Ποια είναι τα ζητήματα ευθύνης για παράνομες πράξεις στην ανάπτυξη συστημάτων;

Στην ανάπτυξη συστημάτων, οι νομικές διαφορές που αφορούν την τοποθέτηση διαφόρων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, συνήθως εκτυλίσσονται με βάση την ύπαρξη ενός «συμβολαίου» που έχει συναφθεί εκ των προτέρων. Ωστόσο, οι νομικές υποχρεώσεις δεν βασίζονται πάντα στην ύπαρξη ενός προηγούμενου «συμβολαίου». Η ευθύνη από παράνομες πράξεις αποτελεί τυπικό παράδειγμα. Στο παρόν άρθρο, παρουσιάζουμε την έννοια της «παράνομης πράξης», η οποία δεν βασίζεται σε συμβόλαιο, και εξηγούμε τη σχέση μεταξύ του νόμου περί παράνομων πράξεων και των έργων ανάπτυξης συστημάτων.

Η σχέση ανάμεσα στα έργα ανάπτυξης συστημάτων και τις παράνομες πράξεις

Διάφορες ευθύνες που περιβάλλουν την ανάπτυξη συστημάτων

Όταν συζητάμε για θέματα που σχετίζονται με την ανάπτυξη συστημάτων και το “νόμο” γίνεται αντικείμενο συζήτησης, συνήθως το πρώτο πράγμα που έρχεται στο νου είναι σκηνές όπου το έργο έχει “καταρρεύσει” ή όπου υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ χρηστών και προμηθευτών.

https://monolith.law/corporate/collapse-of-the-system-development-project[ja]

Στο παραπάνω άρθρο εξηγείται ότι, παρά την ποικιλομορφία των συγκεκριμένων περιπτώσεων “κατάρρευσης”, όταν τις παρατηρούμε μέσα από το πρίσμα του νομικού πλαισίου, είναι δυνατόν να τις οργανώσουμε με ένα σχετικά απλό διάγραμμα.

Επιπλέον, όταν αντιμετωπίζουμε μια συγκεκριμένη περίπτωση “κατάρρευσης” και επιδιώκουμε να την επιλύσουμε μέσω κάποιου νομικού μέτρου (όπως δικαστική διαδικασία ή διαμεσολάβηση), το ζήτημα που ανακύπτει είναι ποιος είχε ποιες υποχρεώσεις (δηλαδή ευθύνες). Το θέμα της “ευθύνης” που σχετίζεται άμεσα με τα έργα ανάπτυξης συστημάτων έχει οργανωθεί στο παρακάτω άρθρο.

https://monolith.law/corporate/responsibility-system-development[ja]

Το περιεχόμενο της ευθύνης καθορίζεται κυρίως από τη σύμβαση

Αν και θα αφήσουμε τις λεπτομέρειες των θεμάτων όπως η “κατάρρευση” και η “ευθύνη” στα άλλα άρθρα, το σημαντικό σημείο εδώ είναι ότι οι νομικές επιλογές που λαμβάνονται σε σκηνές διαφωνιών σχετικά με την ανάπτυξη συστημάτων (όπως η ακύρωση συμβάσεων ή η απαίτηση αποζημίωσης) βασίζονται κυρίως στο περιεχόμενο της σύμβασης. Για παράδειγμα, αν σκεφτούμε κοινά προβλήματα στην ανάπτυξη συστημάτων όπως η “ευθύνη για μη εκπλήρωση υποχρεώσεων” ή η “ευθύνη για ελαττώματα”, θα δούμε ότι αυτό είναι προφανές.

• Ευθύνη για μη εκπλήρωση υποχρεώσεων → Για παράδειγμα, καθυστερήσεις στην παράδοση (δηλαδή καθυστέρηση εκπλήρωσης) ή η ανεκπλήρωτη ολοκλήρωση του συστήματος (δηλαδή αδυναμία εκπλήρωσης). Το πότε είναι η προθεσμία παράδοσης και ποιες είναι οι απαιτήσεις του συστήματος που πρέπει να δημιουργηθεί, καθορίζονται από τη σύμβαση.
• Ευθύνη για ελαττώματα → Για παράδειγμα, αν ανακαλυφθούν σφάλματα μετά την παράδοση ή αν αποκαλυφθούν σοβαρά προβλήματα στην ταχύτητα επεξεργασίας. Και σε αυτή την περίπτωση, το ζήτημα που ανακύπτει είναι η απόκλιση από το περιεχόμενο της σύμβασης, δηλαδή “ποιο θα έπρεπε να είναι το σύστημα που έπρεπε να δημιουργηθεί”.

