Η χρήση των ψηφιακών εκπαιδευτικών υλικών προχωρά: Ποια είναι τα νομικά ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας;

Η χρήση δικτύων για τη διεξαγωγή μαθημάτων σε σχολεία και εταιρική εκπαίδευση, καθώς και η παροχή επί πληρωμή διαδικτυακών μαθημάτων και εκπαιδεύσεων από παρόχους υπηρεσιών εξ αποστάσεως, βρίσκεται σε αύξηση. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ποιες νομικές ευθύνες σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα φέρουν τα σχολεία, οι επιχειρήσεις και οι πάροχοι υπηρεσιών;

Εδώ θα αναλύσουμε τα e-learning υλικά και τα πνευματικά δικαιώματα.

Στην περίπτωση μη κερδοσκοπικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων όπως σχολεία

Σύμφωνα με το άρθρο 35, παράγραφοι 1 και 2 του Ιαπωνικού Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Japanese Copyright Law), στην περίπτωση που η χρήση έργων πνευματικής ιδιοκτησίας κατά τη διάρκεια των μαθημάτων από μη κερδοσκοπικά εκπαιδευτικά ιδρύματα όπως σχολεία πληροί ορισμένες προϋποθέσεις, οι ιδρυτές των σχολείων μπορούν να πραγματοποιούν δημόσια μετάδοση χωρίς την άδεια των δικαιούχων, εφόσον πληρώνουν αποζημίωση σε έναν διαχειριστικό οργανισμό που έχει οριστεί από τον Επικεφαλής του Ιαπωνικού Πολιτιστικού Οργανισμού (Commissioner of the Japanese Agency for Cultural Affairs).

Το “Σύστημα Αποζημίωσης για τη Δημόσια Μετάδοση με Σκοπό την Εκπαίδευση”, το οποίο δημιουργήθηκε με την αναθεώρηση του Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας του 2018, ήταν προγραμματισμένο να τεθεί σε ισχύ εντός τριών ετών από την δημοσίευσή του (μέχρι τον Μάιο του 2021). Λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση στον εκπαιδευτικό τομέα λόγω της επιδημίας του νέου κορονοϊού, η εφαρμογή του προγράμματος προηγήθηκε και ξεκίνησε από τις 28 Απριλίου 2020. Επιπλέον, αυτό το σύστημα εφαρμόζεται επίσης στα συναφή δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.

Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές σε σχολεία και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα (εκτός από εκείνα που έχουν συσταθεί για κερδοσκοπικούς σκοπούς) μπορούν, στο πλαίσιο των μαθημάτων και για τους σκοπούς τους, να αντιγράφουν δημοσιευμένα έργα πνευματικής ιδιοκτησίας ή να πραγματοποιούν δημόσια μετάδοση (συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας μετάδοσης σε περίπτωση αυτόματης δημόσιας μετάδοσης) ή να μεταδίδουν δημόσια τα έργα μέσω συσκευών λήψης. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει εάν η αντιγραφή, η δημόσια μετάδοση ή η μετάδοση προκαλεί αδικαιολόγητη βλάβη στα συμφέροντα του δικαιούχου.

2. Όταν πραγματοποιείται δημόσια μετάδοση βάσει της προηγούμενης παραγράφου, ο ιδρυτής του εκπαιδευτικού ιδρύματος πρέπει να πληρώσει στον δικαιούχο ένα κατάλληλο ποσό αποζημίωσης.

Άρθρο 35 του Ιαπωνικού Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας

Συνοπτικά, για να επιτρέπεται η ανεξουσιοδότητη αντιγραφή ή δημόσια μετάδοση, πρέπει να πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

1. Να είναι μη κερδοσκοπικό εκπαιδευτικό ίδρυμα όπως σχολείο.
2. Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές να είναι οι κύριοι δρώντες.
3. Η χρήση να είναι απαραίτητη στο πλαίσιο των μαθημάτων.
4. Το έργο να έχει ήδη δημοσιευτεί.
5. Να μην προκαλείται αδικαιολόγητη βλάβη στα συμφέροντα του δικαιούχου.

Αυτές οι προϋποθέσεις πρέπει να είναι ικανοποιημένες.

Επιπλέον, στην περίπτωση που ένα μάθημα στον κύριο χώρο μεταδίδεται ταυτόχρονα σε έναν δευτερεύοντα χώρο, η δημόσια μετάδοση των εκπαιδευτικών υλικών που χρησιμοποιούνται στον κύριο χώρο προς τον δευτερεύοντα χώρο εξαιρείται από την υποχρέωση πληρωμής αποζημίωσης (σύμφωνα με το άρθρο 35, παράγραφος 3 του ίδιου νόμου), και βάσει του άρθρου 36, οι εξετάσεις που διεξάγονται μέσω δικτύου μπορούν επίσης να περιλαμβάνουν τη δημόσια μετάδοση έργων πνευματικής ιδιοκτησίας χωρίς την άδεια των δικαιούχων, εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις.

