Kripto Varlık (Sanal Para) Nedir? Hukuki Tanımı ve Elektronik Para ile Arasındaki Farkları Detaylıca Açıklıyoruz
Son yıllarda, “kripto varlık (sanal para birimi)”ne olan ilgi artmaktadır, ancak “kripto varlık”ın tam olarak ne olduğunu doğru bir şekilde anlayan kişi sayısı az olabilir. Kripto varlık işlemlerinde, “token” veya “blockchain” gibi alışılmadık terimler de kullanıldığı için, anlamasının zor olduğunu düşünen kişiler de olabilir.
Bu makalede, kripto varlıkların hukuki tanımını ve daha önce elektronik ödeme aracı olarak kullanılan elektronik para birimleri vb. ile olan ortak noktalarını ve farklılıklarını açıklıyoruz.
Kripto Varlık (Sanal Para) Nedir?
Kripto varlık (sanal para) denince akla gelen ilk örnek olan Bitcoin, aslen “finansal kurumların aracılığı olmadan, kullanıcılar arasında doğrudan online ödeme yapabilen bir elektronik para sistemi” olarak geliştirilmiştir.
Referans: Bitcoin’in geliştiricisi Satoshi Nakamoto tarafından yazılan orijinal makale
Yani, Yen veya Dolar gibi yasal para birimleri gibi, günlük ürünlerin ödemesi için bir ödeme aracı olarak kullanılması amaçlanmıştır. Ancak, yasal para birimlerinden farklı olarak, merkezi bir yayıncı olan bankaların aracılığı olmadan, değiştirilmesi son derece zor olan bir kayıt sistemi olan merkezi olmayan bir blockchain kullanarak, daha güvenli ve daha düşük maliyetli elektronik işlemleri gerçekleştirmek için bir mekanizmadır.
Şu anda, genel olarak kripto varlık (sanal para) olarak adlandırılan şeyler arasında, Ethereum (ETH) başta olmak üzere, sadece bir ödeme aracı olmanın ötesinde çeşitli işlevlere sahip olanlar her gün yeni olarak ortaya çıkmaktadır. Ancak, aslen, kripto varlık (sanal para) öncelikle bir ödeme aracı olarak kullanılması amaçlanmıştır.
Yukarıda belirtildiği gibi, şu anda, kripto varlık (sanal para) olarak adlandırılan şeyleri bir arada tartışmak zor olsa da, “volatilite (değer değişkenliği) büyük” olması büyük bir özelliktir.
♦Volatilite (Volatility: Değer Değişkenliği) Nedir
Volatilite, değer değişiminin derecesini gösteren bir terimdir ve genellikle, finansal ürünlerin risk seviyesini belirlemek için kullanılır. Finansal ürünün değeri sık sık yükselip düşerse, “volatilite büyük” denir ve volatilitesi yüksek olan finansal ürünler genellikle riskli olmasına rağmen, kısa sürede büyük karlar elde etme olasılığı da vardır (yüksek risk, yüksek getiri).
Volatilitenin büyüklüğü, kripto varlıkların yasal para birimlerinden büyük ölçüde farklı olduğu bir noktadır ve kripto varlığın değerinin bir gecede çökmesi durumunu duymuş olabilirsiniz. Bu nedenle, diğer yandan, kripto varlık (sanal para) kendisi de bir yatırım hedefi haline gelmiştir.
Ancak, genellikle, değeri bu kadar istikrarsız olan bir şeyi, günlük ödeme aracı olarak kullanmak zor olmalıdır.
Bu, hem satıcı hem de alıcı için geçerlidir. Örneğin, bugün bir ürünün karşılığı olarak aldığınız (ödediğiniz) 10.000 Yen’in değeri yarın 1.000 Yen’e düşerse ne olur? Ne satıcı ne de alıcı, güvenle işlem yapabilir.
