Czym jest system pracy według uznania? Czy jest możliwe jego zastosowanie dla programistów?

W ostatnich latach, reforma stylu pracy stała się głośno wywoływana, a różne formy pracy, takie jak praca zdalna czy praca z domu, przyciągają uwagę. Wśród tych różnych form pracy istnieje system pracy dyskrecjonalnej. Wielu z was prawdopodobnie słyszało o tym terminie, ale nie wszyscy na pewno dobrze rozumieją, co to za forma pracy. Dlatego w tym artykule najpierw wyjaśnimy, czym jest system pracy dyskrecjonalnej. Następnie omówimy, czy system pracy dyskrecjonalnej może być stosowany dla programistów.

Co to jest system pracy według uznania?

System pracy według uznania dzieli się na system pracy według uznania dla specjalistów i system pracy według uznania dla pracowników zajmujących się planowaniem. System pracy według uznania dla specjalistów to “system, w którym, w przypadku zatrudnienia pracownika do wykonywania pracy określonej przez pracodawcę i pracownika spośród prac określonych w rozporządzeniu Ministerstwa Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej oraz w komunikacie Ministra Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej jako prace, które ze względu na ich charakter wymagają, aby znaczna część środków i metod wykonywania pracy, jak również podział czasu, były pozostawione do uznania pracownika, uważa się, że pracownik pracował przez czas wcześniej ustalony między pracodawcą a pracownikiem”.

Z kolei system pracy według uznania dla pracowników zajmujących się planowaniem to “system, który ma na celu poprawę efektywności i produktywności pracy poprzez większe skupienie na wynikach, pozostawiając do uznania pracownika decyzje dotyczące środków i metod wykonywania pracy oraz podziału czasu dla pracowników zajmujących się określonym zakresem pracy w każdym dziale firmy”. W przypadku programistów, problemem jest zastosowanie systemu pracy według uznania dla specjalistów, dlatego poniżej wyjaśniamy ten system.

System pracy według uznania dla specjalistów jest regulowany w artykule 38.3.1 Japońskiej Ustawy o Standardach Pracy (Japanese Labor Standards Act), który stanowi, że “w przypadku zatrudnienia pracownika do wykonywania pracy określonej przez pracodawcę i pracownika spośród prac określonych w rozporządzeniu Ministerstwa Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej oraz w komunikacie Ministra Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej jako prace, które ze względu na ich charakter wymagają, aby znaczna część środków i metod wykonywania pracy, jak również podział czasu, były pozostawione do uznania pracownika, uważa się, że pracownik pracował przez czas wcześniej ustalony między pracodawcą a pracownikiem”.
※Zobacz (strona internetowa Ministerstwa Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej) https://www.mhlw.go.jp/general/seido/roudou/senmon/index.html

https://monolith.law/corporate/checkpoints-of-employment-agreement[ja]

Czym są zadania objęte systemem pracy dyskrecjonalnej

System pracy dyskrecjonalnej dla specjalistów obejmuje zadania określone przez rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej Japonii (japońskie Rozporządzenie wykonawcze do Ustawy o standardach pracy) oraz przez ogłoszenie Ministra Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej. Rozporządzenie i ogłoszenie Ministerstwa Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej określają 19 zadań, które są objęte tym systemem.

（１）Badania i rozwój nowych produktów lub nowych technologii, lub badania w dziedzinie nauk humanistycznych lub nauk przyrodniczych
（２）Analiza lub projektowanie systemów przetwarzania informacji (systemy składające się z wielu elementów, które mają na celu przetwarzanie informacji za pomocą komputera, które stanowią podstawę dla projektowania programów.)
（３）Zadania związane z gromadzeniem informacji lub redagowaniem artykułów w branży prasowej lub wydawniczej, lub zadania związane z gromadzeniem informacji lub redagowaniem dla produkcji programów radiowych lub telewizyjnych, zgodnie z Ustawą o radiu i telewizji (Ustawa nr 132 z 1950 roku (1950)) lub Ustawą o regulacji operacji w zakresie radiowych usług kablowych (Ustawa nr 135 z 1951 roku (1951)) lub Ustawą o telewizji kablowej (Ustawa nr 114 z 1972 roku (1972))
（４）Zadania związane z tworzeniem nowych projektów dla odzieży, dekoracji wnętrz, produktów przemysłowych, reklam, itp.
（５）Zadania producenta lub reżysera w branży produkcji programów radiowych, filmów, itp.
（６）Zadania związane z tworzeniem tekstów dotyczących treści, cech, itp. produktów w reklamie, promocji, itp. (tzw. zadania copywritera)
（７）Zadania związane z identyfikacją problemów w zarządzaniu przedsiębiorstwem za pomocą systemów przetwarzania informacji lub z tworzeniem lub doradztwem w zakresie metod wykorzystania tych systemów (tzw. zadania konsultanta ds. systemów)
（８）Zadania związane z tworzeniem, wyrażaniem lub doradztwem w zakresie rozmieszczenia oświetlenia, mebli, itp. w budynkach (tzw. zadania koordynatora wnętrz)
（９）Zadania związane z tworzeniem oprogramowania do gier
（１０）Zadania związane z analizą, oceną trendów na rynku papierów wartościowych lub wartości papierów wartościowych, lub doradztwo w zakresie inwestycji opartych na tej analizie lub ocenie (tzw. zadania analityka giełdowego)
（１１）Zadania związane z rozwojem produktów finansowych za pomocą wiedzy z zakresu inżynierii finansowej
（１２）Zadania związane z badaniami prowadzonymi przez profesorów na uniwersytetach określonych w Ustawie o edukacji szkolnej (Ustawa nr 26 z 1947 roku (1947)) (ograniczone do tych, którzy głównie zajmują się badaniami)
（１３）Zadania biegłego rewidenta
（１４）Zadania adwokata
（１５）Zadania architekta (architekta pierwszej klasy, architekta drugiej klasy i architekta budynków drewnianych)
（１６）Zadania rzeczoznawcy nieruchomości
（１７）Zadania patentowego pełnomocnika
（１８）Zadania doradcy podatkowego
（１９）Zadania doradcy dla małych i średnich przedsiębiorstw

