Ticari Markaların Benzerliği Ne Kadar Kabul Edilebilir? Benzerlik Kriterleri ve Ticari Marka Hakkı İhlali Durumlarının Açıklanması
Eğer kendi ürünlerinizle benzer “logo” veya “isim” taşıyan ürünlerin satışta olduğunu fark ederseniz, nasıl bir yol izlemelisiniz? Ayrıca, yeni bir ürün geliştirirken, benzer isimli başka bir şirketin ürününü keşfettiğinizde ne yapmalısınız? Bunlar, sadece şirketler arası rekabetle sınırlı kalmayıp, “marka hakkı ihlali” olarak Japon hukukunda ciddi bir sorun haline gelebilir.
Bu makalede, marka hakkının tescil edilmesi sırasında olduğu kadar, hakların kullanılması esnasında da önem arz eden “benzerlik” konusunu, mahkeme kararları ve somut örneklerle açıklayacağız.
Ticari Marka Hakları Nedir?
Ticari marka hakları, ürün veya hizmetleri diğer şirketlerden ayırt etmek için kullanılan “tanımlayıcı işaretleri” koruma altına alan haklardır. Bu tanımlayıcı işaretler arasında harfler, şekiller, semboller, renkler, sesler ve hatta üç boyutlu şekiller bulunur. Ticari marka haklarına sahip olmak, başkalarının aynı veya benzer ticari markaları izinsiz kullanmasını yasal olarak engelleme gücü verir.
Ticari marka haklarının aşağıdaki özellikleri vardır:
Tekelci ve Dışlayıcı Olma
Ticari marka sahipleri, tescil edilen ticari markayı tekelci bir şekilde kullanma hakkına sahiptirler. Aynı zamanda, başkalarının izinsiz kullanımını dışlama hakkına da sahiptirler, böylece rakip şirketlerin benzer ticari markaları kullanarak piyasada kafa karışıklığı yaratmalarını önleyebilirler.
Marka Değerinin Korunmasına Katkıda Bulunur
Ticari markalar, şirketlerin veya ürünlerin marka imajını simgeleyen unsurlardır. Ticari marka haklarına sahip olmak, bu marka değerinin taklit veya haksız kullanım yoluyla zarar görmesini azaltır.
Örneğin, ünlü bir markanın logosu veya işareti ticari marka olarak korunduğunda, tüketiciler orijinal ürünlerle sahte ürünleri ayırt etmekte daha kolaylık sağlar.
Ticari Marka Haklarının Önemi
Ticari marka hakları, sadece şirketlerin çıkarlarını korumakla kalmaz, aynı zamanda tüketicilerin doğru bilgilere dayanarak satın alma kararları almasına yardımcı olur. Tüketicilerin ticari markayı görerek ürün kalitesi ve kaynağı hakkında güvenle karar verebilmesi, bu hakların varlığı sayesindedir.
Ayrıca, ticari marka hakları yalnızca ulusal düzeyde değil, uluslararası düzeyde de elde edilebilir ve küresel pazarda iş geliştirme korunur. Son yıllarda, sınır ötesi ticari marka ihlalleri giderek daha fazla sorun haline gelirken, uygun ticari marka koruması giderek daha fazla talep edilmektedir.
Ticari marka hakları, ancak Patent Ofisi’ne yapılan tescil ile resmiyet kazanır. Yurtdışında ticari marka haklarını iddia etmek istiyorsanız, ihlal iddiasında bulunacağınız ülkede de ticari marka tescili yapmanız gerekmektedir. Tescil edilmemiş ticari markalar yasal koruma alamaz, bu nedenle marka stratejisi olan şirketler için ticari marka tescili zorunludur.
İlgili makale: Fikri Mülkiyet Haklarının İhlali Riskleri ve Alınacak Önlemler[ja]
Türkiye’de Japon Marka Benzerliği Nedir?
Marka benzerliği, markaların birbirine “benzeyip benzemediği” ile ilgili bir konudur.
Japon Yargıtay’ın marka benzerliği konusunda karar verdiği davalardan biri de Iceberg Markası davasıdır (Yargıtay Showa 39 (1964) yılı, No. 110, Showa 43 (1968) yılı 27 Şubat, Minshu Vol. 22, No. 2, sayfa 399).
