Το νομικό πλαίσιο της διαμεσολάβησης στο εμπορικό δίκαιο της Ιαπωνίας: Υποχρεώσεις και δικαιώματα του μεσίτη

Στις εμπορικές συναλλαγές στην Ιαπωνία, ειδικοί μεσάζοντες παίζουν σημαντικό ρόλο σε ποικίλους τομείς όπως ακίνητα, ασφάλειες, εξαγορές και συγχωνεύσεις (M&A), και ναυτιλία. Για την ομαλή προώθηση αυτών των συναλλαγών, η παρουσία των ειδικών αυτών, γνωστών ως “μεσάζοντες”, είναι απαραίτητη. Ωστόσο, οι μεσάζοντες δεν είναι απλώς πρόσωπα που παρέχουν παρουσιάσεις ή βοηθούν στις διαπραγματεύσεις. Ο Ιαπωνικός Εμπορικός Νόμος (Japanese Commercial Code) ορίζει νομικά τις δραστηριότητες των μεσαζόντων ως “μεσιτική επιχείρηση” και καθορίζει λεπτομερώς τη θέση, τα καθήκοντα και τα δικαιώματά τους. Αυτό το νομικό πλαίσιο σχεδιάστηκε για να διασφαλίσει τη διαφάνεια και τη δικαιοσύνη των συναλλαγών και να προστατεύσει τα συμφέροντα και των δύο μερών. Ειδικά όταν χρησιμοποιείται ένας μεσάζοντας στην ιαπωνική αγορά για διεθνείς επιχειρηματικές δραστηριότητες, η κατανόηση αυτής της μοναδικής νομικής θέσης είναι κλειδί για την αποφυγή απρόβλεπτων κινδύνων και την επιτυχία των συναλλαγών. Η ακριβής κατανόηση των ευθυνών του μεσάζοντα απέναντι σε ποιον, καθώς και των συνθηκών κάτω από τις οποίες μπορεί να διεκδικήσει αμοιβή, είναι ζωτικής σημασίας για τη διαμόρφωση στρατηγικών συμβάσεων. Σε αυτό το άρθρο, ξεκινάμε με τον ορισμό του μεσάζοντα στον Ιαπωνικό Εμπορικό Νόμο και διακρίνουμε τις διαφορές του από άλλους εμπορικούς υπαλλήλους όπως οι αντιπρόσωποι. Στη συνέχεια, εξετάζουμε λεπτομερώς τη νομική φύση των συμβάσεων μεσιτείας, τα ειδικά καθήκοντα που επιβάλλονται στους μεσάζοντες, τις προϋποθέσεις για την απαίτηση αμοιβής, καθώς και τους περιορισμούς στις αυτοσυμβάσεις, βασιζόμενοι σε συγκεκριμένες νομοθεσίες και παραδείγματα από δικαστικές αποφάσεις.

Τι είναι ο Μεσίτης στον Εμπορικό Νόμο της Ιαπωνίας

Ο Εμπορικός Νόμος της Ιαπωνίας στο άρθρο 543 ορίζει τον «μεσίτη» ως «τον προσώπου που επαγγελματικά διευκολύνει τη διενέργεια εμπορικών πράξεων μεταξύ τρίτων». Αυτός ο ορισμός περιλαμβάνει αρκετά σημαντικά στοιχεία για την κατανόηση της νομικής θέσης του μεσίτη. Πρώτον, ο μεσίτης διευκολύνει τις συναλλαγές «μεταξύ τρίτων». Αυτό σημαίνει ότι ο μεσίτης δεν γίνεται μέρος της συμφωνίας, αλλά ενεργεί αποκλειστικά ως ένας ουδέτερος τρίτος που προσπαθεί να διευκολύνει την επίτευξη συμβάσεων μεταξύ των δύο μερών. Δεύτερον, το αντικείμενο της διαμεσολάβησης πρέπει να είναι «εμπορικές πράξεις». Για παράδειγμα, η διαμεσολάβηση σε γάμους, η οποία δεν αποτελεί εμπορική πράξη, δεν υπόκειται στις αυστηρές διατάξεις του Εμπορικού Νόμου της Ιαπωνίας που αφορούν την εμπορική διαμεσολάβηση.