(Strona internetowa Ministerstwa Zdrowia, Pracy i Opieki Społecznej: https://www.mhlw.go.jp/general/seido/roudou/senmon/index.html)

Wymienione powyżej 19 zadań wymaga wysokiej specjalizacji i szerokiego zakresu dyskrecji pracowników, dlatego są one szczególnie określone.

Czy możliwe jest zastosowanie systemu pracy dyskrecjonalnej dla programistów?

W poprzednim artykule omówiliśmy, na jakie stanowiska można zastosować system pracy dyskrecjonalnej dla specjalistów. Czy jednak wśród tych stanowisk znajdują się programiści? Poniżej wyjaśnimy, czy programiści mogą być objęci systemem pracy dyskrecjonalnej dla specjalistów.

Stanowiska, które mogą stanowić problem

Programista to osoba lub zawód polegający na tworzeniu programów. Główne obowiązki programisty polegają na tworzeniu kodu źródłowego w języku programowania na podstawie specyfikacji oprogramowania. Biorąc pod uwagę te obowiązki, kwestią jest, czy programista może być objęty systemem pracy dyskrecjonalnej dla specjalistów, czyli czy praca programisty może być uznana za “analizę lub projektowanie systemów przetwarzania informacji (system, który łączy wiele elementów w celu przetwarzania informacji za pomocą komputera, służący jako podstawa do projektowania programów)”.

Znaczenie pracy związanej z analizą lub projektowaniem systemów informatycznych

Mimo, że mówi się o “pracy związanej z analizą lub projektowaniem systemów informatycznych”, nie jest możliwe dokładne zrozumienie, co konkretnie oznacza ta praca na podstawie samego tekstu prawnego. Dlatego Biuro Inspekcji Pracy w Tokio opublikowało dokument zatytułowany “Wprowadzenie właściwego systemu pracy dyskrecjonalnej dla specjalistów[ja]“, w którym wyjaśnia konkretne treści prac objętych tym systemem.

Co to jest “system informatyczny”

W dokumencie “Wprowadzenie właściwego systemu pracy dyskrecjonalnej dla specjalistów” “system informatyczny” jest definiowany jako “system składający się z elementów takich jak sprzęt komputerowy, oprogramowanie, sieci komunikacyjne, programy przetwarzające dane, które są połączone w celu przetwarzania informacji, takich jak organizowanie, przetwarzanie, gromadzenie i wyszukiwanie informacji”.

Przede wszystkim, aby mówić o systemie informatycznym, musi on spełniać cel ① “organizowania, przetwarzania, gromadzenia i wyszukiwania informacji”.
Następnie, musi być “skomponowany z elementów takich jak sprzęt komputerowy, oprogramowanie, sieci komunikacyjne, programy przetwarzające dane”.

Co to jest “praca związana z analizą lub projektowaniem systemów informatycznych”

Następnie, “praca związana z analizą lub projektowaniem systemów informatycznych” jest definiowana jako “praca związana z (ⅰ) zrozumieniem potrzeb, analizą pracy użytkowników, decydowaniem o optymalnym sposobie przetwarzania pracy na podstawie tych analiz i wybieraniem modeli, które pasują do tego sposobu, (ⅱ) projektowaniem wejścia/wyjścia, projektowaniem procedur przetwarzania, projektowaniem systemów aplikacji, decydowaniem o szczegółach konfiguracji maszyny, decydowaniem o oprogramowaniu, itp., (ⅲ) oceną systemu po uruchomieniu systemu, identyfikacją problemów, poprawą dla rozwiązania tych problemów, itp.”. I jest zaznaczone, że “praca związana z analizą lub projektowaniem systemów informatycznych” nie obejmuje “programistów projektujących lub tworzących programy”. Z tego wynika, że zwykli programiści prawdopodobnie nie są uwzględnieni w pracach objętych systemem pracy dyskrecjonalnej.