Τι είναι τα Σχολεία και άλλα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα

Σύμφωνα με το Άρθρο 35 του Ιαπωνικού Νόμου περί Πνευματικών Δικαιωμάτων, τα σχολεία και άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα (εκτός από εκείνα που έχουν στήσει με σκοπό το κέρδος) αναφέρονται σε μη κερδοσκοπικά εκπαιδευτικά ιδρύματα που λειτουργούν οργανωμένα και συνεχώς, και έχουν συσταθεί βάσει του Ιαπωνικού Νόμου περί Σχολικής Εκπαίδευσης ή άλλων σχετικών νόμων και κανονισμών (συμπεριλαμβανομένων των κανονισμών και των κανόνων που ορίζονται από τις τοπικές αυτοδιοικήσεις).

Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που ορίζονται από τον Ιαπωνικό Νόμο περί Σχολικής Εκπαίδευσης περιλαμβάνουν νηπιαγωγεία, δημοτικά σχολεία, γυμνάσια, σχολεία υποχρεωτικής εκπαίδευσης, λύκεια, σχολεία μέσης εκπαίδευσης, ειδικά σχολεία υποστήριξης, τεχνικά κολέγια, διάφορα σχολεία, επαγγελματικά σχολεία και πανεπιστήμια.

Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που ορίζονται από τον Ιαπωνικό Νόμο περί Παιδικής Ευημερίας και τον Νόμο για την Προώθηση της Ολοκληρωμένης Παροχής Εκπαίδευσης και Φροντίδας σε Παιδιά πριν την Εκπαίδευση περιλαμβάνουν παιδικούς σταθμούς, εγκεκριμένα παιδικά κέντρα και προγράμματα φροντίδας μετά το σχολείο.

Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα που ορίζονται από τον Ιαπωνικό Νόμο περί Κοινωνικής Εκπαίδευσης, τον Νόμο περί Μουσείων, τον Νόμο περί Βιβλιοθηκών κ.ά. περιλαμβάνουν κοινοτικά κέντρα, μουσεία, γκαλερί τέχνης, βιβλιοθήκες, κέντρα νεότητας και κέντρα δια βίου μάθησης.

Εκτός από αυτά, υπάρχουν εκπαιδευτικά ιδρύματα που έχουν οριστεί από τους νόμους ίδρυσης των διάφορων υπουργείων και τις σχετικές διατάξεις, όπως το Στρατιωτικό Πανεπιστήμιο Άμυνας και το Πανεπιστήμιο Φορολογικών Υποθέσεων, καθώς και σχολεία που έχουν συσταθεί από εταιρείες με σκοπό το κέρδος, τα οποία αναγνωρίζονται ως εκπαιδευτικά ιδρύματα ως εξαίρεση βάσει του Ιαπωνικού Νόμου για την Ειδική Ζώνη Αναδιάρθρωσης.

Τι Εννοούμε με τον Όρο “Διδασκαλία”

Σύμφωνα με το Άρθρο 35 του Ιαπωνικού Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Japanese Copyright Law), ο όρος “διδασκαλία” αναφέρεται στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που διεξάγονται από τον υπεύθυνο διδάσκοντα υπό την επίβλεψη και την ευθύνη ενός σχολείου ή άλλου εκπαιδευτικού ιδρύματος προς τους μαθητές.

Ως εκ τούτου,

• Διαλέξεις, πρακτικές ασκήσεις, σεμινάρια, εργαστήρια κ.λπ.
• Ειδικές δραστηριότητες πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (δραστηριότητες τάξης, δραστηριότητες συμβουλευτικής, δραστηριότητες συλλόγων, εκδηλώσεις σχολείων, κ.ά.) καθώς και δραστηριότητες ομάδων και εξωσχολικά μαθήματα ενίσχυσης
• Διδασκαλία μέσω αλληλογραφίας, διαδικτυακά μαθήματα, μαθήματα μέσω μέσων ενημέρωσης κ.λπ.
• Δημόσια μαθήματα που διοργανώνονται και διεξάγονται από σχολεία ή άλλα εκπαιδευτικά ιδρύματα ως μέρος των δραστηριοτήτων τους
• Μαθήματα, διαλέξεις και άλλες εκδηλώσεις που διοργανώνονται και διεξάγονται από κοινωνικά εκπαιδευτικά κέντρα ως μέρος των δραστηριοτήτων τους

