Yöneticilerin Bilmesi Gereken Franchise Sözleşmesi Noktaları

Franchise denildiğinde, genellikle büyük ölçekli marketler ve restoranlar akla gelir, ancak franchise sistemi her türlü sektörde kullanılabilir bir yapıdır. Franchise merkezi için, kendi işini genişletmekten daha hızlı ve düşük maliyetli bir şekilde ulusal çapta genişleme imkanı sunar. Bu nedenle, sektör ne olursa olsun, franchise kullanmayı düşünme fırsatı olabileceğini düşünüyoruz.

Bu bağlamda, franchise sözleşmesinin ne olduğunu ve franchise sözleşmesinin kontrol noktalarını açıklıyoruz.

Franchise Sözleşmesi Nedir?

Franchise Sözleşmesinin Hukuki Niteliği

Franchise sözleşmesi, franchise merkezinin sahip olduğu ticari marka, marka, işletme bilgisi vb. şeyleri bayiye kullanma izni verdiği ve karşılığında bayinin her ay franchise merkezine royalty adı verilen bir miktar para ödediği bir sözleşme türüdür.

Franchise sözleşmesi, sivil hukukta belirlenen tipik sözleşmelere uymayan adı konulmamış bir sözleşme olarak kabul edilir. Franchise sözleşmesinin hukuki niteliği, franchise merkezinin bayiye ticari marka ve işletme bilgisi kullanma izni vermesi nedeniyle kiralama unsurları içerir.

Ek olarak, bayinin franchise merkezi tarafından belirlenen ürün veya hizmetleri satma zorunluluğu ve franchise merkezinin bayiye işletme ile ilgili gerekli yönlendirmeleri ve yardımı sağlama zorunluluğu nedeniyle, sözleşme aynı zamanda bir tür vekâlet sözleşmesi unsurları da taşır.

Franchise’nin Avantajları ve Dezavantajları

Büyük marketler ve fast food restoranları aktif olarak franchise sistemini kullanıyorlar, ancak teorik olarak herhangi bir sektörde franchise kullanılabilir. Gerçekten de, dershaneler, masaj salonları, özel diş klinikleri gibi çeşitli sektörlerde franchise kullanılmaktadır.

Franchise, merkezin doğrudan mağaza açmak yerine, başka bir işletme olan bayinin sermayesi ve sorumluluğu ile mağaza açmasını sağlar. Franchise merkezi için, başkalarının sermayesi ile hızlı bir şekilde çok sayıda mağaza açmanın avantajı vardır. Diğer yandan, bayi için, franchise merkezinin oluşturduğu marka değerini kullanabilme ve bu sayede işe sıfırdan başlamaktan daha düşük riskle iş geliştirebilme avantajı vardır.

Öte yandan, franchise’nin dezavantajları da vardır. Franchise merkezi için, bayinin rekabetçi eylemler gerçekleştirmesi veya merkeze karşı düşmanca davranması durumunda, franchise zincirinin marka değeri zarar görebilir. Bu riski azaltmak için, franchise sözleşmesinde rekabet etmeme hükümleri ve franchise zincirine genel olarak zarar verebilecek eylemleri bayinin gerçekleştirmemesi gerektiği belirtilmelidir.

Franchise bayisi için, franchise merkezinin sözleşme öncesi sunduğu satış tahminleri ve gerçek performans tamamen farklı olabilir. Ayrıca, bilinmeyen bir franchise’ye katılmak durumunda, franchise’nin kendisinin başlangıçta üyelik ücretini dolandırma amacıyla bir aldatmaca olabileceği durumları da olabilir. Bu nedenle, bayi olarak, sözleşme inceleme aşamasında dikkatlice üyelik kararınızı gözden geçirmeniz gerekmektedir.