Marka benzerliği hakkında şu şekilde hüküm verilmiştir:
Marka benzerliğinin değerlendirilmesi, markanın dış görünüşü, kavramı, çağrışımı gibi unsurların tüccarlar üzerindeki izlenimi, hatırlatması ve çağrıştırdıkları gibi faktörlerin bütününe bakılarak yapılmalıdır ve bu değerlendirme, ürünün ticaret gerçekleri üzerine kurulu olmalıdır.
Yani, marka benzerliği, tek bir faktör üzerinden değil, somut ticaret ortamı ve tüketicilerin bakış açısını göz önünde bulundurarak bütünsel bir değerlendirme yapılması gereken bir konu olarak kabul edilmektedir.
Şimdi, somut değerlendirme unsurlarını açıklamaya geçelim.
Japon Marka Hukuku Altında Ticari Markaların Benzerliğinin Temel Değerlendirme Unsurları
Bir ticari markanın benzerliği, “söz konusu markanın ürün veya hizmetlerin kaynağı ile ilgili yanılgı veya karışıklık yaratma ihtimalinin olup olmadığı” temel alınarak değerlendirilir. Bu değerlendirmede esas alınan üç temel unsur şunlardır:
Görünüm Benzerliği
Görünüm benzerliği, bir ticari markanın oluşturan görünüm şeklinin birbirine benzer olması, yani görsel olarak karıştırılabilir olmasını ifade eder. Görünüm açısından benzerlik, temelde ticari markanın tüm şekline göre değerlendirilir.
Ancak, ticari markayı oluşturan önemli ve esaslı bölümlerin şeklinin çıkarılmasıyla, görünüm açısından benzerlik değerlendirilebilir.
Görünüm açısından benzer olarak değerlendirilen ticari markaların çoğu, şekillerle oluşturulmuş markalardır; ancak nadiren, metin markalarında da görünüm açısından benzerlik söz konusu olabilir.
Özellikle, ticari markaların görünüşlerinin ne kadar benzediği incelenir. Logo tasarımı, harflerin şekli, renk kombinasyonları gibi unsurlar karşılaştırılır.
Benzer Sesleniş (Okunuş Benzerliği)
Benzer sesleniş, bir ticari markayı oluşturan harfler, şekiller veya semboller gibi unsurların çağrıştırdığı seslenişin, yani işitsel olarak karışıklığa yol açabilecek benzerliklerin varlığını ifade eder. Seslenişteki benzerlik veya farklılık, ticari markanın bütününün okunuşuna göre değerlendirilir, ancak bazen markanın önemli bir bölümünün okunuşuna göre de karar verilebilir.
Çoğu durumda, harf markalarında sesleniş benzerliği tespit edilirken, şekil markalarında da şekillerin okunuşunun benzer olduğuna karar verilebilir.
Bir ticari markanın telaffuz edildiğinde ne kadar benzediği, burada anahtar noktadır.
Kavramsal Benzerlik
Kavramsal benzerlik, bir ticari markayı oluşturan harfler, şekiller veya semboller gibi unsurların anlam veya içeriğinin karıştırılabilir olmasını ifade eder. Genel olarak, anlam ve içerik aynı olduğunda kavramsal olarak benzer kabul edilir.
Burada önemli olan nokta, ticari markanın çağrıştırdığı anlam ve imajın ne kadar ortak olduğudur. Örneğin, “青い空” (mavi gökyüzü) ve “Blue Sky” gibi farklı dillerde bile aynı kavramı ifade eden durumlarda, kavramların benzer olduğu kabul edilebilir.
Benzerlik Değerlendirmesinde Dikkate Alınan Özel Noktalar
Benzerlik değerlendirmesi, talep edenleri, yani ürün alıcılarını veya hizmet kullanıcılarını temel alarak ‘benzer olup olmadığını’ belirlemek için yapılır. Bu nedenle, aşağıdaki gibi hususlar, yukarıda belirtilen üç unsura ek olarak göz önünde bulundurulur.
Ürün Kategorisi
Bir ticari markanın kullanıldığı ürün veya hizmetler aynı veya benzer olduğunda, benzerlik daha kolay kabul edilir. Örneğin, aynı gıda kategorisi içinde benzer ticari markaların kullanılması, tüketicilerin kafa karışıklığı yaşama olasılığını artırdığı için, ihlal sıklıkla kabul edilir.
