Hebben personages geen auteursrecht? Basisinformatie voor IP-bedrijven

‘Personages’ in verschillende media zoals strips, anime, games en VTubers worden gebruikt in verschillende zakelijke contexten, zoals samenwerkingen tussen anime-personages en games en het publiceren van boeken.

Deze vorm van zakendoen, waarbij winst wordt gemaakt uit de intellectuele eigendom die men zelf heeft gecreëerd, wordt ‘IP (Intellectuele Eigendom) Business’ genoemd.

In verband met dit soort zaken, hebben velen van u misschien gehoord dat ‘personages niet beschermd zijn door auteursrecht’. Wat betekent dit precies?

Betekent dit bijvoorbeeld dat het geen ‘inbreuk op het auteursrecht’ is om een personage dat door iemand anders is gemaakt zonder toestemming in een spel te laten verschijnen?

Omgekeerd, hoe kunt u uw bedrijfspersonages juridisch beschermen terwijl u uw bedrijf uitbreidt?

In dit artikel leggen we de relatie tussen personages en auteursrechten uit.

De relatie tussen karakters en auteursrechten

De “Idee-Expressie Dichotomie” en de Auteurswet

Aan werken wordt auteursrecht toegekend. De ‘werken’ worden in de Auteurswet als volgt gedefinieerd:

Iets dat gedachten of gevoelens creatief uitdrukt en behoort tot het domein van literatuur, wetenschap, kunst of muziek

Artikel 2, paragraaf 1, nummer 1 van de Japanse Auteurswet

Uit deze definitie blijkt dat om als werk te worden beschouwd, het noodzakelijk is om ‘ideeën’ zoals de gedachten en gevoelens van de auteur concreet te ‘uitdrukken’.

Dit principe, dat ideeën en uitdrukkingen strikt onderscheidt en alleen concrete uitdrukkingen als werken beschermt, wordt de “idee-uitdrukking dichotomie” genoemd.

Onder de “idee-uitdrukking dichotomie” is er een duidelijk verschil in de bescherming van ideeën en uitdrukkingen, zoals hieronder:

Ideeën in het hoofd zijn in principe van iedereen, en de bescherming van de persoon die toevallig als eerste op het idee kwam, moet beperkt zijn. Bovendien is het noodzakelijk om openbaar te maken dat er rechten op dit idee zijn door procedures zoals aanvragen te volgen.

Aan de andere kant wordt er, ongeacht of de uitdrukking artistiek is of waarde heeft, gestreefd naar het stimuleren van expressieve activiteiten door deze te beschermen.

Deze fundamentele gedachte komt tot uiting in het verschil in bescherming van ideeën en uitdrukkingen.

‘Karakters’ zijn ideeën

Personages in anime en manga bestaan uit het abstracte concept van het karakter, zoals de instellingen en persoonlijkheid, en het ontwerp dat dit concreet uitdrukt.

Dit karakter is op zichzelf een idee en valt niet onder de werken.

In een zaak waarin werd betwist of het zonder toestemming tekenen van een illustratie van ‘Popeye’ een inbreuk op het auteursrecht vormde (de ‘Popeye-zaak’), werd aangegeven dat om een inbreuk op het auteursrecht te beweren, het niet voldoende is om te zeggen dat ‘het karakter zonder toestemming werd gebruikt’, maar dat het nodig is om te specificeren ‘welke specifieke tekening of illustratie (bijvoorbeeld de illustratie van aflevering ● van volume ●) zonder toestemming werd gebruikt’.

Onder de Auteurswet zijn werken ‘dingen die gedachten of gevoelens creatief uitdrukken’ (Artikel 2, paragraaf 1, nummer 1 van dezelfde wet), en in het geval van een serie stripverhalen waarin personages met bepaalde namen, uiterlijk, rollen, enz. herhaaldelijk worden getekend, is elke aflevering van de strip waarin het personage wordt getekend een werk, en het is niet mogelijk om te zeggen dat het zogenaamde karakter van het personage een werk is, los van de specifieke strip. Immers, wat een karakter wordt genoemd, is een abstract concept dat kan worden beschouwd als de persoonlijkheid van een personage dat is gesublimeerd uit de concrete uitdrukking van een strip, en het is niet de concrete uitdrukking zelf, en het kan niet worden gezegd dat het op zichzelf gedachten of gevoelens creatief uitdrukt.