Franchise Sözleşmesinin Yasal Açıklama Belgesi

Franchise merkezi, bayiden üyelik niyeti alındığında, sözleşme imzalanmadan önce yasal açıklama belgesini sunmalı ve bayiye açıklama yapmalıdır. Bu, Japon Küçük ve Orta Ölçekli Perakende Ticaretin Teşviki Yasası (Japanese Small and Medium Retail Trade Promotion Law) ile zorunlu kılınmıştır. Ancak, yasal açıklama belgesinin sunulması ve açıklanması yalnızca perakende ve yiyecek-içecek sektöründeki franchise’ler için zorunludur.

Yine de, Rekabet Yasası (Japanese Antimonopoly Law) ile ilgili yönergelerde, perakende ve yiyecek-içecek sektörleri dışındaki hizmet sektöründeki franchise’lerde de, yasal açıklama belgesi ile sözleşme özeti açıklamasının yapılması önerilmektedir. Bu nedenle, birçok franchise merkezi, sektör ayrımı yapmaksızın yasal açıklama belgesini sunar ve bayiye açıklama yapar. Bu, pratikte genel bir uygulamadır.

Franchise Sözleşmesinin Kontrol Noktaları

Aşağıda, franchise sözleşmesindeki tipik maddeler hakkında açıklama yapacağız. Madde örneklerinde ‘A’ bayi, ‘B’ ise franchise merkezini ifade eder. Ayrıca, ‘C’ bayinin bir tüzel kişilik olması durumunda temsilcisini ifade eder.

Marka ve Bilgi Birikimi Kullanım Lisansı Hakkındaki Maddeler

B Tarafı, işlem tarihinden itibaren, A Tarafına, B Tarafının ‘●●●●’ adını kullanarak yürüttüğü işletme (bundan sonra ‘ilgili işletme’ olarak anılacaktır.) ile ilgili olarak, aşağıdaki maddelerin kullanımını lisanslar.
(1) İşletme adı veya marka (hizmet markası dahil.)
(2) Ticari sırlar veya bilgi birikimi

Marka ve bilgi birikimi kullanım lisansı, franchise sözleşmesinin temelini oluşturur. Bu nedenle, lisansın neye uygulanacağını belirlemek önemlidir.

Franchisee olarak, hizmet markası dahil olmak üzere markalar hakkında, ilgili markanın patent ofisinde marka olarak kayıtlı olup olmadığını, kayıt numarası vb. üzerinden yeterince araştırmak gereklidir. Çünkü, marka kaydı yapılmamışsa, diğer işletmelerin markayı izinsiz kullanma riski vardır. Marka hakkı ihlali hakkında, aşağıdaki makalede detaylı bir şekilde açıklanmıştır.

https://monolith.law/corporate/penalty-for-trademark-infringement[ja]

Ayrıca, franchise merkezinden sağlanan ticari sırlar ve bilgi birikimi hakkında da kapsam genellikle belirsiz olabilir, bu nedenle sözleşme öncesi yeterince anlaşma sağlamak önemlidir. Sağlanan bilgi birikiminin kapsamı belirsiz olduğunda, franchise merkezi olarak, franchisee’den alınan royalty ödemelerine karşılık gelen yükümlülüğü yerine getirmediği gerekçesiyle şikayetler olabilir.

Bağlı Mağazalara Yönlendirme İle İlgili Madde

B tarafı, A’ya, işbu işle ilgili bilgi birikimini, ekte belirtildiği şekilde yönlendirerek, bu bilgi birikimini edinmesini sağlar ve uygulama tarihinden itibaren, işin tüm yönleri üzerinde, uygun yönlendirmeyi sürdürür ve A’nın gelişimine katkıda bulunur.

Franchise sözleşmelerinde, genelde merkezin bağlı mağazalara sürekli yönlendirme yapması beklenir. Bu, yukarıda açıklanan franchise merkezinin bilgi birikimini kullanma izni vermesinin etkinliğini sağlar ve çok önemli bir maddedir.