Ticaretin Gerçek Durumu
Ticari markanın kullanıldığı durumlar ve ticaretin gerçek durumu göz önünde bulundurulur. Tüketicilerin bir ürünü satın alırken özellikle ürün adına veya markasına dikkat edip etmedikleri gibi, ticaret şekline bağlı olarak benzerlik değerlendirme kriterlerinin sıkılığı değişebilir.
Japonya’da Patent Ofisi İnceleme Kriterleri
Japonya Patent Ofisi, ticari marka haklarının benzerliği konusunda, Ticari Marka Kanunu’nun 4. Maddesi 1. Fıkrası 11. Numarasına dayanarak aşağıdaki gibi kriterler belirlemiştir.
- Görünüş, çağrışım veya kavramlardan herhangi birinin benzer olması durumunda, benzer ticari marka olarak değerlendirilebileceği bir ihtimaldir.
- Yine de, üç unsurdan herhangi biri belirgin şekilde farklıysa veya ticaretin gerçek durumuna dayanarak yanılgıya yol açacak bir karışıklık olasılığı olmadığına karar verilirse, benzer olmayan olarak değerlendirilebilir.
Ayrıca, Japonya Patent Ofisi, Ticari Marka Kanunu’nun 4. Maddesi 1. Fıkrası 10. Numarasına dayanarak, tescil edilmemiş ticari markalarla olan benzerliği de göz önünde bulundurmaktadır.
“Tüketiciler arasında yaygın olarak tanınan başka bir kişinin tescil edilmemiş ticari markasıyla benzerlik gösterirse, görünüş ve adlandırma farklı olsa bile, kavramsal bir bağlantı varsa benzer olarak değerlendirilir.”
İnceleme uygulamalarında, adlandırma açısından benzerlik varsa, genellikle benzer ticari marka olarak değerlendirilir; ancak, görünüş ve kavramda belirgin farklılıklar varsa, benzer olmayan olarak değerlendirilebilir.
Referans: Japonya Patent Ofisi “Ticari Marka İnceleme Kriterleri”[ja]
Japonya’da Benzerlik Kabul Edilen Ticari Marka Davaları
Şimdiye kadar, benzerliğin değerlendirilmesi için gerekli unsurları açıkladık. Peki, gerçekte hangi durumlarda benzerlik kabul edilmektedir? Bu bölümde, benzerliklerin kabul edildiği bazı dava örneklerini sunacağız.
Örnek 1: Ürün İsimlerinin Benzer Olduğu Kabul Edilen Dava
Koushu Drink Olayı (知的財産高等裁判所平成21年(2009) 4月14日判決（平成20年(2008)（行ケ）第10150号）)’nda, davacının ticari markası ‘皇寿’ ile davalının kullandığı ‘黄寿’ ticari markasının çağrışım ve kavram açısından benzer olup olmadığı tartışma konusu olmuştur. Her iki marka da farklı kanji karakterleri kullanmasına rağmen, okunuşları oldukça benzerdi ve her ikisi de sağlık içeceği olarak satılmaktaydı.
Fikri Mülkiyet Yüksek Mahkemesi, tüketicilerin satın alma sırasında ticari markaların okunuşunu veya anlamını karıştırma olasılığının yüksek olduğuna karar verdi. Özellikle, ‘皇寿’ ve ‘黄寿’ her ikisi de ‘kouju’ olarak okunur ve her iki marka da ‘sağlık’ ve ‘uzun ömür’ kavramlarını çağrıştırdığı için, çağrışım ve kavram benzerliği kabul edilmiştir.
Örnek 2: Marka İsimlerinin Benzer Olduğu Kabul Edilen Dava
Laurel Olayı (東京高等裁判所昭和49年(1974) 9月4日判決（昭和48年(1973)（行ケ）第51号）)’nda, davacının kullandığı ‘Laurel（ローレル）’ ticari markası ile davalının kullandığı ‘Lorrel（ロレル）’ arasında tüketicilerin karışıklık yaşayıp yaşamayacağı sorun olmuştur. Bu davada, özellikle kavram benzerliği tartışma konusu olmuştur.