Bu şekilde, volatilitenin büyüklüğü, belirli bir seviyeyi aştığında, bir ödeme aracından ziyade, daha çok bir yatırım hedefi (finansal ürün) niteliği kazanır (yasal para birimlerinde hiç volatilite olmadığı anlamına gelmez, döviz etkisini alır ve bu sınırlar içinde yasal para birimleri de bir yatırım hedefi haline gelir, ancak ödeme aracı olma ana işlevi değişmez).
Gerçekten de, kripto varlık (sanal para) hakkında, daha çok “yatırım hedefi (finansal ürün)” izlenimi edinenlerin sayısı az değildir.
Elektronik Para Nedir
“Elektronik para”, genellikle ulaşım ağı IC kartları veya QR kodlu ödeme hizmetleri gibi elektronik ödeme araçlarını geniş anlamda ifade eden bir terimdir, ancak hukuki bir kavram değildir.
Genellikle “elektronik para” olarak adlandırılan hizmetlerin çeşitli biçimleri vardır ve mekanizmalarına bağlı olarak uygulanan yasal düzenlemeler farklıdır, bu nedenle dikkatli olunmalıdır.
- Ön ödemeli (Prepaid) tip = “Ön ödemeli ödeme aracı” (Japon Fon Ödeme Yasası)
- Post ödemeli (Postpaid) tip = “Kapsamlı kredi satın alma aracılık hizmeti” (Japon Taksitli Satış Yasası)
- Debit (anında ödeme) tip = “Depozito” veya “Döviz işlemi” (Japon Bankacılık Yasası, Fon Ödeme Yasası)
Kripto Varlıklar ve Elektronik Para Arasındaki Fark
Kripto varlıklar ve elektronik para arasındaki farkı düşünürken, daha önce belirttiğimiz ‘kripto varlık’ kavramı ve yukarıda belirtilen yasal düzenlemelerin farklı kavramları, özellikle, aynı şekilde ‘ön ödemeli ödeme aracı’ ve ‘döviz işlemleri’ kavramlarına olan farkı göz önünde bulundurmak önemlidir.
Ayrıca, Reiwa 4 yılında (2022) kabul edilen değişikliklerle ‘Para Transferi Yasası’ (Japon Para Transferi Yasası), stablecoin’in ‘elektronik ödeme aracı’ olarak yeni bir düzenlemeye tabi olacağını belirtmiştir. Bu nedenle, ‘elektronik ödeme aracı’ (stablecoin) ile olan farkı da kısaca açıklıyoruz.
“Kripto Varlık” ve “Ön Ödemeli Ödeme Aracı”
Ön ödemeli (prepaid) elektronik para örnekleri arasında, Suica ve PASMO gibi sözde ulaşım ağı IC’leri bulunmaktadır. Bunlar, Japon “Ön Ödemeli Ödeme Aracı” yasalarına tabidir ve ön ödemeli ödeme aracı çıkarmak için bildirim ve kayıt gereklidir.
İlgili Makale: Özel İhraç Puanlarının Japon Ön Ödemeli Ödeme Aracı Yasalarına Uygun Olduğu Durumlar[ja]
Burada, kripto varlık ve ön ödemeli ödeme aracının gerekliliklerini karşılaştırırsak aşağıdaki tablo ortaya çıkar.
| “Kripto Varlık” Gereklilikleri | “Ön Ödemeli Ödeme Aracı” Gereklilikleri |
|---|---|
| ➀ Belirsiz kişilere karşı ödeme yapılabilir ve ayrıca belirsiz kişilere karşı yasal para birimi ile karşılıklı olarak değiştirilebilir | ① İhraççıya karşı ödeme yapılabilir |
| ➁ Elektronik olarak kaydedilebilir ve transfer edilebilir | ② Miktar, sayı vb. mülkiyet değeri belirtilir ve kaydedilir |
| ③ Yasal para birimi veya para birimi cinsinden varlık değildir | ③ Miktar veya sayıya göre bir bedel alınarak ihraç edilir |
Her ikisi de ödeme aracı olarak kullanılabilir, bu noktada ortaklık vardır.