Yönlendirmenin içeriği olarak, her ay düzenli olarak franchise merkezinin çalışanlarının (supervizörlerin) bağlı mağazaları ziyaret etmesi gibi durumlar olabilir. Spesifik yönlendirme içeriği hakkında, bağlı mağaza ile sorun yaşanabilecek durumlar olduğundan, sözleşmenin ekinde veya benzeri bir yerde açıkça belirlemek önerilir.

Rekabetten Kaçınma Yükümlülüğüne İlişkin Madde

B tarafı, uygulama tarihinden itibaren, bu sözleşme geçerli olduğu sürece ve A tarafının yazılı onayı olmadıkça, bu iş veya bu işe benzer işleri (bu iş ve pazar rekabeti olan işleri kastediyoruz.) doğrudan veya A dışındaki üçüncü taraflar aracılığıyla dolaylı olarak gerçekleştirmeyecektir.

Rekabetten kaçınma yükümlülüğü, franchise sözleşmesi süresi boyunca ve sözleşme sonrası olmak üzere iki türlüdür. Madde örneği, sözleşme süresi boyunca olanları kapsar.

Rekabetten kaçınma yükümlülüğünün belirlenmesinin amacı, sadece ticari bölgenin korunması değil, aynı zamanda franchise merkezinin sağladığı bilgi ve diğer ticari sırların korunmasıdır. Ticari sırlar, hatta bir franchisee tarafından haksız kullanılsa bile, kanıtlamanın zor olduğu bir sorun olduğu için mahkemede tazminat talep etmek zordur.

Bu nedenle, ticari sırların kullanıldığı rekabet eylemlerini yasaklayarak, dolaylı olarak ticari sırların korunmasını da gerçekleştirmeye çalışabiliriz. Ayrıca, gizlilik sözleşmesi hakkında aşağıdaki makalede ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

https://monolith.law/corporate/checkpoints-nondisclosure-agreement[ja]

Not: Sözleşme süresi boyunca rekabetten kaçınma yükümlülüğü genellikle coğrafi sınırlamalar olmadan belirlenir, ancak sözleşme süresi sonrası rekabetten kaçınma yükümlülüğü belirlenirken, coğrafi sınırlamalar veya süre sınırlamaları olmaması durumunda, franchisee’nin iş özgürlüğünü aşırı derecede kısıtlar ve geçersiz sayılabilir, bu nedenle dikkatli olunmalıdır.

Royalty Hakkında Maddeler

A, B’ye karşı, royalty olarak, ●●●● (bundan sonra ‘Royalty Hedefi●●’ olarak anılacaktır.) ile ilgili olarak, aşağıdaki her bir maddenin A’nın aylık satışları üzerinden %20’lik bir miktarı, gelecek ayın sonuna kadar ödemeyi taahhüt eder.
(1) Royalty Hedefi●●’nın ●● ücreti
(2) Royalty Hedefi●●’nın ●● için ödenen ●● miktarı
(3) Royalty Hedefi●● için gerekli olan ●●’nın satın alma maliyeti

Royalty, genellikle franchise merkezinin ticari marka ve know-how gibi kullanım izinlerine karşılık gelen bir bedeldir ve her ay franchisee’nin merkeze ödeme yapması gereken bir içeriktir.

Royalty’nin hesaplama yöntemi, maddelerde örneklendiği gibi satışlara göre belirli bir oran belirlenmesi veya satışlardan bağımsız olarak her ay belirli bir miktar belirlenmesi şeklinde ikiye ayrılır. Royalty ile ilgili önemli olan, hesaplama yönteminin herhangi bir şüpheye yer vermeyecek şekilde açıkça belirlenmiş olmasıdır.

