【Reiwa 7 (2025) Mayıs Yürürlüğe Giriş】Bilgi Dağıtım Platformlarına Yönelik Tedbirler (Değiştirilmiş Sağlayıcı Sorumluluk Sınırlama Yasası) Yeni Düzenlemelerin Açıklaması

İnternet üzerindeki hak ihlalleri, özellikle kötü şöhret zararı ve iftira gibi durumlar, ciddi bir toplumsal sorun haline gelmiştir. Bu tür olaylara karşı etkili mağdur yardımı sağlamak amacıyla, Reiwa 7 (2025) yılının Mayıs ayından itibaren ‘Sağlayıcı Sorumluluk Sınırlama Yasası’, ‘Bilgi Dağıtım Platformu İşleme Yasası’ olarak adlandırılarak ve yeniden düzenlenerek yürürlüğe girecektir.

Yeniden düzenlenen yasada, belirlenen büyük ölçekli platform işletmecilerine, gönderilerin kaldırılma kriterlerinin oluşturulması ve müdahale durumlarının kamuoyu ile paylaşılması gibi yükümlülükler getirilmiş ve cezai yaptırımlar belirlenmiştir.

Bu makalede, Japonya’da düzenlemenin hedefi olan ‘büyük ölçekli platform işletmecileri’nin gereklilikleri ve yeniden düzenlenen yasanın getirdiği spesifik yükümlülükler hakkında önemli noktaları açıklıyoruz.

Japonya’da “Bilgi Dağıtım Platformu Yönetmeliği” Nedir?

Japonya’da “Bilgi Dağıtım Platformu Yönetmeliği” (特定電気通信による情報の流通によって発生する権利侵害等への対処に関する法律), Heisei 13 (2001) yılında “Sağlayıcı Sorumluluk Sınırlama Yasası” (特定電気通信役務提供者の損害賠償責任の制限及び発信者情報の開示に関する法律) yürürlüğe girdikten sonra, ikinci büyük değişikliktir. İnternet üzerindeki hak ihlallerinin toplumsal bir sorun haline gelmesiyle, mağdurların zararlarının etkili bir şekilde giderilmesini sağlamak amacıyla, “büyük ölçekli platform işletmecilerine” yönelik yeni düzenlemeler getirilmiş ve yasanın adı değiştirilmiştir.

Reiwa 3 (2021) yılında, birçok mağdurun “gönderen bilgilerinin ifşa edilmesi talebi”nde bulunmasıyla, yargı süreçlerinin ağırlığı sorun haline gelmiş ve hızlı mağdur yardımı için, gönderen bilgilerinin ifşasının tek bir prosedürle yapılmasını mümkün kılan dava dışı işlemler oluşturulmuş ve yasa bu yönde değiştirilmiştir. Ancak, “hak ihlalinin açık olma şartı” ve yabancı şirketlerin kullanım koşullarının Japon yasalarını ve zararın gerçek durumunu dikkate almaması gibi sorunlar belirtilmiş ve sistem her zaman yeterince işlevsel olmamıştır.

Reiwa 6 (2024) yılındaki değişiklikle, sağlayıcıların uygun bir şekilde işlemesi için gerekli düzenlemeleri gönüllü olarak yapmaları beklenen bir sistem tasarlanmış ve belirlenen “büyük ölçekli platform işletmecilerine” silme kriterlerinin oluşturulması, müdahale durumlarının kamuoyu ile paylaşılması gibi yükümlülükler getirilmiş ve cezai yaptırımlar da uygulanmıştır.

Değişiklikler aşağıdaki gibidir:

1. Yasa adının değiştirilmesi
2. “Büyük ölçekli platform işletmecilerinin” belirlenmesi ve bildirimi (Madde 20, 21)
3. Hak ihlali bilgilerine karşı hızlı müdahale yükümlülüğü (Madde 22-25)
4. Operasyon durumunun şeffaflaştırılması yükümlülüğü (Madde 21-29)
5. Tavsiye ve cezai yaptırımların oluşturulması (Madde 35-38)

Silme (engelleme) işlemine tabi bilgiler, hak ihlali ve yasa dışı bilgilerdir; ancak, idarenin bu sürece dahil olmasının uygun olmadığı (sansüre eşdeğer, tarafsızlık sorunu) göz önünde bulundurularak, somut hukuk üzerindeki kararların “büyük ölçekli platform işletmecileri” tarafından öncelikli olarak alınması öngörülmüştür.