Diğer yandan, kripto varlık “belirsiz kişilere” karşı kullanılabilirken, ön ödemeli ödeme aracı “ihracatçı vb.” gibi belirli kişilere karşı kullanılabilir olması gerekmektedir. Yani, bu mekanizma üzerinde, kullanılabilir kişilerin ihracatçı tarafından sınırlı olup olmadığı noktasında her ikisi de farklıdır (Kripto Varlık Değişim Kılavuzu[ja]Ⅰ-1-1①②).
Ayrıca, kripto varlığın para birimi cinsinden bir varlık olmaması gereklilik olmasına rağmen, aşağıdaki gibi, ön ödemeli ödeme aracının para birimi cinsinden bir varlık olabileceği belirtilmiştir, bu yüzden bu noktada da farklıdırlar.
“Para Birimi Cinsinden Varlık”, belirsiz kişilere karşı ödeme yapılabilir ve satın alınabilir/satılabilir mülkiyet değeri dışındaki şeyleri de içeren bir kavramdır ve sadece stablecoin veya dijital para gibi belirsiz kişilere karşı ödeme yapılabilenler değil, devlet tahvilleri, şirket tahvilleri, ön ödemeli ödeme araçları vb. de dahil olabilir
Japon Finansal Hizmetler Ajansı & Finansal Danışma Konseyi “Fon Ödeme Çalışma Grubu” Raporu (11 Ocak 2022)[ja] Sayfa 17, Dipnot 61
“Kripto Varlık” ve “Döviz İşlemleri”
QUICPay™ (Hızlı Ödeme) ve iD gibi anında ödeme türü elektronik para örnekleri verilebilir, ancak ön ödemeli türden farkı, önceden yükleme yapılmasına gerek olmamasıdır.
Yani, bir banka hesabı vb. aracılığıyla karşı tarafa para transferi yapabileceğiniz bir sistemdir. Bu tür bir sistem, Japon “Funds Settlement Law” (Fon Yerleşim Yasası) kapsamında “döviz işlemleri” olarak düzenlenmiştir ve döviz işlemlerini bir iş olarak yürütmek için “para transfer hizmetleri sağlayıcısı” olarak kayıt olmanız gerekmektedir.
“Döviz işlemleri”, yargı kararlarına göre, aşağıdaki gibi tanımlanmıştır:
“Döviz işlemlerini gerçekleştirmek”, müşteriden, farklı yerler arasında doğrudan nakit taşımadan fonları transfer etme mekanizması kullanarak fonları transfer etme talebini kabul etmek veya bu talebi yerine getirmek anlamına gelir.
En son karar, 12 Mart 2001 (Heisei 13) Ceza Toplantısı 55. cilt 2. sayı 97. sayfa
Kripto varlıkların ilişkisi biraz karmaşık olabilir, ancak kripto varlıklar, daha önce belirtildiği gibi, kullanıcıların birbirlerine doğrudan para transferi yapabileceği bir blockchain üzerinde bir sistemdir. Yani, eğer kripto varlık yukarıda altı çizili “fonlar” olarak kabul edilebilirse, kripto varlık kullanılan sistem kendisi “döviz işlemi” olarak kabul edilir ve kripto varlık değişim işlemlerini gerçekleştirmek için her zaman para transfer hizmetleri sağlayıcısı olarak kayıt olmanız gerekecektir.
Aslında sorun, kripto varlığın “fonlar” olarak kabul edilip edilmeyeceğidir.
Bu konuda, “fonlar” genellikle, para ve kolayca paraya dönüştürülebilen şeyler (ör. mevduat, yabancı para) olarak kabul edilir. Elbette, kripto varlıkların para ile değiştirilmesi mümkündür, ancak volatilitesi yüksek olduğu ve kolayca paraya dönüştürülemediği için “fonlar” olarak kabul edilmez.