Ο Εμπορικός Νόμος της Ιαπωνίας ορίζει επίσης διάφορους άλλους ρόλους που υποστηρίζουν τις συναλλαγές, και η κατανόηση των διαφορών μεταξύ τους, όπως των «αντιπροσώπων» και των «προμηθευτών», είναι ιδιαίτερα σημαντική στην πρακτική εφαρμογή.

Ο αντιπρόσωπος αναφέρεται σε κάποιον που ενεργεί συνεχώς εκ μέρους ενός συγκεκριμένου εμπόρου για τη διεκπεραίωση ή διαμεσολάβηση συναλλαγών που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη κατηγορία επιχειρήσεων. Σε αντίθεση με τον μεσίτη, ο οποίος ενεργεί για διάφορα μέρη σε μεμονωμένες συναλλαγές, ο αντιπρόσωπος διατηρεί μια συνεχή σχέση με έναν συγκεκριμένο έμπορο.

Από την άλλη πλευρά, ο προμηθευτής είναι κάποιος που επαγγελματικά αγοράζει ή πωλεί αγαθά εξ ονόματος τρίτων. Ενώ ο μεσίτης δεν γίνεται μέρος της συμφωνίας, ο προμηθευτής συνάπτει συμβάσεις υπό το δικό του όνομα και οι νομικές συνέπειες της συμφωνίας τον αφορούν άμεσα.

Η σαφής κατανόηση αυτών των διαφορών είναι ουσιώδης για την επιλογή του κατάλληλου διαμεσολαβητή στην Ιαπωνία και για την ακριβή κατανόηση του εύρους των εξουσιών και των ευθυνών τους.

Η Νομική Φύση και Ίδρυση της Συμβάσεως Μεσεγγύησης στο Ιαπωνικό Δίκαιο

Η σύμβαση μεσεγγύησης που συνάπτεται κατά τη χρήση ενός μεσάζοντα, κατατάσσεται γενικά ως “σύμβαση παρόμοια με εντολή” (準委任契約) στον Κώδικα Πολιτικού Δικαίου της Ιαπωνίας. Ενώ η σύμβαση εντολής αφορά την ανάθεση “νομικών πράξεων” όπως η σύναψη συμβάσεων, η σύμβαση παρόμοια με εντολή αφορά την ανάθεση “πραγματικών πράξεων” που δεν είναι νομικές πράξεις. Καθώς οι κύριες αρμοδιότητες του μεσάζοντα είναι να διευκολύνουν τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των μερών και να βοηθήσουν στην επίτευξη μιας σύμβασης, αυτές ανήκουν στην κατηγορία των πραγματικών πράξεων και επομένως υπάγονται σε αυτόν τον τύπο σύμβασης.

Το γεγονός ότι πρόκειται για σύμβαση παρόμοια με εντολή σημαίνει ότι η πιο βασική υποχρέωση που αναλαμβάνει ο μεσάζων προέρχεται από το άρθρο 644 του Ιαπωνικού Κώδικα Πολιτικού Δικαίου, το οποίο αφορά την “υποχρέωση προσοχής ενός καλού διαχειριστή” (善管注意義務). Αυτό σημαίνει ότι ο μεσάζων πρέπει να εκτελέσει τις μεσεγγυητικές εργασίες με την προσοχή που αναμένεται αντικειμενικά από κάποιον στην επαγγελματική ή ειδικευμένη θέση του.