θεωρούνται ότι εμπίπτουν στην κατηγορία αυτή, ενώ

• Εκδηλώσεις ενημέρωσης για υποψήφιους φοιτητές, δοκιμαστικά μαθήματα σε ανοιχτές ημέρες πανεπιστημίων κ.λπ.
• Συνεδριάσεις διδακτικού προσωπικού
• Εξωσχολικές δραστηριότητες στην ανώτερη εκπαίδευση (δραστηριότητες συλλόγων κ.λπ.)
• Αυτοβούλες εθελοντικές δραστηριότητες (που δεν αναγνωρίζονται με μονάδες)
• Συναντήσεις γονέων
• Διαλέξεις που διοργανώνονται από τοπικές κοινότητες ή μαθήματα για γονείς και παιδιά που διοργανώνονται από τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων (PTA) σε εγκαταστάσεις εκπαιδευτικών ιδρυμάτων

δεν θεωρούνται ότι εμπίπτουν στην κατηγορία αυτή. Επιπλέον, αν ένα σχολείο ανεβάσει σε έναν διαδικτυακό διακομιστή (web server) υλικό που διανέμεται στη διδασκαλία (έργα πνευματικής ιδιοκτησίας τρίτων) ώστε να είναι προσβάσιμο και από μαθητές που δεν έχουν εγγραφεί στο μάθημα, αυτό ξεπερνά τα όρια της αναγκαίας χρήσης στο πλαίσιο της διδασκαλίας και δεν μπορεί να γίνει χωρίς άδεια.

Τι εννοούμε με τον όρο “αντιγραφή”

Σύμφωνα με το Άρθρο 35 του Ιαπωνικού Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Japanese Copyright Law), ο όρος “αντιγραφή” αναφέρεται στην “υλική αναπαραγωγή” ενός μέρους ή του συνόλου ενός υφιστάμενου έργου μέσω χειρόγραφης ή πληκτρολογημένης εισαγωγής, εκτύπωσης, φωτογραφίας, φωτοτυπίας, ηχογράφησης, βιντεοσκόπησης ή άλλων μεθόδων (Άρθρο 2, Παράγραφος 1, Εδάφιο 15 του Ιαπωνικού Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας).

Επομένως,

• Η αναγραφή λογοτεχνικού έργου σε πίνακα
• Η καταγραφή λογοτεχνικού έργου σε τετράδιο
• Η αντιγραφή ενός εκτυπωμένου έργου σε χαρτί
• Η αποθήκευση ενός PDF αρχείου που προέκυψε από τη σάρωση ενός εκτυπωμένου έργου σε μέσο αποθήκευσης
• Η αποθήκευση ενός αρχείου που περιέχει ένα έργο το οποίο έχει εισαχθεί μέσω πληκτρολογίου σε υπολογιστή ή smartphone
• Η αποθήκευση ενός αρχείου που περιέχει ένα έργο σε USB flash drive
• Η συσσώρευση δεδομένων ενός αρχείου που περιέχει ένα έργο σε διακομιστή (συμπεριλαμβανομένου του backup)
• Η ηχογράφηση τηλεοπτικής εκπομπής σε σκληρό δίσκο
• Η αντιγραφή ενός έργου ζωγραφικής σε χαρτί ζωγραφικής
• Η μίμηση ενός γλυπτού με χαρτοπηλό

θεωρούνται ότι ανήκουν σε αυτή την κατηγορία.

Επιπλέον, οι ακόλουθες πράξεις θεωρούνται ότι πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της διδασκαλίας:

• Η αντιγραφή του μεταδιδόμενου έργου από τους συμμετέχοντες στο μάθημα
• Η αντιγραφή από τους διδάσκοντες για την προετοιμασία των διδακτικών υλικών ή για την ανασκόπηση μετά το μάθημα
• Η αντιγραφή από τους διδάσκοντες ή τους συμμετέχοντες για προσωπική τους καταγραφή και αποθήκευση

https://monolith.law/corporate/government-office-document-copyright[ja]

Τι είναι η Δημόσια Μετάδοση

Σύμφωνα με το Άρθρο 35 του Ιαπωνικού Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Japanese Copyright Law), ο όρος “δημόσια μετάδοση” αναφέρεται στη μετάδοση προς απροσδιόριστο αριθμό ατόμων ή προς συγκεκριμένο πλήθος ατόμων μέσω εκπομπής, καλωδιακής εκπομπής, διαδικτυακής μετάδοσης (συμπεριλαμβανομένης της “δυνατότητας μετάδοσης”) ή άλλων μεθόδων (Άρθρο 2, Παράγραφος 1, Εδάφιο 7 του Νόμου και Άρθρο 2, Παράγραφος 5).