Tokyo Yüksek Mahkemesi, kavram benzerliği açısından, ‘Laurel’ ve ‘Lorrel’ isimlerinin her ikisinin de ‘defne ağacı’ çağrışımı yaptığını belirtmiştir. Ayrıca, görünüm ve çağrışım açısından da benzerlikler olduğuna karar verilmiş ve sonuç olarak ticari marka benzerliği kabul edilmiştir.
Örnek 3: Ürün Logolarının Şekillerinin Benzer Olduğu Kabul Edilen Dava
Surfacer Otomobil Parlatıcı Şekil Olayı (東京高等裁判所平成12年(2000) 3月7日決（平成10年(1998)（行ケ）第210号）)’nda, davacının tescil ettiği otomobil parlatıcısının paketinde kullanılan şekil ticari markası ile davalının kullandığı görsel olarak benzer ticari markanın benzer olup olmadığı tartışılmıştır. Bu davada, tüketicilerin ürünü görsel olarak seçme durumu önemli bir karar faktörü olarak kabul edilmiştir.
Mahkeme, ticari markaların dış görünüşlerinin birbirine çok benzediğini ve özellikle görsel unsurların tüketicinin seçimine büyük etkisi olduğunu belirterek, ürünün kaynağına ilişkin yanılgı ve karışıklık olasılığının yüksek olduğuna ve dış görünüş benzerliğinin kabul edildiğine karar vermiştir.
Örnek 4: Harflerin Yer Değiştirmesine Rağmen Kavramsal Olarak Benzer Olduğu Kabul Edilen Dava
Fugu no Ko Olayı (昭和61年(1986) 6月12日特許庁審決取消訴訟（昭和60年(1985)（行ケ）第7号）)’nda, ‘ふぐの子’ ve ‘子ふぐ’ ticari markalarının çağrışım ve kavram açısından benzer olup olmadığı sorun olmuştur. Bu davada, bölgesel özel ürün olarak algılanma ve ticari markalara yüklenen imaj tartışma konusu olmuştur.
Mahkeme, dış görünüş açısından harf dizilimlerinin farklı olmasına rağmen, her iki markanın da ‘fugu’ (balon balığı) ile ilgili ürünleri çağrıştırdığı ve ayrıca çağrışımlarının da çok benzer olduğuna karar vermiştir. Bu nedenle, kavram ve çağrışım benzerliği kabul edilmiştir.
Japonya’da Ticari Markaların Benzer Olarak Değerlendirildiği Durumların Örnekleri
Bugüne kadar, Japon yargı kararlarına dayanarak ticari markaların benzer olarak değerlendirilmesi için gerekli kriterleri ve unsurları ele aldık. Şimdi ise, ticari markaların benzer olarak değerlendirilme ihtimalinin yüksek olduğu durumları somut örneklerle açıklayacağız.
Kısaltmaların Kullanıldığı Durumlar
- Örnek: “モノリス” (Monorisu) ve “Mリス” (M Risu) gibi durumlar.
- Değerlendirme: Sesleniş veya kavramsal benzerlikler nedeniyle, kavramsal benzerliğin kabul edilme olasılığı yüksektir.
Katakana ve Alfabenin Farklı Kullanıldığı Durumlar
- Örnek: Ticari marka olarak Katakana “モノリス” (Monorisu) alınmışken, rakip tarafın “Monolith” şeklinde kullanması.
- Değerlendirme: Sesleniş ve kavramsal benzerliklerin kabul edildiği durumlar yaygındır.
Metin ve Logo Farklılıkları
- Örnek: Metin olarak “モノリス” (Monorisu) ticari markasını almışken, rakip tarafın aynı isimle tasarlanmış bir logo kullanması.
- Değerlendirme: Görünüş benzerliğinin tesis edilme ihtimali bulunmaktadır.
Sadece Bir Harf Farklı Olduğu Durumlar
- Örnek: “モノリス” (Monorisu) ticari markası alınmışken, rakip tarafın “ホノリス” (Honorisu) veya “モノリズ” (Monorizu) gibi isimleri kullanması.
- Değerlendirme: Okunuş tamamen aynı olmasa bile, sadece bir ses farklı olduğunda ve özellikle “kelime sonundaki ses” veya “uzun okunuşun içindeki bir ses” gibi kolayca gözden kaçabilecek sesler farklı olduğunda, sesleniş benzerliği kabul edilebilir.