Η ευθύνη από παράνομες πράξεις δεν βασίζεται στη σύμβαση

Ωστόσο, σε αντίθεση με την “ευθύνη για μη εκπλήρωση υποχρεώσεων” και την “ευθύνη για ελαττώματα”, οι οποίες προϋποθέτουν μια σύμβαση, η ευθύνη από παράνομες πράξεις δεν βασίζεται στην ύπαρξη μιας σύμβασης. Αυτό δεν είναι κάτι που αφορά μόνο την ανάπτυξη συστημάτων, αλλά ισχύει για όλες τις διαφορές που σχετίζονται με τον αστικό νόμο.

Τι είναι, λοιπόν, η παράνομη πράξη; Ορίζεται στο άρθρο 709 του Αστικού Κώδικα ως εξής:

Άρθρο 709

Όποιος με πρόθεση ή αμέλεια παραβιάζει τα δικαιώματα κάποιου άλλου ή τα συμφέροντα που προστατεύονται νομικά, φέρει την ευθύνη να αποζημιώσει τη ζημιά που προκλήθηκε.

Η φράση “κάποιου άλλου” είναι ένα κρίσιμο στοιχείο. Η διάταξη αυτή δεν περιορίζεται μόνο στον αντισυμβαλλόμενο, αλλά περιλαμβάνει όλους τους “άλλους” πέρα από τον ίδιο τον πράκτορα.

Ένα τυπικό παράδειγμα παράνομης πράξης είναι το τροχαίο ατύχημα. Αν κάποιος προκαλέσει ατύχημα εξαιτίας απροσεξίας, όπως οδηγώντας και κοιτάζοντας αλλού, θα φέρει ευθύνη τόσο σε ποινικό όσο και σε αστικό επίπεδο. Η αστική ευθύνη στην περίπτωση αυτή αναφέρεται στην ευθύνη από παράνομες πράξεις. Δηλαδή, αν και δεν υπάρχει “σύμβαση να μην προκαλέσεις ατύχημα” με το θύμα του ατυχήματος, υπάρχει μια ευρεία ευθύνη που αναλαμβάνεται σε σχέση με “άλλους”.

Πότε ανακύπτουν ζητήματα παράνομων πράξεων στην ανάπτυξη συστημάτων

Η ευθύνη για παράνομες πράξεις στην ανάπτυξη συστημάτων είναι σπάνια

Παρόλα αυτά, πολλοί ίσως να αισθάνονται ότι είναι δύσκολο να φανταστούν καταστάσεις στην ανάπτυξη συστημάτων που να οδηγούν σε ευθύνη ανάλογη με αυτήν που δεν βασίζεται σε συμβατικές σχέσεις, όπως στις περιπτώσεις των αυτοκινητικών ατυχημάτων. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν πολλά παραδείγματα στη νομολογία που αφορούν την ανάπτυξη συστημάτων όπου να έχει αναγνωριστεί ευθύνη για παράνομες πράξεις.

Αυτό δεν είναι κάτι παράξενο. Αντιθέτως, είναι φυσικό εάν λάβουμε υπόψη ότι τα έργα ανάπτυξης συστημάτων προχωρούν με την αμοιβαία συνεργασία μεταξύ χρηστών και προμηθευτών. Οι περισσότερες διαφορές που προκύπτουν στην ανάπτυξη συστημάτων συνήθως αφορούν ζητήματα που σχετίζονται με την τακτοποίηση των ρόλων βάσει των συμβατικών σχέσεων, όπως οι υποχρεώσεις διαχείρισης του έργου και η συνεργασία των χρηστών.