Αυτή η νομική φύση έχει σημαντική σημασία στην πρακτική εφαρμογή. Η σύμβαση παρόμοια με εντολή δεν εγγυάται την επίτευξη ενός συγκεκριμένου “αποτελέσματος”, αλλά αποσκοπεί στην εκτέλεση μιας κατάλληλης “διαδικασίας”. Επομένως, ο μεσάζων δεν έχει την υποχρέωση να εγγυηθεί την επίτευξη μιας συναλλαγής. Αντίθετα, απαιτείται να καταβάλει ειλικρινείς προσπάθειες για την επίτευξη μιας σύμβασης, χρησιμοποιώντας τις γνώσεις και τις ικανότητές του ως ειδικού. Αυτό διαφέρει σαφώς από τη σύμβαση εργολαβίας, όπου η αμοιβή καταβάλλεται για την ολοκλήρωση ενός αποτελέσματος. Για αυτόν τον λόγο, κατά τη σύναψη μιας σύμβασης μεσεγγύησης, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να καθορίζονται σαφώς στη συμβατική συμφωνία οι εργασίες που πρέπει να εκτελέσει ο μεσάζων, η συχνότητα των υποχρεώσεων αναφοράς και οι όροι που προκαλούν την αμοιβή (για παράδειγμα, εάν η αμοιβή εξαρτάται από την επίτευξη μιας συναλλαγής ή από τον χρόνο δραστηριότητας), προκειμένου να αποφευχθούν μελλοντικές διαφορές.

Οι Ειδικές Υποχρεώσεις των Μεσιτών Σύμφωνα με τον Ιαπωνικό Εμπορικό Νόμο

Ο Ιαπωνικός Εμπορικός Νόμος επιβάλλει στους μεσίτες ορισμένες ειδικές υποχρεώσεις πέρα από τη γενική υποχρέωση επιμελούς διαχείρισης, με σκοπό τη διασφάλιση της διαφάνειας των συναλλαγών και την προστασία των μερών. Αυτές οι υποχρεώσεις αποτελούν σημαντικές διατάξεις για την εγγύηση της υγιούς λειτουργίας της μεσιτικής δραστηριότητας.

Πρώτον, υπάρχει η “υποχρέωση φύλαξης δείγματος”. Όταν ο μεσίτης λαμβάνει ένα δείγμα σε σχέση με μια συναλλαγή που μεσολαβεί, οφείλει να το φυλάσσει μέχρι την ολοκλήρωση της συναλλαγής (Άρθρο 545 του Ιαπωνικού Εμπορικού Νόμου). Αυτό εξασφαλίζει ότι υπάρχει αποδεικτικό στοιχείο σε περίπτωση που αργότερα προκύψει διαφωνία σχετικά με την ποιότητα του προϊόντος.

Δεύτερον, μία από τις πιο σημαντικές υποχρεώσεις είναι η “υποχρέωση παράδοσης συμβολαίου” (Άρθρο 546 του Ιαπωνικού Εμπορικού Νόμου). Όταν ένα συμβόλαιο συναφθεί μέσω της μεσολάβησης του μεσίτη, οφείλει να δημιουργήσει άμεσα ένα έγγραφο (συμβόλαιο) που περιλαμβάνει τα ονόματα ή τις επωνυμίες των συμβαλλομένων μερών, την ημερομηνία του συμβολαίου και τις λεπτομέρειες της συμφωνίας, και να το παραδώσει στα μέρη μετά από υπογραφή ή σφραγίδα. Αυτό το συμβόλαιο αποτελεί επίσημη απόδειξη της σύναψης του συμβολαίου και παίζει κεντρικό ρόλο στη διασαφήνιση του περιεχομένου της συναλλαγής.

Τρίτον, ορίζεται η “υποχρέωση σχετικά με τα λογιστικά βιβλία” (Άρθρο 547 του Ιαπωνικού Εμπορικού Νόμου). Ο μεσίτης πρέπει να καταχωρίσει τα στοιχεία των συμβολαίων που μεσολάβησε στα λογιστικά βιβλία βάσει του συμβολαίου και να τα διατηρεί. Επιπλέον, τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν ανά πάσα στιγμή αντίγραφο των λογιστικών βιβλίων που αφορούν τις δικές τους συναλλαγές.