Επομένως,

• η δημοσίευση έργων στην ιστοσελίδα ενός σχολείου
• η μετάδοση έργων αποθηκευμένων σε εξωτερικό διακομιστή σε απάντηση αιτημάτων από φοιτητές και άλλους
• η αποστολή έργων μέσω email σε πολλούς φοιτητές και άλλους (δημόσιο)
• η τηλεοπτική εκπομπή
• η ραδιοφωνική εκπομπή

θεωρούνται ότι εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία. Ωστόσο, οι μεταδόσεις που πραγματοποιούνται εντός του ίδιου σχολικού χώρου (στο ίδιο κτίριο) μέσω εγκαταστάσεων ή διακομιστών που βρίσκονται στον ίδιο χώρο (εξαιρουμένων εκείνων που είναι προσβάσιμοι από το εξωτερικό) δεν θεωρούνται δημόσια μετάδοση.

Τι σημαίνει “Αδικαιολόγητη ζημία στα συμφέροντα του δημιουργού”

Σύμφωνα με το Άρθρο 35 του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Japanese Copyright Law), “αδικαιολόγητη ζημία στα συμφέροντα του δημιουργού” αναφέρεται στην περίπτωση όπου η χρήση αντιγραφής ή δημόσιας μετάδοσης από εκπαιδευτικά ιδρύματα, όπως σχολεία, οδηγεί σε πραγματική μείωση των πωλήσεων εμπορικών προϊόντων ή εμποδίζει τις δυνητικές μελλοντικές αγορές του έργου.

Αυτό σχετίζεται επίσης με το “αναγνωρισμένο ως απαραίτητο όριο”, το οποίο περιορίζεται στον αριθμό των χρήσεων εντός της τάξης ή της διδακτικής μονάδας (σε περίπτωση διαλέξεων σε μεγάλες αίθουσες πανεπιστημίου ή μαθημάτων που διεξάγονται πέρα από τα όρια μιας τάξης, το όριο αφορά τον αριθμό των φοιτητών που παρακολουθούν το συγκεκριμένο μάθημα). Επιπλέον, δεν επιτρέπεται η αντιγραφή ή η δημόσια μετάδοση των έργων που περιλαμβάνονται σε υλικά όπως εγχειρίδια διδασκαλίας, βοηθήματα, συλλογές υλικού, παρτιτούρες που χρησιμοποιούνται στην τάξη, παρτιτούρες για χορωδιακές ή ορχηστρικές εκτελέσεις στις σχολικές δραστηριότητες, καθώς και σε άλλα υλικά όπως συλλογές ασκήσεων, βιβλία εργασιών και δοκιμαστικά τεστ (συμπεριλαμβανομένων των συλλογών παλαιότερων εξετάσεων), με τρόπο που να αντικαθιστά την αγορά των αντίστοιχων υλικών.

Ιδιαίτερα, η παροχή έργων όπως τέχνης, φωτογραφίας και παρτιτούρων με ποιότητα ή με τρόπο που επηρεάζει τις πωλήσεις των εμπορικών προϊόντων, ή η χρήση πολλών έργων από μία μόνο έκδοση, πρέπει να αποφεύγεται.

Εάν η χρήση ενός έργου στη διδασκαλία προκαλεί αδικαιολόγητη ζημία στα συμφέροντα του δημιουργού, τότε θα πρέπει να ξεπερνά τα όρια της χρήσης χωρίς άδεια και χωρίς αμοιβή ή χωρίς άδεια με αμοιβή (αποζημίωση), και θα απαιτείται η άδεια του δημιουργού.

Σε περίπτωση που ο σκοπός είναι κερδοσκοπικός

Οι εξαιρέσεις που αφορούν τη δημόσια μετάδοση στο πλαίσιο των μαθημάτων σχολείων και άλλων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων δεν ισχύουν όταν διεξάγεται μια επιχείρηση e-learning με σκοπό το κέρδος. Δηλαδή, η δημόσια μετάδοση που πραγματοποιείται στο πλαίσιο των μαθημάτων δεν επιτρέπεται εάν γίνεται με κερδοσκοπικό σκοπό και απαιτείται η άδεια του δικαιούχου, όπως κανονικά. Για παράδειγμα, η δημόσια μετάδοση του εκπαιδευτικού υλικού στα πλαίσια της εταιρικής εκπαίδευσης δεν μπορεί να γίνει χωρίς άδεια.