Yine de, Kripto Varlık Değişim Kılavuzu[ja] I-1-2-2④’te,
Kripto varlık değişimi yapan bir kişi, para transferi talebini kabul eder veya bu talebi yerine getirirse, döviz işlemi gerçekleştirdiği kabul edilir ve bu nedenle 37. maddeye dayalı olarak para transfer hizmetleri sağlayıcısı olarak kayıt olması gerekebilir.
Yazıldığı gibi, kripto varlık işlemleri ile birlikte, paranın geri ödemesinin kolay olduğu bir sistem, döviz işlemi olarak kabul edilebilir, bu nedenle dikkatli olunmalıdır.
“Kripto Varlık” ve “Elektronik Ödeme Aracı” (Stablecoin) Arasındaki Fark
“Stablecoin” hukuksal bir terim olmasa da, genellikle “blockchain gibi teknolojileri kullanarak, belirli bir varlıkla bağlantılı olarak değerinin stabil olmasını amaçlayan dijital varlık (dijital biçimdeki varlık)” anlamına geldiği kabul edilir.
Stablecoin’in en büyük özelliği stabil bir değere sahip olmasıdır, yani volatilitenin düşük olmasıdır. Ancak, bağlantılı varlıklar arasında çeşitli öğeler (yasal para birimleri, altın veya petrol gibi emtialar, finansal ürünler, kripto varlıklar vb.) bulunur ve bu, değerin stabil olma mekanizması ve derecesini belirler.
Ayrıca, stablecoin ile ilgili yasal düzenlemeler, bağlantılı varlığın türüne bağlı olarak, farklı yasal düzenlemelerin uygulanabileceği düşünülmüştür.
- Dijital Para Benzeri:
Yasal para biriminin değeri ile bağlantılı fiyatla (örneğin: 1 coin = 1 yen) çıkarılır ve çıkarım fiyatı ile aynı tutarda ödeme yapılır.
- Dijital Para Benzeri:
- Kripto Varlık Tipi:
Blockchain üzerindeki algoritma ile değerin stabil olmasını sağlar.
- Kripto Varlık Tipi:
Reiwa 4 (2022) yılında değiştirilen “Fon Ödeme Yasası”nda yeni olarak düzenlenen “Elektronik Ödeme Aracı”, dijital para benzeri stablecoin’i ifade eder ve elektronik ödeme aracını işlemek (satış, değişim, yönetim vb.) için “Elektronik Ödeme Aracı İşlemcisi”nin kaydı gereklidir.
Öte yandan, kripto varlık tipi stablecoin, adından da anlaşılacağı gibi, temelde “kripto varlık” olarak sınıflandırılır.
Ve “Elektronik Ödeme Aracı” ve “Kripto Varlık” arasındaki yasal gereklilikleri karşılaştırdığımızda, aşağıdaki tablo ortaya çıkar.
| “Kripto Varlık” Gereklilikleri | “Elektronik Ödeme Aracı” Gereklilikleri |
|---|---|
| ➀ Belirli olmayan kişilere karşı ödeme yapılabilir ve ayrıca belirli olmayan kişilere karşı yasal para birimi ile karşılıklı olarak değiştirilebilir | ① Belirli olmayan kişilere karşı ödeme yapılabilir ve ayrıca belirli olmayan kişilere karşı satın alınabilir/satılabilir |
| ➁ Elektronik olarak kaydedilebilir ve transfer edilebilir | ② Elektronik olarak kaydedilebilir ve transfer edilebilir |
| ③Yasal para birimi veya para birimi bazlı varlık değildir | ③Sadece para birimi bazlı varlıklar |
Bu şekilde, kripto varlık ve elektronik ödeme aracı, para birimi bazlı varlık olup olmadığı noktasında farklılık gösterir. Para birimi bazlı varlık, hukuken, aşağıdaki gibi tanımlanmıştır.
“Para birimi bazlı varlık” bu yasada, Japon para birimi veya yabancı para birimi ile ifade edilen veya Japon para birimi veya yabancı para birimi ile borcun yerine getirilmesi, geri ödeme veya bunlara benzer durumlar (bundan sonra bu maddede “borcun yerine getirilmesi vb.” denir.) gerçekleştirilir şekilde belirlenen varlık anlamına gelir.
