογράφηση, την εικονογράφηση ή άλλες χρήσεις.
2. Χρήση του έργου για ανάλυση πληροφοριών (δηλαδή την εξαγωγή, σύγκριση, κατηγοριοποίηση ή άλλη ανάλυση πληροφοριών που αφορούν γλώσσα, ήχο, εικόνες ή άλλα στοιχεία από πολλά έργα ή άλλες μαζικές πληροφορίες).
3. Χρήση του έργου σε διαδικασίες επεξεργασίας πληροφοριών με υπολογιστές ή άλλες χρήσεις που δεν συνεπάγονται την ανθρώπινη αντίληψη της έκφρασης του έργου, εκτός από την εκτέλεση του έργου σε υπολογιστές στην περίπτωση των προγραμμάτων.
Συγκεκριμένα, η χρήση ενός έργου επιτρέπεται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
・Δοκιμαστική αναπαραγωγή έργων τέχνης για την ανάπτυξη κατάλληλων για αντιγραφή καμερών ή εκτυπωτών.
・Συλλογή και χρήση έργων ως δεδομένα εκπαίδευσης για την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης, καθώς και η παροχή αυτών των δεδομένων σε τρίτους για τον ίδιο σκοπό (μεταβίβαση, δημόσια μετάδοση κλπ).
・Χρήση αντιγράφων έργων στη διαδικασία επεξεργασίας πληροφοριών από υπολογιστές, χωρίς την ανθρώπινη αντίληψη των δεδομένων.
・Χρήση προγραμμάτων για την έρευνα και ανάλυση (το λεγόμενο “reverse engineering”).
Περιπτώσεις που η χρήση έργων στη μηχανική μάθηση μπορεί να συνιστά παραβίαση του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας
Έτσι, η συλλογή, επεξεργασία και χρήση εικόνων (έργων) για τη μηχανική μάθηση, καθώς και η παροχή (πώληση, μεταβίβαση κλπ) των συλλεγμένων δεδομένων εκπαίδευσης σε τρίτους, επιτρέπεται από το άρθρο 30 του Ιαπωνικού Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Άρθρο 30, Παράγραφος 4, Εδάφιο 2). Ωστόσο, η χρήση τέτοιων έργων μπορεί να οδηγήσει σε νομικές διαμάχες.
Ας εξετάσουμε τα νομικά ζητήματα που μπορεί να προκύψουν όταν συλλέγουμε εικόνες που δημοσιεύονται στο διαδίκτυο για να τις χρησιμοποιήσουμε στη μηχανική μάθηση.
Σχετικό άρθρο: Ποιες πληροφορίες στο διαδίκτυο είναι διαθέσιμες για χρήση; Εξηγώντας τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στο διαδίκτυο[ja]
Περιπτώσεις Αδικαιολόγητης Βλάβης στα Συμφέροντα του Δημιουργού
Στο άρθρο 30 του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Japanese Copyright Law), ενώ αναγνωρίζεται η χρήση ενός έργου που δεν στοχεύει στην απόλαυση των εκφραζόμενων ιδεών ή συναισθημάτων, δεν επιτρέπεται η χρήση του έργου εάν αυτή προκαλεί αδικαιολόγητη βλάβη στα συμφέροντα του δημιουργού.
Ποιες είναι λοιπόν οι συγκεκριμένες περιπτώσεις που μπορεί να συμβούν; Σύμφωνα με τις Συχνές Ερωτήσεις της Ιαπωνικής Υπηρεσίας Πολιτισμού (Japanese Agency for Cultural Affairs), οι ακόλουθες περιπτώσεις θεωρούνται ως «περιπτώσεις αδικαιολόγητης βλάβης στα συμφέροντα του δημιουργού»:
Η συγκεκριμένη κρίση γίνεται τελικά από τα δικαστήρια, αλλά για παράδειγμα, σε περίπτωση που ένα έργο που αποτελεί βάση δεδομένων με μεγάλο όγκο πληροφοριών, οργανωμένο με τρόπο που να είναι εύκολα αξιοποιήσιμο για ανάλυση πληροφοριών, πωλείται στην αγορά, τότε η πράξη αντιγραφής ή άλλης χρήσης της βάσης δεδομένων για σκοπούς ανάλυσης πληροφοριών θα μπορούσε να θεωρηθεί ως «περίπτωση αδικαιολόγητης βλάβης στα συμφέροντα του δημιουργού» επειδή συγκρούεται με την αγορά πώλησης της εν λόγω βάσης δεδομένων.