Τέλος, υπάρχει η “υποχρέωση εχεμύθειας σχετικά με τα προσωπικά στοιχεία” και η συναφής “υποχρέωση παρέμβασης” που προκύπτει σε ειδικές περιστάσεις. Όταν ένα από τα μέρη ζητήσει από τον μεσίτη να μην αποκαλύψει το όνομα ή την επωνυμία του στον αντισυμβαλλόμενο, ο μεσίτης πρέπει να συμμορφωθεί με αυτή την εντολή (Άρθρο 548 του Ιαπωνικού Εμπορικού Νόμου). Ωστόσο, όταν διατηρείται η ανωνυμία ενός από τα μέρη, ως νομική συνέπεια, ο μεσίτης αναλαμβάνει την ευθύνη να εκπληρώσει το συμβόλαιο εκ μέρους του ανώνυμου μέρους απέναντι στον αντισυμβαλλόμενο (Άρθρο 549 του Ιαπωνικού Εμπορικού Νόμου). Αυτό αποκαλείται “υποχρέωση παρέμβασης” ή “υποχρέωση εκπλήρωσης” και αποτελεί σημαντικό κίνδυνο που αναλαμβάνει ο μεσίτης ως αντάλλαγμα για την επιτρεπόμενη ανωνυμία. Ο μεσίτης δεν αποκρύπτει απλώς πληροφορίες, αλλά αναλαμβάνει τη θέση του εγγυητή για την εκπλήρωση της συναλλαγής.

Δικαίωμα Αμοιβής του Μεσίτη Κάτω από το Ιαπωνικό Εμπορικό Δίκαιο

Ο μεσίτης ως εμπορικός παράγοντας, ενεργώντας εντός των ορίων της επιχείρησής του για λογαριασμό τρίτων, έχει το γενικό δικαίωμα να απαιτήσει την κατάλληλη αμοιβή βάσει του άρθρου 512 του Ιαπωνικού Εμπορικού Νόμου. Ωστόσο, σχετικά με τη μεσιτική δραστηριότητα, το άρθρο 550 του Ιαπωνικού Εμπορικού Νόμου καθορίζει πιο συγκεκριμένες απαιτήσεις για το δικαίωμα αμοιβής.

Το πιο σημαντικό από αυτά τα απαιτούμενα είναι ότι το δικαίωμα αμοιβής είναι στενά συνδεδεμένο με την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του μεσίτη. Το άρθρο 550, παράγραφος 1, του Ιαπωνικού Εμπορικού Νόμου ορίζει ότι ο μεσίτης μπορεί να απαιτήσει αμοιβή μόνο αφού έχει ολοκληρώσει τις διαδικασίες που σχετίζονται με την υποχρέωση παράδοσης του συμβολαίου (Ιαπωνικό Εμπορικό Νόμο άρθρο 546). Αυτό δείχνει ότι ο μεσίτης αποκτά το δικαίωμα να λάβει αμοιβή μόνο αφού έχει εκτελέσει τον σημαντικό δημόσιο ρόλο του να διασαφηνίσει την εγκαθίδρυση και το περιεχόμενο της συναλλαγής. Ένας μεσίτης που αμελεί τις διαδικαστικές του υποχρεώσεις μπορεί να χάσει το δικαίωμα να απαιτήσει αμοιβή, ακόμα και αν η προσπάθειά του οδήγησε στη σύναψη της συμφωνίας.

Επιπλέον, το άρθρο 550, παράγραφος 2, του Ιαπωνικού Εμπορικού Νόμου ορίζει ως αρχή ότι, εκτός αν υπάρχει ειδική συμφωνία μεταξύ των μερών, το κόστος της αμοιβής πρέπει να κατανέμεται ισόποσα μεταξύ των δύο μερών της συμφωνίας. Αυτή η διάταξη αντανακλά τη φιλοσοφία του νόμου ότι ο μεσίτης πρέπει να δραστηριοποιείται από μια ουδέτερη θέση, χωρίς να ευνοεί κανένα από τα μέρη.