Hooggerechtshof, 17 juli 1997 (Heisei 9)

Met andere woorden,

1. Een mannelijke marinier in de dertig die superkrachten krijgt door spinazie te eten en een pijp in zijn mond heeft terwijl hij een matrozenpak draagt (dat wil zeggen, een idee)
2. Een specifieke tekening of illustratie van Popeye getekend op papier (dat wil zeggen, een uitdrukking)

Van deze twee heeft de auteur het ‘auteursrecht op 2 (concrete uitdrukking)’, en het tekenen van een illustratie die Popeye imiteert kan een ‘inbreuk op het auteursrecht op 2 (concrete uitdrukking)’ zijn, maar het is geen ‘inbreuk op het auteursrecht op 1 (karakter)’.

Bescherming door handelsmerkregistratie is effectief

Het gebruik van handelsmerkrechten kan ook worden overwogen als een manier om karakterontwerpen te beschermen.

Handelsmerkrechten zijn rechten die worden erkend door de Handelsmerkwet, en visuele vormen zoals figuren, letters en driedimensionale vormen worden beschermd. Karakterontwerpen kunnen ook als handelsmerken worden erkend als ze aan bepaalde vereisten voldoen.

In het geval van handelsmerkrechten, als een illustratie die het karakterontwerp imiteert wordt gebruikt, kan dit een inbreuk op het handelsmerkrecht zijn, ongeacht of de oorspronkelijke ontwerper het wist.

Daarentegen, om een inbreuk op het auteursrecht te beweren, moet worden bewezen dat de andere partij het oorspronkelijke karakterontwerp kende en dit imiteerde.

Als de andere partij het oorspronkelijke karakterontwerp niet kende en zijn eigen werk creëerde, is dit geen inbreuk op het auteursrecht.

Let echter op dat handelsmerkrechten niet ontstaan tenzij er een handelsmerkregistratie is gedaan.

Bovendien is er voor handelsmerkrechten een duur van 10 jaar vanaf de registratie vastgesteld, dus vergeet niet om te vernieuwen.

Voor meer informatie over bescherming door handelsmerkregistratie, zie het volgende artikel:

Tot welke mate het gebruik van karakterontwerp inbreuk maakt op het auteursrecht

De complexe punten van de Popeye-zaak

In de Popeye-zaak was er een speciale omstandigheid waarbij het onderscheid tussen ‘karakter’ en ‘expressie’ werd betwist tot aan het Hooggerechtshof.

Popeye is een karakter dat in 1929 werd gecreëerd, en voor de vroege werken was de beschermingsperiode onder het auteursrecht volgens de Amerikaanse rechtspraak verstreken.

Met andere woorden, de structuur is als volgt:

Er bestaat een ‘ongeautoriseerde tekening’ die vermoedelijk is gemaakt op basis van een van de vele ontwerpen (uitdrukkingen) die zijn getekend voor ‘één karakter (idee)’ in de tijdlijn.

Afhankelijk van welke tekening als basis is gebruikt,

• Is het een ‘tekening of illustratie gemaakt op basis van een tekening of illustratie waarvan het auteursrecht is verlopen (en dus geen inbreuk op het auteursrecht vormt)’, of
• Is het een ‘tekening of illustratie gemaakt op basis van een tekening of illustratie waarvan het auteursrecht nog bestaat (en dus inbreuk maakt op het auteursrecht)’

De conclusie was afhankelijk van deze factoren.

In normale gevallen, bijvoorbeeld wanneer er een ongeautoriseerde illustratie van een bepaald stripfiguur is, is het niet gebruikelijk dat de vraag ‘is deze illustratie specifiek een imitatie van de illustratie in deel ●, aflevering ●’ een probleem vormt.