Για παράδειγμα, στο παρακάτω άρθρο παρουσιάζεται ο τρόπος διευθέτησης μιας υπόθεσης όπου ο χρήστης επιθυμεί να διακόψει το έργο.

https://monolith.law/corporate/interrruption-of-system-development[ja]

Εδώ, ακόμη και αν ο χρήστης είναι αυτός που ζητά τη διακοπή, τονίζεται η σημασία της αυτοκριτικής από την πλευρά του προμηθευτή για τυχόν παραλείψεις τους. Επιπλέον, στο παρακάτω άρθρο γίνεται νομική διευθέτηση ζητημάτων όπως η καθυστέρηση στην παράδοση.

https://monolith.law/corporate/performance-delay-in-system-development[ja]

Κοιτώντας τα πράγματα από αυτή την οπτική γωνία, φαίνεται ότι η ιδιαιτερότητα ενός έργου ανάπτυξης συστημάτων συμβολίζεται από τη στενή σχέση μεταξύ του προμηθευτή που διαχειρίζεται το έργο και του χρήστη που συνεργάζεται. Και αυτή η στενή συμβατική σχέση, ειρωνικά, μπορεί κάποιες φορές να γίνει αιτία διαφορών. Επομένως, σε αυτό το πλαίσιο, οι περιπτώσεις όπου η ευθύνη για παράνομες πράξεις αποτελεί ζήτημα σε διαφορές που αφορούν την ανάπτυξη συστημάτων, μπορεί να μην θεωρηθούν ως «κλασικά ζητήματα» στον συγκεκριμένο τομέα.

Ζητήματα Ευθύνης για Παράνομες Πράξεις πριν από την Σύναψη Συμβάσεων

Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου η ευθύνη για παράνομες πράξεις από πλευράς του προμηθευτή έχει αναγνωριστεί. Η περίπτωση που αναφέρεται στο παρακάτω δικαστικό κείμενο αφορά την ανεπαρκή παροχή πληροφοριών από τον προμηθευτή προς τον χρήστη, κάτι που καθώς προχωρούσε το έργο, οδήγησε σε όλο και πιο έντονες διαφορές στην αντίληψη των δύο πλευρών και τελικά στην αποτυχία του έργου. Στην παρούσα υπόθεση, η ανεπαρκής εξήγηση από τον προμηθευτή κατά το στάδιο του αρχικού σχεδιασμού και πρότασης ήταν η αιτία της αποτυχίας του έργου, και επειδή αυτές οι ενέργειες έλαβαν χώρα πριν από την σύναψη της σύμβασης, το ζήτημα που τέθηκε ήταν αν η ευθύνη θα αναζητηθεί βάσει της σύμβασης ή βάσει παράνομης πράξης. (Οι υπογραμμίσεις και οι τροποποιήσεις σε έντονα γράμματα έχουν προστεθεί από τον συγγραφέα για ευκολία εξήγησης.)

Στο στάδιο του σχεδιασμού και της πρότασης, καθορίζονται οι βασικές γραμμές των θεμάτων που σχετίζονται με την ιδέα και την εφικτότητα του έργου, όπως οι στόχοι του έργου, το κόστος ανάπτυξης, η εμβέλεια και η διάρκεια ανάπτυξης, και από αυτά προκύπτουν και οι σχετικοί κίνδυνοι. Επομένως, η δημιουργία σχεδίου και η ανάλυση κινδύνων που απαιτούνται από τον προμηθευτή σε αυτό το στάδιο είναι απαραίτητα για την εκτέλεση της ανάπτυξης του συστήματος. Κατά συνέπεια, ο προμηθευτής οφείλει, ακόμη και σε αυτό το στάδιο, να εξετάσει και να επαληθεύσει τις λειτουργίες του προτεινόμενου συστήματος, τον βαθμό κάλυψης των αναγκών του χρήστη, τη μεθοδολογία ανάπτυξης του συστήματος, τη διαδικασία ανάπτυξης μετά την ανάθεση και άλλα, και να ενημερώσει τον χρήστη για τους κινδύνους που προκύπτουν. Αυτή η υποχρέωση του προμηθευτή για επαλήθευση και εξήγηση βασίζεται στην αρχή της καλής πίστης κατά τη διαδικασία διαπραγμάτευσης για τη σύναψη συμβάσεων και θεωρείται ως υποχρέωση βάσει του νόμου περί παράνομων πράξεων. Ο ενάγων ως προμηθευτής φέρει την εν λόγω υποχρέωση (η οποία σε αυτό το στάδιο αφορά την υποχρέωση διαχείρισης του έργου).

Απόφαση Ανώτατου Δικαστηρίου Τόκιο, 25η Σεπτεμβρίου του έτους Heisei 25 (2013)

Με άλλα λόγια, καθώς το ζήτημα αφορούσε πράξεις πριν από τη σύναψη συμβάσεων, η κατασκευή θεωρητικού πλαισίου για την επιδίωξη ευθύνης βάσει μη εκπλήρωσης συμβατικών υποχρεώσεων ήταν δύσκολη. Ωστόσο, η αναγνώριση της παραβίασης υποχρεώσεων βάσει παράνομης πράξης οδήγησε σε μια δίκαιη επίλυση της υπόθεσης.