“Sağlayıcı Sorumluluk Sınırlama Yasası”nın değişikliği şu şekilde özetlenebilir:

Referans: Japon İçişleri ve İletişim Bakanlığı | Bilgi Dağıtım Platformu Yönetmeliği’nin Yönetmelik ve Rehber İlkeleri Hakkında Düşünceler[ja]

Japonya’daki Büyük Ölçekli Platform İşletmecilerinin Gereklilikleri

Japonya’daki Bilgi Dağıtım Platformlarına İlişkin Yasal Düzenlemelerde belirtilen “Büyük Ölçekli Platform İşletmecileri” için gereklilikler aşağıdaki üç maddedir:

• Aylık gönderici sayısı (Japonya içinde) 10 milyonun üzerinde, aylık uzatma sayısı (Japonya içinde) 2 milyonun üzerinde olmalıdır.
• Teknik olarak mümkün olduğunda ihlal edici bilgi gönderimini önleme tedbirleri (silme) alınmalıdır.
• Hak ihlallerinin az olasılıkla gerçekleştiği hizmetler dışında olmalıdır (belirli olmayan kullanıcılar arasındaki etkileşimin ana amacı olmayanlar veya belirli olmayan kullanıcılar arasındaki etkileşimin ana amacı olmayan SNS’lere ek olarak sunulanlar).

Yabancı şirketler de dahil olmak üzere belirlenen “Büyük Ölçekli Platform İşletmecileri”, İletişim Bakanına bildirimde bulunma yükümlülüğüne sahiptir (Madde 21).

Japonya’da Hak İhlali Bilgilerine Hızlı Yanıt Verme Yükümlülüğü

Yeni sistemde, “büyük ölçekli platform işletmecilerine” yüklenen yükümlülükler iki ana kategoriye ayrılmıştır: hak ihlali bilgilerine yönelik silme işlemlerinin hızlandırılması ve işletme durumunun şeffaflaştırılması ile ilgili tedbirler zorunlu kılınmıştır.

Aşağıda, zorunlu hale getirilen hususlar hakkında önemli noktaları açıklıyoruz.

Hak İhlali Mağdurlarının Silme Taleplerini Kabul Etme Yönteminin Yayınlanması

Hak ihlali mağdurlarından gelen silme taleplerini kabul etmek için bir iletişim noktası oluşturulması ve bunun kamuoyuna duyurulması zorunlu hale getirilmiştir. Dikkate alınması gereken noktalar şunlardır (Madde 22).

• Çevrimiçi olarak talepte bulunulabilmesi (Japonca talepte bulunulabilmesi)
• Talepte bulunan kişi üzerinde aşırı bir yük oluşturmaması
• Talepte bulunan kişiye talebin alındığı tarih ve saatin açıkça bildirilmesi

“Aşırı bir yük oluşturmaması” ifadesi, örneğin, silme talep formunun kolayca bulunabilir olması, yaş sınırlaması nedeniyle hesap oluşturamayan kişilerin de silme talebinde bulunabilmesi, gizlilik gibi hakların ihlal edilmemesine dikkat edilmesi gibi hususları içermektedir.

“Hak İhlali Bilgi İnceleme Uzmanı”nın Atanması ve Bildirimi

“Büyük ölçekli platform işletmecileri”, hak ihlali mağdurlarından bir silme talebi aldıklarında, gecikmeksizin ilgili hak ihlali bilgileri üzerinde gerekli incelemeyi yapmak zorundadırlar (Madde 23).

İncelemenin, hukuki işlemleri uygun bir şekilde yürütmek için, internet üzerinden meydana gelen hak ihlallerine yönelik müdahaleler konusunda yeterli bilgi ve deneyime sahip “Hak İhlali Bilgi İnceleme Uzmanı”nın atanması gerekmektedir.

“Hak İhlali Bilgi İnceleme Uzmanı”nın gereklilikleri açısından, özellikle, Japon kültürü ve sosyal meseleler hakkında yeterli bilgi ve deneyime sahip hukuk profesyonelleri (sadece gerçek kişiler) uygun olarak kabul edilmektedir.

Hak İhlali Bilgi İnceleme Uzmanlarının sayısı, “aylık ortalama 10 milyon gönderen kullanıcı başına en az bir kişi veya aylık ortalama 2 milyon uzatma başına en az bir kişi” olarak belirlenmiştir. “Hak İhlali Bilgi İnceleme Uzmanı” atandığında veya değiştirildiğinde, bu durum İçişleri Bakanlığı’na bildirilmelidir.

Silme Talebinde Bulunan Kişilere Yapılacak Bildirim

“Büyük ölçekli platform işletmecileri”, incelemenin sonuçlarına dayanarak hak ihlali bilgilerinin yayınını önleme tedbirlerini alıp almayacaklarını değerlendirmeli ve talep alındığı günden itibaren 14 gün içinde aşağıdaki hususları talepte bulunan kişiye bildirmelidirler.

• Hak ihlali bilgileri silindiğinde, bu durum
• Hak ihlali bilgileri silinmediğinde, bu durum ve nedeni

Aşağıdaki meşru sebeplerden dolayı belirtilen süre içinde bildirim yapılamıyorsa, gecikmeksizin bildirim yapılması gerekmektedir.