Anlamsız Kelimeler İçeren Durumlar
- Örnek: “モノリス” (Monorisu) ticari markası alınmışken, rakip tarafın “モノリスA” veya “モノリス法律記事” (Monorisu Hōritsu Kiji) gibi isimleri kullanması.
- Değerlendirme: Ticari markanın tamamı farklı olsa bile, “farklı olan kısım” ayırt edici bir güce (özelliğe) sahip değilse, bu kısım göz ardı edilerek benzerlik değerlendirilir. Ayırt edici gücün varlığı, ticari markanın kullanıldığı ürün veya hizmetlerle (belirlenmiş ürünler veya hizmetler) ilişkisi çerçevesinde değerlendirilir. Bu nedenle, yukarıdaki örnekte “hukuk makalesi” veya “A” gibi kısımların ayırt edici bir gücü olmadığı için, esasında “モノリス” (Monorisu) ve “モノリス” (Monorisu) ticari markalarının karşılaştırılması söz konusu olacak ve benzerlik kabul edilme olasılığı yüksektir.
Yukarıdakiler sadece örneklerdir, ancak genel algı ile ticari marka haklarının benzerlik değerlendirmesi farklılık gösterebileceğinden, “bu kadar farklılık varsa benzerlik olmaz” diye düşünmek ticari marka hakkı ihlaline yol açabileceğinden dikkatli olmak gerekmektedir.
İlgili makale: Örneklerle ‘Ticari Marka Hakkı İhlali’ ve Cezai Yaptırımlar (Hapis Cezası ve Para Cezası) Hakkında[ja]
Japonya’da Şirketlerin Anlaşmazlıkları Önlemek İçin Alması Gereken Önlemler
Marka ihlali şüphesi ortaya çıktığında veya marka hakkında hukuki endişeler varsa, şirketlerin aşağıdaki adımları hızla atması beklenir:
- Uzman Danışmanlık: Fikri mülkiyet konusunda uzman bir Japon avukata danışın.
- Kanıt Toplama: İhlal edildiği düşünülen markanın kullanım gerçeklerini kaydedin.
- Önceden Kayıt ve İzleme: Marka kaydını erken yaparak ve piyasayı sürekli izleyerek sorunları erken tespit etmeyi hedefleyin.
Ayrıca, rakip şirketlerle benzerlik şüphesi varsa, erken bir aşamada müzakerelere başlamak ve dava sürecinin uzamasını önlemek için çaba göstermek de önemlidir.
Özet: Marka Hakkı İhlallerinde Avukata Danışın
Marka benzerliğinin değerlendirme kriterleri, görünüş, adlandırma ve kavramın üç ana unsuruna dayanır ve ürünlerin piyasadaki gerçek durumu ile tüketicilerin algısına bağlıdır. Şirketler, mahkeme kararlarını ve Japon Patent Ofisi’nin standartlarını göz önünde bulundurarak uygun önlemleri almalıdır. Bu makaleyi referans alarak, marka tescili ve marka hakkı ihlali risklerine karşı stratejiler geliştirin.
Marka hakkı, şirketler için güçlü bir araç olabilirken, ihlal edildiğinde büyük bir risk oluşturabilir. Eğer kendi şirketinizin ihlal ettiği veya başka bir şirket tarafından ihlal edildiği ihtimali varsa, mümkün olan en kısa sürede deneyimli bir avukata danışın.
Monolit Hukuk Bürosu Tarafından Sunulan Çözümler
Monolit Hukuk Bürosu, özellikle internet ve hukuk alanlarında yüksek uzmanlığa sahip bir hukuk firmasıdır. Son yıllarda, tasarım hakları ve marka hakları gibi fikri mülkiyet hakları giderek daha fazla ilgi görmektedir. Firmamız, fikri mülkiyetle ilgili çözümler sunmaktadır. Aşağıdaki makalede detayları bulabilirsiniz.
Monolit Hukuk Bürosu’nun Uzmanlık Alanları: Çeşitli Şirketlerin IT ve Fikri Mülkiyet Hukuku İşlemleri[ja]
Category: Internet