Orzeczenie dotyczące stosowania systemu pracy dyskrecjonalnej dla programistów

Przykładem orzeczenia dotyczącego stosowania systemu pracy dyskrecjonalnej dla programistów jest sprawa ADD (wyrok Sądu Okręgowego w Kioto z 31 października 2011 roku (rok 23 ery Heisei), Przegląd Pracy 1041, strona 49). Przedstawię, na czym polegało to orzeczenie.

Podsumowanie sprawy

Początkowo, X pracował w firmie komputerowej Y od momentu jej założenia w maju 2001 roku (rok 13 ery Heisei) jako inżynier systemowy, pod systemem pracy dyskrecjonalnej, zakładającym 8 godzin pracy dziennie. Następnie, od września 2008 roku (rok 20 ery Heisei), z powodu licznych błędów spowodowanych przez X i jego zespół w pracy nad dostosowywaniem systemu, X został zdiagnozowany z “depresją” w lutym 2009 roku (rok 21 ery Heisei) i opuścił Y w marcu tego samego roku. Y pozwało X do zapłaty 20,34 miliona jenów odszkodowania za szkody spowodowane niewłaściwym wykonaniem pracy przez X lub naruszeniem zasad współpracy z klientami. W odpowiedzi na to, X złożył kontrpozew przeciwko Y, domagając się zapłaty niezapłaconych dodatków za pracę poza godzinami, odszkodowania za opóźnienia, dodatkowych opłat oraz odszkodowania za naruszenie obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa.

Kwestie związane z tym artykułem

W tej sprawie istnieje kilka kwestii spornych, ale w kontekście tego artykułu kluczową kwestią jest “stosowanie systemu pracy dyskrecjonalnej dla specjalistów (kwestia 2)”. Innymi słowy, kwestią sporną było, czy praca wykonywana przez X była objęta pracą dyskrecjonalną dla specjalistów, tj. “analizą lub projektowaniem systemów informatycznych”.

Decyzja sądu

W sprawie ADD, sąd orzekł, że “nie można stwierdzić, że praca wykonywana przez X była ‘analizą lub projektowaniem systemów informatycznych’, jak to określono w artykule 38.3 Ustawy o standardach pracy i artykule 24.2.2.2 Rozporządzenia wykonawczego do tej ustawy, i nie można uznać, że spełnione są warunki stosowania systemu pracy dyskrecjonalnej dla specjalistów”.

Co do kwestii, czy praca ta kwalifikuje się jako praca objęta systemem pracy dyskrecjonalnej, nie jest to oceniane formalnie, ale obiektywnie, czy jest to praca, która “ze względu na swoją naturę wymaga, aby sposób jej wykonywania był w dużej mierze pozostawiony do dyskrecji pracownika wykonującego tę pracę, co sprawia, że trudno jest dla pracodawcy wydać konkretne instrukcje dotyczące sposobu i rozkładu czasu wykonywania tej pracy” (art. 38.3 ust. 1 pkt 1 Ustawy o standardach pracy).

W sprawie ADD, sąd orzekł, że “jak stwierdził kierownik działu A firmy F [firma, która zleciła pracę Y], praca, którą wykonywali pracownicy Y, w tym X, polegała na wykonaniu części systemu oprogramowania G na podstawie instrukcji firmy F, z terminem realizacji od jednego do dwóch tygodni (w nagłych przypadkach, następnego dnia lub po dwóch, trzech dniach), i nie można zaprzeczyć, że praca ta nie dawała dużego pola do dyskrecji“.

W rezultacie, w sprawie ADD, sąd orzekł, że praca, którą wykonywał X, nie dawała dużego pola do dyskrecji, a zatem system pracy dyskrecjonalnej dla specjalistów nie mógł być stosowany wobec X. W wyniku tego, sąd uznał istnienie niezapłaconych dodatków za pracę poza godzinami na kwotę około 6 milionów jenów.

Podsumowanie

Powyżej omówiliśmy ogólny zarys systemu pracy dyskrecjonalnej dla specjalistów oraz kwestię, czy system ten może być stosowany wobec programistów. Jak wyjaśniliśmy w tym artykule, aby system pracy dyskrecjonalnej dla specjalistów mógł być stosowany wobec programistów, muszą być spełnione surowe wymagania. Programiści, dla których stosowany jest system pracy dyskrecjonalnej, muszą dokładnie sprawdzić, czy spełnione są wymagania umożliwiające zastosowanie tego systemu. Osoby odpowiedzialne w firmach, które stosują lub planują stosować system pracy dyskrecjonalnej wobec programistów, muszą dokładnie sprawdzić, czy system ten może być rzeczywiście zastosowany. W tych decyzjach konieczna jest opinia eksperta, dlatego zaleca się skonsultowanie się z prawnikiem, który jest specjalistą w tej dziedzinie.