Wat ‘bewerking’, verboden door de Auteurswet, inhoudt

De Auteurswet verbiedt het ‘doodkopiëren’ of simpelweg imiteren van een tekening of illustratie van een bepaald karakter als inbreuk op het reproductierecht.

Bovendien verbiedt het niet alleen dat, maar ook het creëren van een apart werk op basis van het karakterontwerp op zo’n manier dat de kijker kan zien dat het oorspronkelijke ontwerp is geraadpleegd, als inbreuk op het bewerkingsrecht.

Daarom is ook het vervormd tekenen van een ontwerp met betrekking tot een specifiek karakter verboden.

Auteursrecht en licentierichtlijnen

Het creëren en publiceren van ontwerpen die inbreuk maken op ‘reproductierechten’ of ‘bewerkingsrechten’ kan soms worden toegestaan binnen bepaalde grenzen volgens de richtlijnen.

Bijvoorbeeld, in het geval van de beroemde virtuele idool ‘Hatsune Miku’, is de publicatie van secundaire werken toegestaan binnen bepaalde grenzen volgens de ‘Richtlijnen voor het gebruik van personages’.

Over het algemeen is het publiceren van personages, die vaak ‘auteursrechtelijk beschermd materiaal’ worden genoemd, op het internet in de vorm van originele tekeningen of illustraties die men zelf heeft getekend (zogenaamde ‘secundaire werken’), zonder toestemming van de rechthebbende, verboden door wetten zoals de auteursrechtwet. Onze personages, zoals “Hatsune Miku”, worden op dezelfde manier behandeld door de wet.
Aan de andere kant, het is een natuurlijke wens voor makers om hun eigen werken, zelfs als ze secundaire werken zijn, te publiceren op het internet. Wij willen ook dat onze personages zoveel mogelijk worden gebruikt, zolang het gebruik niet voor commerciële doeleinden is.

piapro (Piapro) | Richtlijnen voor het gebruik van personages[ja]

Deze richtlijnen maken duidelijk dat, hoewel het ‘natuurlijk is dat het een bewerking is in relatie tot het auteursrecht van Hatsune Miku, zelfs als er een vervorming is’, ‘dit wordt toegestaan binnen bepaalde grenzen’.

Echter, zoals aangegeven in de richtlijnen, is het niet vrij om personages te gebruiken voor commerciële doeleinden.

Als u van plan bent om ze voor commerciële doeleinden te gebruiken, zal het zogenaamde IP-bedrijf betrokken zijn.

Het gebruik van karakterontwerpen

Wanneer populaire manga wordt omgezet in anime of films, of wordt gebruikt voor de verkoop van merchandise, wordt het karakterontwerp gebruikt.

Deze zakelijke praktijk, waarbij winst wordt gemaakt door het gebruik van deze ontwerpen voor commerciële doeleinden, wordt ‘IP-business’ genoemd.

In dit artikel leggen we uit hoe je karakterontwerpen kunt gebruiken in het kader van de IP-business.

Overdracht van auteursrechten

Een manier om karakterontwerpen te gebruiken, is door de auteursrechten over te nemen van de houder van die rechten.

Let op, bij het overnemen van auteursrechten moet je rekening houden met ‘adaptatierechten’ en ‘rechten met betrekking tot het gebruik van afgeleide werken’.

Als je deze rechten wilt overnemen, moet je specifiek vermelden in het contract dat je deze rechten overneemt, anders wordt aangenomen dat deze rechten zijn voorbehouden aan de overdrager.

Als deze rechten niet worden overgedragen, kan de ontvanger bijvoorbeeld geen inbreuk op het auteursrecht claimen op een werk dat het karakterontwerp heeft vervormd.

Zelfs als je bepaalt dat ‘de auteursrechten met betrekking tot het karakterontwerp van ●● worden overgedragen van B naar A’, worden de ‘adaptatierechten’ en dergelijke niet overgedragen.