• Hak ihlali bilgilerinin yayıncısının görüşünü almak üzere bir inceleme yapılması gerektiğinde
• İncelemenin uzmana yaptırılması kararlaştırıldığında
• Diğer zorunlu nedenler olduğunda

Operasyon Durumunun Şeffaflaştırılması Yükümlülüğü

Yukarıda belirtildiği üzere, geleneksel olarak “Hak İhlalinin Açık Olma Şartı”, yabancı şirketlerin kullanım koşullarının Japonya’nın yasalarını veya zararın gerçek durumunu göz önünde bulundurmaması gibi sorunlar ve işletmeciler tarafından keyfi silme işlemleri de endişe konusu olmuş ve sistem her zaman yeterince işlevsel olmamıştır.

Bu tür sorunları önlemek için, sağlayıcıların şeffaf silme kriterleri belirlemesi ve adil ve tutarlı bir şekilde hareket etmesi önemlidir. İşletmecilerin kullanım koşullarına dayanarak kendi başlarına yaptıkları silme işlemlerinin hızlı ve uygun bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlayacak yasal düzenlemeler gerekmekteydi.

Japonya’da Silme Uygulamasına İlişkin Standartların Yayınlanması

Yukarıda belirtildiği üzere, silinmesi gereken bilgiler hak ihlali ve yasa dışı bilgilerdir; ancak hangi bilgilerin (ifadelerin) silinmesi gerektiğine dair somut kararlar, “büyük ölçekli platform işletmecileri”nin özerkliğine bırakılmıştır.

Hak ihlali ve yasa dışı bilgiler, Ceza Kanunu’na karşılık gelen suçları ifade eder, ancak ifadelerde farklılıklar vardır. Bu nedenle, şirketlerin silme kriterlerini belirlemeleri zorunlu kılınmıştır. “Silme Uygulamasına İlişkin Standartlar” aşağıdakilere uygun olmalıdır:

• Büyük ölçekli platform işletmecileri tarafından, bilginin yayılma nedenine göre silinecek bilgi türlerini somut olarak belirlemek
• “Hizmet sunumunun durdurulması önlemleri” alınacaksa, bu önlemlerin uygulanmasına ilişkin standartları somut olarak belirlemek
• Yayıncıların ve ilgili kişilerin kolayca anlayabileceği ifadeler kullanarak açıklamak
• Silme uygulamasına ilişkin çaba yükümlülüklerini düzenleyen yasalarla uyumlu olmak

Büyük ölçekli platform işletmecileri, kendi belirledikleri silme standartlarına göre özgürce silme işlemi yapabilirler; ancak aşağıdaki istisnai durumlarda, standartlarda açıkça belirtilmese bile silme işlemi yapabilirler:

• Büyük ölçekli platform işletmecileri, silmek istedikleri bilginin yayıncısı olduklarında
• Haksız ihlal bilgilerini silme yükümlülüğü olduğunda veya yasal bir yükümlülük bulunduğunda
• Acil bir ihtiyaç nedeniyle silme işlemi yapılması gerektiğinde ve silinecek bilgi türü, genellikle öngörülebilir olmadığı için standartlarda açıkça belirtilmemiş olduğunda

“Silme Uygulamasına İlişkin Standartlar”ın önceden bilinmesi gereken süresi, silme işleminin gerçekleştirilmesinden en az 2 hafta öncesine kadardır.

Ayrıca, yılda bir kez, ilgili standartlara göre alınan iletim önleme önlemleriyle ilgili bilgilerin örneklerini, yayıncılar ve diğer ilgili kişiler için referans olabilecek şekilde bilgi türlerine göre düzenleyerek bir belge hazırlamak ve bunu yayınlamak zorundadırlar.

Öte yandan, mahkeme yoluyla yapılan silme taleplerinde, “hak ihlalinin açık olması (Madde 5, Fıkra 1)” kanıtlanmalıdır ve bu, talep sahibinin yükümlülüğüdür.

Silme talepleri, yayıncı bilgilerinin açıklanması taleplerine kıyasla daha yüksek bir engel oluşturmamakla birlikte, “hak ihlalinin açık olması” ile ilgili olarak, “açıklama talebinde bulunan tarafın, neredeyse imkansız bir kanıt yükümlülüğüne maruz bırakılması uygun değildir. ‘Tazminat davası’nda hukuka aykırılığın engellenmesi kararlarıyla tamamen örtüşmemektedir.” diyerek, hak ihlalinin açık olması gerekliliğini onaylayan ve birinci derece mahkemenin kararını bozan Tokyo Yüksek Mahkemesi’nin (Reiwa 2 (2020) yılı 9 Aralık kararı) bir emsal kararı bulunmaktadır.