Περαιτέρω, η Ιαπωνική νομολογία απαιτεί για την αναγνώριση του δικαιώματος αμοιβής την ύπαρξη «συναφούς αιτιώδους σχέσης» μεταξύ της μεσιτικής πράξης και της σύναψης της συμφωνίας. Ένα σημαντικό παράδειγμα απόφασης σε αυτό το θέμα είναι η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της 22ης Οκτωβρίου 1970. Σε αυτή την υπόθεση, ένας μεσίτης ακινήτων που προωθούσε μια συναλλαγή ακινήτων αποκλείστηκε εσκεμμένα από τα μέρη κατά τη φάση των τελικών διαπραγματεύσεων, και η συμφωνία συνήφθη απευθείας μεταξύ τους. Το Ανώτατο Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, ακόμη και αν ο μεσίτης δεν ήταν παρών κατά τη σύναψη της συμφωνίας, εφόσον η μεσιτική του δράση αποτέλεσε τη βάση για την εγκαθίδρυση της συμφωνίας και τα μέρη απέκλεισαν τον μεσίτη με σκοπό να αποφύγουν την πληρωμή της αμοιβής, το δικαίωμα αμοιβής του μεσίτη πρέπει να αναγνωριστεί. Αυτή η απόφαση δείχνει τη θέση της δικαιοσύνης ότι η συνεισφορά του μεσίτη πρέπει να αξιολογηθεί δίκαια και τα δικαιώματά του να προστατεύονται.

Περιορισμοί στην Αυτοσυμβασιοθέτηση και τη Διπλή Εκπροσώπηση Κάτω από το Ιαπωνικό Εμπορικό Δίκαιο

Στον πυρήνα της νομικής θέσης του μεσάζοντα βρίσκονται η αμεροληψία και η δικαιοσύνη. Από αυτή την αρχή προκύπτουν σημαντικοί περιορισμοί σχετικά με την αυτοσυμβασιοθέτηση και τη διπλή εκπροσώπηση.

Στο Ιαπωνικό Εμπορικό Δίκαιο δεν υπάρχει σαφής νομοθετική διάταξη που να απαγορεύει άμεσα την αυτοσυμβασιοθέτηση του μεσάζοντα. Ωστόσο, αυτή η απαγόρευση προκύπτει λογικά από τον ίδιο τον ορισμό του μεσάζοντα στο άρθρο 543 του Ιαπωνικού Εμπορικού Κώδικα. Ο μεσάζων ορίζεται ως εκείνος που διαμεσολαβεί σε «εμπορικές πράξεις μεταξύ τρίτων», και η συμμετοχή του ως ένας από αυτούς τους «τρίτους» σε μια συμβατική σχέση είναι από ορισμού αδύνατη. Η συμμετοχή του μεσάζοντα ως μέρος σε μια συναλλαγή που ο ίδιος διαμεσολαβεί αποτελεί πλήρη παραίτηση από την αμερόληπτη θέση και είναι τυπικό παράδειγμα σύγκρουσης συμφερόντων. Επομένως, η αυτοσυμβασιοθέτηση είναι ασυμβίβαστη με τον ουσιαστικό ρόλο του μεσάζοντα και κατά συνέπεια θεωρείται αυτονόητα απαράδεκτη.

Η έννοια της «διπλής εκπροσώπησης» μπορεί συχνά να προκαλέσει παρεξηγήσεις. Η διπλή εκπροσώπηση που απαγορεύεται καταρχήν από το Ιαπωνικό Αστικό Δίκαιο αναφέρεται στην περίπτωση όπου ένας εκπρόσωπος δρα για λογαριασμό και των δύο μερών σε μια συμφωνία. Ωστόσο, ο ρόλος του μεσάζοντα είναι ουσιαστικά να διαμεσολαβεί σε συναλλαγές μεταξύ των δύο πλευρών. Ο μεσάζων δεν ενεργεί για να μεγιστοποιήσει τα συμφέροντα μόνο της μίας πλευράς, αλλά αναλαμβάνει τον ρόλο της ρύθμισης των συμφερόντων και των δύο πλευρών με στόχο τη δίκαιη και ομαλή επίτευξη της συναλλαγής.