Zarar Tazminatı Hakkındaki Maddeler

1. Taraflardan biri, diğer tarafın bu sözleşmedeki yükümlülüklerini ihlal ettiği durumda, zarar tazminatı talep edebilir.
2. Bu sözleşmeye dayalı olarak, B veya C’nin yükümlülük ihlali sonucu A’ya doğan zarar, yükümlülük ihlali zamanından itibaren bir ay öncesine kadar ve yükümlülük ihlalinin giderilene kadar geçen süre zarfındaki royalty’nin altında olmayacağı varsayılır. Ayrıca, bu tür bir zarar tazminatı ödeme borcu için, C, bunu belirli bir miktar olan ●● Yen içinde müştereken garanti eder.

Taraflardan biri franchise sözleşmesini ihlal ederek zarara neden olduğunda, zarar tazminatı talep edebilirsiniz. Franchise sözleşmelerinde zarar miktarını kanıtlamanın zor olduğu durumlar sıkça görüldüğü için, ilk maddenin örneğinde olduğu gibi zarar tazminatı miktarının önceden belirlenmesi (cezai şart) örneği dikkat çekicidir.

Zarar tazminatı miktarını önceden belirlerseniz, sözleşme ihlali var ve zarar tazminatı talep etmek istediğinizde, sadece zararın meydana geldiğini kanıtlamanız yeterli olacaktır ve genellikle zor olan zarar miktarını kanıtlama gerekliliği ortadan kalkar. Ancak, zarar tazminatının önceden belirlenen miktarı, normalde beklenen zarar miktarına kıyasla aşırı olduğu için mahkeme tarafından azaltıldığı örnekler de vardır, bu yüzden miktarın belirlenmesi konusunda dikkatli olunmalıdır.

İkinci madde örneği, müştereken garanti hakkındaki hükümlerdir. Madde örneğinde olduğu gibi, sözleşme ihlaline dayalı zarar tazminatı borcu hakkında, sözleşme imzalandığı sırada müştereken garanti veren kişinin ödeme yükümlülüğü kesin olarak belirlenmiş değildir. Bu tür sürekli işlemlerden gelecekte belirsiz borçların ortaya çıkması için müştereken garanti, kök garanti sözleşmesi olarak adlandırılır.

2020 yılında (Gregorian takvimine göre) yürürlüğe giren değişikliklerle birlikte, kök garanti sözleşmesi hakkında düzenlemeler yapılmış ve sözleşme imzalandığı sırada maksimum miktarın (sorumluluk limiti) açıkça belirlenmesi gerektiği belirtilmiştir. Maksimum miktarın belirlenmediği müştereken garantiler bundan sonra geçersiz olacaktır. Dolayısıyla, yukarıdaki madde örneğinde olduğu gibi, franchise sözleşmesi içinde maksimum miktarın belirtilmesi gerektiğine dikkat etmek önemlidir.

Özet

Franchise sözleşmeleri, işinizi genişletmek için oldukça kullanışlı bir sistemdir. Ancak, Medeni Kanun gibi yasalarla belirlenen tipik sözleşmeler olmadığı için, franchise sözleşmesinde hem merkez ofisin hem de franchise sahibinin hak ve yükümlülüklerini ayrıntılı bir şekilde belirlemek önemlidir. Franchise sözleşmesini doğru bir şekilde oluşturmak için, ilgili franchise işini derinden anlamak gereklidir. Bu nedenle, işinizi detaylarıyla bilen bir avukat gibi uzmanlara danışmanızı öneririz.

Bizim Büro Tarafından Sözleşme Hazırlama ve İnceleme Hizmetlerimiz

Monolis Hukuk Bürosu olarak, IT, İnternet ve İş Dünyası konularında uzman bir hukuk firması olarak, franchise sözleşmeleri de dahil olmak üzere çeşitli sözleşmelerin hazırlanması ve incelenmesi gibi hizmetleri, danışmanlık yaptığımız şirketler ve müşteri şirketlerimize sunmaktayız.

İlgilenenler, lütfen aşağıdaki detayları inceleyiniz.

https://monolith.law/contractcreation[ja]