Bu dava, “yayıncı bilgilerinin açıklanması talep sistemi”nde “hak ihlalinin açık olması” gerekliliğinin yorumlanmasında, sistemin amacını yok sayacak kadar talep edilmemesi gerektiğini belirten bir karardır.

Japonya’da Yapılan İçerik Kaldırma İşlemlerinden Sonra İletişimcilerin Bilgilendirilmesi

Japonya’da, iletişimcilerin bilgileri gönüllü olarak veya zorunlu olarak kaldırıldığında, ilgili kişilere derhal bu durum ve nedenleri (kaldırma işlemi ve kaldırma kriterleri arasındaki ilişki) hakkında bilgi vermek, ya da iletişimcilerin kolaylıkla haberdar olabilecekleri bir durumda (içeriğin kişi tarafından makul ve uygun bir yöntemle fark edilebileceği şekilde) bilgileri sunmak yükümlülüğü bulunmaktadır.

Silme İşlemlerinin Uygulama Durumunun Kamuya İlanı

“Büyük Ölçekli Platform İşletmecileri”ne, her yıl bir kez (her mali yıl sonrası iki ay içinde), yukarıda belirtilen her bir yükümlülüğe dayanarak silme işlemlerinin uygulama durumunu elektronik ilan yoluyla kamuya açıklama yükümlülüğü getirilmiştir.

Kamuya açıklanması gereken bilgiler aşağıdaki maddeleri içermektedir:

• Silme taleplerinin alınma durumu
• Silme taleplerine karşı yapılan bildirimlerin durumu
• Silindiğinde, içerik gönderenlere yapılan bildirimlerin durumu
• Silme işlemlerinin uygulama durumu
• Yukarıdaki maddeler hakkında kendi kendine değerlendirme
• Silme işlemlerinin uygulama durumunu açıkça belirtmek için gerekli olan ve Japonya İçişleri Bakanlığı yönetmeliği ile belirlenen hususlar (kendi kendine değerlendirme maddeleri ile ilgili değerlendirme kriterleri, değerlendirme kriterlerinde bir değişiklik yapılması durumunda, değişikliğin içeriği ve nedeni)

Japonya’da Bilgi Akışı Platformlarına İlişkin Yaptırımlar

“Büyük Ölçekli Platform İşletmecileri” yükümlülükleri (22. madde, 24. madde – 28. madde) ihlal ettiğinde, İletişim Bakanı, ihlalin düzeltilmesi için gerekli önlemleri almayı tavsiye edebilir.

Tavsiye edilen önlemler alınmadığında, İletişim Bakanı, önlem emri verebilir (30. madde, 31. madde).

Bu önlem emrine aykırı davranılması durumunda, bir yıla kadar hapis cezası veya 1 milyon yen (yaklaşık 100 bin TL) kadar para cezasına çarptırılabilir (35. madde).

Ayrıca, “Büyük Ölçekli Platform İşletmecileri” için çifte cezalandırma hükümleri bulunmakta olup, tüzel kişilere 21. madde ve 35. madde ihlalleri durumunda 100 milyon yen (yaklaşık 10 milyon TL) kadar para cezası uygulanabilir (37. madde).

Özet: Japonya’daki Bilgi Dağıtım Platformlarına İlişkin Düzenleme Yasası ile Hak İhlallerine Hızlı Yanıt Verilmesi Bekleniyor

Yukarıda, Japonya’da yenilenen “Bilgi Dağıtım Platformlarına İlişkin Düzenleme Yasası”nın yeni düzenlemeleri hakkında, değişikliklerin ana noktalarını açıkladık.

Büyük ölçekli platform işletmecileri için, yayıncının “ifade özgürlüğü” ile hakları ihlal edilen “mağdurların çözümü” arasında bir denge sağlarken, internet ortamını düzenlemek zorundadırlar.

Bu değişiklikle birlikte, internet üzerindeki iftira ve kötü şöhret zararlarına karşı sağlayıcıların yanıt verme sürecinin hızlandırılması beklenmektedir. İftira içerikli gönderilerin kaldırılması konusunda, deneyimli avukatlara danışmanız önerilir.

Monolit Hukuk Bürosu’nun Önlemleri Hakkında Bilgilendirme

Monolit Hukuk Bürosu, IT ve özellikle internet ile hukukun her iki alanında da zengin deneyime sahip bir hukuk firmasıdır. Son yıllarda, internet üzerinde yayılan itibar zedelenmesi ve iftira gibi bilgiler, ‘dijital dövme’ olarak adlandırılan ve ciddi zararlara yol açan bir sorun haline gelmiştir. Firmamız, bu ‘dijital dövmeler’ ile mücadele etmek için çözümler sunmaktadır. Aşağıdaki makalede bu konuyla ilgili detayları bulabilirsiniz.

Monolit Hukuk Bürosu’nun Uzmanlık Alanları: Digital Tattoo[ja]