Πηγή: Ιαπωνική Υπηρεσία Πολιτισμού, Τμήμα Πνευματικής Ιδιοκτησίας | “Βασικές Αρχές για την Ευέλικτη Ρύθμιση των Δικαιωμάτων σε Ανταπόκριση στην Ψηφιακοποίηση και την Εξάπλωση των Δικτύων”[ja]
Σε περίπτωση συμφωνίας που διαφέρει από τις διατάξεις του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας
Ο Νόμος περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας επιτρέπει τη χρήση έργων για μηχανική μάθηση, ωστόσο, οι διάδικοι μπορούν να συμφωνήσουν διαφορετικά. Εάν υπάρχει τέτοια συμφωνία και παραβιαστεί, μπορεί να ακολουθήσει ευθύνη για αποζημίωση ζημιών.
Για παράδειγμα, υπάρχουν ιστοσελίδες που στους όρους χρήσης ή στις συμβάσεις αδειοδότησης απαγορεύουν ρητά τη συλλογή και εξαγωγή δεδομένων για μηχανική μάθηση ή ανάλυση πληροφοριών. Κατά τη συλλογή δεδομένων, είναι απαραίτητο να ελέγξετε τους όρους χρήσης και τις συμβάσεις αδειοδότησης της συγκεκριμένης ιστοσελίδας.
Συνήθως, για να «συμφωνήσετε» με τους όρους χρήσης μιας ιστοσελίδας απαιτείται κάποια ενέργεια. Για παράδειγμα, μπορεί να υπάρχει μια δήλωση όπως «Δημιουργώντας έναν λογαριασμό, θεωρείστε ότι συμφωνείτε με τους όρους χρήσης και την πολιτική απορρήτου», και να ζητείται η εγγραφή ή η πίεση ενός κουμπιού συγκατάθεσης. Η εγγραφή ή η πίεση του κουμπιού συγκατάθεσης οδηγεί στην επίτευξη «συμφωνίας».
Από την άλλη πλευρά, αν οι όροι χρήσης που απαγορεύουν τη συλλογή και εξαγωγή δεδομένων απλώς εμφανίζονται σε μια διαφορετική σελίδα από τη σελίδα λήψης στον ιστότοπο και είναι δυνατή η λήψη εικόνων χωρίς να συμφωνήσετε με αυτούς, τότε δεν έχει επιτευχθεί «συμφωνία». Σε αυτή την περίπτωση, εφαρμόζονται οι διατάξεις του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας και επιτρέπεται η χρήση του έργου.
Παρ’ όλα αυτά, για την αποφυγή προβλημάτων, καλό θα ήταν να αποφεύγετε τη συλλογή δεδομένων από ιστοσελίδες που απαγορεύουν ρητά τη συλλογή και εξαγωγή δεδομένων στους όρους χρήσης τους.
Σχετικό άρθρο: Τι είναι το scraping; Εξηγούμε τα νομικά ζητήματα μιας δημοφιλούς μεθόδου συλλογής δεδομένων[ja]
Παραβιάζει τον νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας η εικόνα που δημιουργήθηκε μέσω μηχανικής μάθησης;
Μέχρι στιγμής, έχουμε εξηγήσει ότι η χρήση έργων για μηχανική μάθηση είναι επιτρεπτή σύμφωνα με τον νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Αλλά, αν η τεχνητή νοημοσύνη (AI) δημιουργήσει συνθετικές εικόνες μέσω μηχανικής μάθησης, παραβιάζει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας των εικόνων που χρησιμοποίησε ως βάση (φωτογραφίες, εικονογραφήσεις, ζωγραφικές κ.λπ.);
Εδώ θα αναλύσουμε την περίπτωση όπου η AI δημιουργεί εικόνες μέσω των GAN (Generative Adversarial Networks – Δίκτυα Ανταγωνιστικής Γεννητικής).
Ο μηχανισμός δημιουργίας εικόνων μέσω μηχανικής μάθησης
Τα GAN είναι ένα είδος μοντέλου γεννήτριας, το οποίο μαθαίνει χαρακτηριστικά από δεδομένα για να δημιουργήσει μη υπαρκτά δεδομένα ή να μετατρέψει υπάρχοντα δεδομένα σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά τους. Αυτός ο μηχανισμός δημιουργίας εικόνων μέσω GAN χρησιμοποιείται, για παράδειγμα, σε υπηρεσίες που αναλύουν φωτογραφίες ή ζωγραφιές πραγματικών δωματίων και συνθέτουν εικόνες με έπιπλα που φαίνεται σαν να τοποθετήθηκαν εκεί, ανάλογα με τον προϋπολογισμό ή το μέγεθος του δωματίου.