Fon Ödeme Yasası Madde 2, Madde 6
Yani, yasal para birimi ile benzer işlevlere sahip olması ve stabil bir değere sahip olması öngörülmektedir. Para birimi bazlı varlık olması, stablecoin’in değer stabilitesi özelliğini iyi bir şekilde ifade eden bir gereklilik olarak kabul edilebilir.
Öte yandan, bu nedenle, elektronik ödeme aracı, yukarıda belirtilen döviz işlemlerindeki “fon”u içerir ve elektronik ödeme aracı çıkarmak için “Fon Transfer İşlemcisi”nin kaydı gereklidir.
Yani, Reiwa 4 yılındaki yasal değişiklik, stablecoin’in çıkarıcısına mevcut yasal düzenlemelerin (döviz işlemleri) uygun olabileceği, ancak çıkarıcı ve aracının ayrı iş modeli de düşünüldüğünde, sadece aracıya uygun düzenlemelerin olmadığından, yeni aracıya ilişkin yasal düzenlemeleri (elektronik ödeme aracı) ekledi.
İlgili Makale: Stablecoin Nedir? Değiştirilen Fon Ödeme Yasası’ndaki Elektronik Ödeme Aracı ile İlişkisini Açıklıyoruz[ja]
Kripto Varlıkların (Sanal Para) Özelliklerinin Düzenlenmesi
Yukarıdakiler göz önüne alındığında, kripto varlıkların (sanal para) özelliklerinden özellikle önemli olanları aşağıdaki iki noktada düzenlenebilir:
- Belirsizlik
- Değer Değişkenliği
Belirsizlik
Kripto varlıklar, yayıncısını dikkate almadan, kripto varlıkları ödeme aracı olarak kullanılan işlemleri gerçekleştirebilir. Bu nedenle, kullanım alanı sınırlı olmadan, geniş bir işlem yelpazesinde kullanılabilir. Ancak, zorunlu dolaşım gücü (nominal değerde ödeme yapabilme yeteneğinin yasal olarak kabul edilmiş etkisi) olmadığından, gerçekten işlem partnerinin kripto varlıkları ödeme aracı olarak kabul etmeyi kabul etmesi gerekmektedir.
Değer Değişkenliği
Merkezi bir yayıncının olmadığı kripto varlıklarda, temel değerinin neye dayandığı belirsiz olduğu için, büyük bir volatilite özelliği vardır. Bu nedenle, kripto varlıkların spekülatif bir yönü de vardır, ancak daha önce belirtildiği gibi, en azından yasal olarak “kripto varlık”, ödeme aracı olarak işlev görmek üzere saf hale getirilmiştir.
Özet: Kripto Varlık (Sanal Para) Hukuku ile İlgili Sorularınız İçin Avukata Başvurun
Yukarıda belirtildiği gibi, yatırım aracı (finansal ürün) olarak kripto varlıklar ve ödeme aracı olarak kripto varlıklar arasında uygulanan yasal düzenlemeler büyük ölçüde farklıdır, bu nedenle bir işletme düşünürken dikkatli bir değerlendirme yapmanız gerekmektedir.
Ayrıca, kripto varlıklarla ilgili yasal düzenlemeler hala değiştirilmekte olup, uygulamada yorum yapma alanı geniş bir alandır. Bu nedenle, kripto varlıklarla ilgili hukuki sorularınız için detaylı bilgiye sahip bir avukata danışınız.
Büromuzun Sunduğu Çözümler
Monolith Hukuk Bürosu, özellikle IT ve hukuk alanlarında geniş deneyime sahip bir hukuk firmasıdır. Büromuz, kripto para birimleri ve blockchain ile ilgili işlerin tamamında destek sağlar. Detayları aşağıdaki sayfada bulabilirsiniz, lütfen göz atınız.
Büromuzun hizmetleri: Kripto Para Birimleri & Blockchain[ja]
Category: IT