Η σχέση μεταξύ παράνομης πράξης και των υποχρεώσεων διαχείρισης έργου

Επιπλέον, καθώς η ανάπτυξη συστημάτων προχωρά μέσω της συνεργασίας μεταξύ του προμηθευτή και του χρήστη από τις αντίστοιχες θέσεις τους, οι υποχρεώσεις που φέρει ο ειδικός στην ανάπτυξη συστημάτων, δηλαδή ο προμηθευτής, ονομάζονται “υποχρεώσεις διαχείρισης έργου”. Μια συνολική εξήγηση για τις υποχρεώσεις διαχείρισης έργου παρέχεται στο παρακάτω άρθρο.

https://monolith.law/corporate/project-management-duties[ja]

Στην παρούσα απόφαση, το ενδιαφέρον στράφηκε όχι μόνο στο ερώτημα “υπάρχουν περιπτώσεις όπου η ευθύνη για παράνομη πράξη είναι θέμα στην ανάπτυξη συστημάτων;”, αλλά και στο αν “οι υποχρεώσεις διαχείρισης έργου επιβάλλονται ακόμη και στη σχέση πριν τη σύναψη συμβολαίου”.

Τι είναι ο Κανόνας της Πίστης;

Ένα σημείο που εμφανίζεται στο κείμενο της απόφασης είναι η “υποχρέωση βάσει του κανόνα της πίστης”, η οποία βασίζεται στο παρακάτω άρθρο.

Άρθρο 1, παράγραφος 2 του Αστικού Κώδικα (Ιαπωνικού)

Η άσκηση δικαιωμάτων και η εκπλήρωση υποχρεώσεων πρέπει να γίνεται με πίστη και ειλικρίνεια.

Αυτό αποτελεί γενική διάταξη του Αστικού Κώδικα και είναι μια βασική αρχή που ισχύει για όλες τις διαφορές που επιλύονται με τη χρήση του Αστικού Κώδικα. Η νομική θεωρία που αφορά δικαιώματα και υποχρεώσεις πρέπει να αναπτύσσεται με βάση την πίστη και την ειλικρίνεια.

Αναφορικά με την υπόθεση της συγκεκριμένης απόφασης, αν ένας προμηθευτής αντιτείνει ότι “στο στάδιο του σχεδιασμού και της πρότασης, δεδομένου ότι δεν έχει συναφθεί ακόμη συμβόλαιο, δεν υπάρχει υποχρέωση προηγούμενης εξήγησης”, τότε αυτό θα έλειπε από θεμελιώδη ειλικρίνεια και δεν θα μπορούσε να υποστηριχθεί ως νομικό επιχείρημα.

Συνοπτικά

Έχουν εμφανιστεί κάποιοι σημαντικοί όροι όπως «παράνομη πράξη», «υποχρεώσεις διαχείρισης έργου» και «αρχή της καλής πίστης», αλλά η συνολική σύνδεση μεταξύ τους δεν είναι τόσο δύσκολη. Υπάρχει η έννοια των «υποχρεώσεων διαχείρισης έργου», η οποία αντιπροσωπεύει τις ευθύνες και τα καθήκοντα που αναλαμβάνει εκτεταμένα ο προμηθευτής σε μια σειρά από αναπτύξεις συστημάτων, και αυτές κατά βάση προκύπτουν από τη σύμβαση.

Ωστόσο, οι νομικές υποχρεώσεις δεν καθορίζονται μόνο από το περιεχόμενο της προηγούμενης σύμβασης και δεν είναι απλώς τυπικές, αλλά κρίνονται επίσης ατομικά, λαμβάνοντας υπόψη αρχές όπως η «αρχή της καλής πίστης». Επιπλέον, η δίωξη της πολιτικής ευθύνης που δεν βασίζεται σε συμβατική σχέση είναι κάτι που θεωρείται νομικά προβλεπόμενο από την αρχή μέσω της θεωρητικής δομής της «παράνομης πράξης».

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι οι νομικές υποχρεώσεις δεν βασίζονται αποκλειστικά σε συμβατικές σχέσεις, καθώς και να αφομοιώσουμε την συνολική ροή των πραγμάτων.