Μπορεί η AI να παραβιάσει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας των αρχικών εικόνων που μάθησε μηχανικά;
Τα GAN αποτελούνται από δύο νευρωνικά δίκτυα: τον γεννήτρια (Generator) και τον ανιχνευτή (Discriminator). Ο γεννήτριας αναλύει και αριθμητικοποιεί τα χαρακτηριστικά της αρχικής εικόνας και, εισάγοντας ορισμένες μεταβλητές, παράγει νέες τιμές που δημιουργούν τη συνθετική εικόνα.
Συνεπώς, η συνθετική εικόνα είναι ένα νέο δημιούργημα που προκύπτει από την εισαγωγή μεταβλητών στη διαδικασία σύνθεσης και δεν αποτελεί αντιγραφή, μεταφορά ή τροποποίηση των αρχικών δεδομένων (φωτογραφίες, εικονογραφήσεις, ζωγραφικές κ.λπ.). Ακόμη και αν το αποτέλεσμα της μηχανικής μάθησης είναι μια εικόνα παρόμοια με την αρχική, δεν θεωρείται ότι αντιγράφει ή τροποποιεί τα αρχικά δεδομένα.
Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι οι συνθετικές εικόνες που δημιουργούνται από την AI μέσω μηχανικής μάθησης δεν παραβιάζουν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας των αρχικών εικόνων.
Συνοπτικά: Συμβουλευτείτε δικηγόρο για τα ζητήματα μηχανικής μάθησης AI και πνευματικών δικαιωμάτων
Σε αυτό το άρθρο, αναλύσαμε τα ζητήματα που αφορούν το δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας όταν χρησιμοποιούνται εικόνες διαθέσιμες στο διαδίκτυο για τη μηχανική μάθηση των AI.
Η χρήση έργων για μηχανική μάθηση επιτρέπεται από το νόμο περί πνευματικών δικαιωμάτων (Άρθρο 30.4 του Ιαπωνικού Νόμου περί Πνευματικών Δικαιωμάτων). Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου η χρήση των έργων δεν επιτρέπεται, όπως όταν αυτή προκαλεί άδικη βλάβη στα συμφέροντα του δημιουργού ή όταν οι διάδικοι έχουν συμφωνήσει σε όρους που διαφέρουν από τις διατάξεις του νόμου.
Με την αυξανόμενη προσοχή σε AI όπως το «Midjourney», το «Stable Diffusion» και το «ChatGPT», και την ταχεία αύξηση των εταιρειών που επιδιώκουν να αναπτύξουν περαιτέρω AI, η εκτίμηση εάν επιτρέπεται η χρήση έργων ως δεδομένα εκπαίδευσης για τη μηχανική μάθηση μπορεί να είναι δύσκολη. Συνεπώς, συνιστούμε τη συμβουλή δικηγόρου με ειδίκευση στον τομέα της πληροφορικής όταν αναλαμβάνετε επιχειρηματικές δραστηριότητες που αξιοποιούν την AI και τη μηχανική μάθηση.
Οδηγίες για τα Μέτρα από το Δικηγορικό μας Γραφείο
Το Δικηγορικό Γραφείο Monolith διαθέτει πλούσια εμπειρία στον τομέα της πληροφορικής, και ειδικότερα στον συνδυασμό του διαδικτύου και του δικαίου.
Οι επιχειρήσεις AI συνοδεύονται από πολλούς νομικούς κινδύνους και η υποστήριξη από δικηγόρους που ειδικεύονται σε νομικά ζητήματα σχετικά με την AI είναι απαραίτητη. Το γραφείο μας παρέχει προηγμένη νομική υποστήριξη σε επιχειρήσεις AI, όπως η ChatGPT, μέσω μιας ομάδας δικηγόρων και μηχανικών που είναι ειδικοί στην AI, προσφέροντας υπηρεσίες όπως η σύνταξη συμβολαίων, η εξέταση της νομιμότητας των επιχειρηματικών μοντέλων, η προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και η αντιμετώπιση θεμάτων απορρήτου. Περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε να βρείτε στο παρακάτω άρθρο.
Τομείς εξειδίκευσης του Δικηγορικού Γραφείου Monolith: Νομικά ζητήματα AI (όπως ChatGPT κ.ά.)[ja]
Category: IT