Στο e-learning, είναι σημαντικό να προσέχουμε καθώς το εκπαιδευτικό υλικό ψηφιοποιείται και μετατρέπεται σε πολυμέσα, προσθέτοντας προγραμματιστές, αφήγηση, μουσική και άλλα στοιχεία, επεκτείνοντας έτσι τη χρήση των έργων τρίτων και αυξάνοντας τον κίνδυνο παραβίασης των δικαιωμάτων τους.

Δημόσια μετάδοση εξεταστικών θεμάτων

Σύμφωνα με το Άρθρο 36 του Ιαπωνικού Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας, η δημόσια μετάδοση ενός έργου που έχει ήδη δημοσιευτεί επιτρέπεται χωρίς άδεια όταν χρησιμοποιείται ως εξεταστικό θέμα σε εισαγωγικές εξετάσεις ή εξετάσεις που αφορούν την ακαδημαϊκή και τεχνική κατάρτιση, εφόσον:

• Είναι απαραίτητο για τους σκοπούς της εξέτασης
• Πρόκειται για έργο που έχει ήδη δημοσιευτεί
• Δεν βλάπτει αδίκως τα συμφέροντα του δικαιούχου
• Σε περίπτωση κερδοσκοπικού σκοπού, πρέπει να καταβληθεί αποζημίωση στον δικαιούχο

Αυτό σημαίνει ότι οι ιδιωτικοί πάροχοι e-learning με κερδοσκοπικό σκοπό μπορούν επίσης να πραγματοποιούν δημόσια μετάδοση χωρίς άδεια όταν χρησιμοποιούν τα έργα ως εξεταστικά θέματα. Ωστόσο, οι προσομοιώσεις εξετάσεων που διεξάγονται με την είσπραξη εξεταστικών τελών θεωρούνται κλασικό παράδειγμα κερδοσκοπικού σκοπού, οπότε προκύπτει η υποχρέωση πληρωμής αποζημίωσης.

Επιπλέον, οι πάροχοι e-learning μπορούν να μεταδίδουν δημόσια έργα που έχουν ήδη δημοσιευτεί ως εξεταστικά θέματα στις ιστοσελίδες τους χωρίς άδεια, παρέχοντας πρόσβαση στους εξεταζόμενους μέσω ID και κωδικού πρόσβασης. Ωστόσο, η μετάδοση έργων που δεν έχουν δημοσιευτεί δεν επιτρέπεται χωρίς άδεια, και η δημοσίευση των εξεταστικών θεμάτων σε ιστοσελίδες μετά την εξέταση θα ξεπερνούσε τα όρια της αναγκαιότητας για τους σκοπούς της εξέτασης, επομένως απαιτείται προσοχή.

Συνοπτικά

Όταν σχολεία ή προμηθευτές e-learning διατηρούν πληροφορίες όπως ατομικές επιδόσεις με τρόπο που επιτρέπει την αναγνώριση του ατόμου και όχι ως ανώνυμα στατιστικά δεδομένα, και αυτές οι πληροφορίες διαρρεύσουν, τότε υπάρχει πιθανότητα να βαρύνουν με συμβατική ευθύνη (Ιαπωνικός Αστικός Κώδικας άρθρο 415) ή ευθύνη από παράνομη πράξη (Ιαπωνικός Αστικός Κώδικας άρθρο 709) έναντι του ατόμου που είναι ο κύριος των πληροφοριών. Επομένως, κατά την εφαρμογή του e-learning, είναι απαραίτητο να δίνεται προσοχή όχι μόνο στις ευθύνες που αφορούν τα πνευματικά δικαιώματα αλλά και σε εκείνες που σχετίζονται με τα προσωπικά δεδομένα.

https://monolith.law/corporate/act-on-the-protection-of-personal-information-privacy-issues[ja]

https://monolith.law/corporate/information-leak-crisis-management[ja]

Οδηγίες για τα Μέτρα από το Δικηγορικό μας Γραφείο

Το Δικηγορικό Γραφείο Monolith είναι ένα γραφείο με υψηλή εξειδίκευση στον τομέα της πληροφορικής, και ειδικότερα στο δίκαιο του διαδικτύου και της νομοθεσίας. Στις μέρες μας, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, και ιδιαίτερα τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, έχουν αποκτήσει αυξημένη προσοχή, και η ανάγκη για νομικό έλεγχο γίνεται όλο και πιο επιτακτική. Το γραφείο μας προσφέρει λύσεις σχετικά με θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Παρακαλούμε δείτε το παρακάτω άρθρο για περισσότερες λεπτομέρειες.