Αυτή η διαφορά γίνεται πιο σαφής όταν συγκρίνουμε τον ρόλο των συμβούλων στις σύγχρονες συναλλαγές M&A. Οι «μεσιτικές εταιρείες» στις M&A είναι κοντά στον Ιαπωνικό νομικό όρο του μεσάζοντα, καθώς βρίσκονται ανάμεσα στον πωλητή και τον αγοραστή, διατηρώντας μια ουδέτερη θέση και συντονίζοντας τη μετάδοση πληροφοριών και τις διαπραγματεύσεις για την επίτευξη της συναλλαγής. Αντίθετα, οι «οικονομικοί σύμβουλοι (FA)» συνάπτουν συμβόλαιο μόνο με τον πωλητή ή τον αγοραστή και έχουν ως αποστολή τους τη μεγιστοποίηση των συμφερόντων του πελάτη τους. Οι FA βρίσκονται σε μια θέση που πλησιάζει αυτήν του εμπορικού αντιπροσώπου, με τα καθήκοντά τους να είναι κατευθυνόμενα αποκλειστικά προς τον πελάτη τους.

Επομένως, όταν μια εταιρεία στην Ιαπωνία προσλαμβάνει έναν μεσάζοντα, είναι ουσιώδες να ξεκαθαρίσει τον σκοπό της πρόσληψης. Αν αναζητά έναν ουδέτερο συντονιστή, τότε ο μεσάζων (ή η μεσιτική εταιρεία) είναι η κατάλληλη επιλογή. Αν, ωστόσο, αναζητά έναν διαπραγματευτή που θα επιδιώξει τη μέγιστη επιδίωξη των συμφερόντων της, τότε πρέπει να επιλέξει έναν αντιπρόσωπο ή έναν FA που ενεργεί για λογαριασμό μόνο ενός μέρους. Αυτή η επιλογή αποτελεί μια σημαντική νομική κρίση που συνδέεται άμεσα με τη φύση και τη στρατηγική της συναλλαγής.

Συνοπτικά

Το σύστημα της μεσεγγύησης στο Εμπορικό Δίκαιο της Ιαπωνίας αποτελεί έναν εξελιγμένο πλαίσιο που νομικά διευκρινίζει τον ρόλο των μεσαζόντων στις εμπορικές συναλλαγές, εξασφαλίζοντας τη δικαιοσύνη και την ασφάλεια των συναλλαγών. Οι μεσίτες δεν είναι απλοί παρουσιαστές, αλλά ειδικοί με αυστηρές διαδικαστικές υποχρεώσεις, όπως η υποχρέωση παράδοσης συμβολαίων και η δημιουργία λογιστικών βιβλίων. Η ειλικρινής εκπλήρωση αυτών των υποχρεώσεων αποτελεί προϋπόθεση για τη διεκδίκηση αμοιβής. Επιπλέον, η αρχή της ουδετερότητας που προκύπτει από τον ορισμό τους, ρυθμίζει τη συμπεριφορά των μεσιτών μέσω της απαγόρευσης των αυτοσυμβάσεων και προλαμβάνει τις συγκρούσεις συμφερόντων. Η κατανόηση αυτών των νομικών κανονισμών είναι ζωτικής σημασίας για όλες τις εταιρείες που διεξάγουν συναλλαγές μέσω μεσιτών στην Ιαπωνία, προκειμένου να προστατεύσουν τα δικαιώματά τους και να προωθήσουν ομαλές επιχειρηματικές δραστηριότητες.

Το δικηγορικό μας γραφείο, Monolith Law Office, έχει μια σταθερή παρουσία στην παροχή πλούσιων συμβουλών σε εγχώριους και διεθνείς πελάτες σχετικά με συναλλαγές που εμπλέκονται στο Εμπορικό Δίκαιο της Ιαπωνίας, συμπεριλαμβανομένης της μεσεγγύησης. Διαθέτουμε πολλούς δικηγόρους που έχουν τόσο την ιαπωνική όσο και ξένες δικηγορικές εξουσιοδοτήσεις και μιλούν άπταιστα τα αγγλικά, επιτρέποντάς μας να κατανοούμε ακριβώς τα περίπλοκα νομικά ζητήματα των διεθνών εμπορικών συναλλαγών και να προτείνουμε τις βέλτιστες λύσεις για τις επιχειρήσεις των πελατών μας. Παρέχουμε εξειδικευμένη νομική υποστήριξη, από τη δημιουργία και αναθεώρηση συμβάσεων μεσεγγύησης και αντιπροσωπευτικών συμβάσεων μέχρι την επίλυση διαφορών που προκύπτουν από συναλλαγές.