Daarom moet je duidelijk maken dat je van plan bent om ook rechten zoals adaptatierechten over te dragen, zoals ‘de auteursrechten met betrekking tot het karakterontwerp van ●● (inclusief de rechten onder artikel 27 en 28 van de Japanse Auteurswet) worden overgedragen van B naar A’.

Het aangaan van een licentieovereenkomst

Daarnaast is er de mogelijkheid om niet de auteursrechten over te nemen, maar een licentieovereenkomst aan te gaan met de houder van de auteursrechten met betrekking tot het gebruik van het karakterontwerp.

In een licentieovereenkomst kun je verschillende beperkingen opleggen aan het gebruik van het karakterontwerp.

Je kunt bijvoorbeeld beperkingen opleggen aan de manier en frequentie van het gebruik van het karakterontwerp, en aan de duur van het gebruik.

Belangrijke punten bij de overdracht van een bedrijf en “auteursrechten op karakters”

De laatste jaren zien we steeds vaker dat bedrijven van virtuele YouTubers, of VTubers, worden overgenomen.

Dit komt omdat het moeilijk is om het aantal abonnees op kanalen zoals YouTube van nul te verhogen, en het sneller is om bestaande kanalen of accounts over te nemen. Daarom is er vraag naar deze bedrijfsovernames.

Bij het overnemen van een virtuele YouTuber of VTuber wordt vaak gebruik gemaakt van “bedrijfsoverdracht”. Een “bedrijfsoverdracht” omvat:

• Beheerrechten van het YouTube-kanaal
• Beheerrechten van het Twitter-account
• Beheerrechten van de officiële website van de VTuber en auteursrechten op de verschillende elementen die de site vormen

Dit is een schema waarbij een “bundel” van bedrijfsactiviteiten in zijn geheel wordt verkocht of gekocht.

Echter, bij het overdragen van een bedrijf is het belangrijk om specifiek te vermelden welke auteursrechten worden overgedragen.

Bijvoorbeeld,

Auteursrechten op het VTuber-karakter “●●”

Als je een bedrijfsoverdracht doet met een dergelijke vermelding, ontstaat het probleem dat “er misschien geen auteursrechten bestaan op het karakter in de eerste plaats?”, waardoor het onduidelijk wordt wat er precies wordt overgedragen.

Om het overdrachtsobject duidelijk te maken, kan de volgende vermelding worden overwogen:

Auteursrechten op alle illustraties van het VTuber-karakter “●●” getekend door meneer/mevrouw ●● van ●● tot ●●

Voor meer details over de overname en bedrijfsoverdracht van virtuele YouTubers en VTubers, zie het volgende artikel.

Samenvatting van de relatie tussen personages en auteursrechten

Personages zijn geen werken van auteurschap en worden daarom niet beschermd door auteursrechten. Dit betekent echter niet dat je vrij bent om een personage-ontwerp zonder toestemming te gebruiken.

Specifieke illustraties en dergelijke worden beschermd door auteursrechten, en als er een handelsmerkregistratie is voor het ontwerp van het personage, wordt het ook beschermd door handelsmerkrechten.

Wanneer je een personage-ontwerp als referentie gebruikt om secundaire creaties te maken, of wanneer je samenwerkt met games, films, enz., moet je voldoende aandacht besteden aan dergelijke rechtenkwesties.

Het breed inzetten van intellectueel eigendom kan leiden tot verschillende zakelijke kansen.

Voor dit doel is nauwkeurige juridische kennis essentieel. Als je geïnteresseerd bent, neem dan zeker contact op met een advocaat die bekend is met IP-zaken.

Informatie over contractcreatie en -beoordeling door ons kantoor

Monolith Advocatenkantoor, als een advocatenkantoor met expertise in IT, internet en bedrijfsleven, biedt naast IP-zaken ook diverse diensten aan onze klanten en cliënten.

Voor degenen die geïnteresseerd zijn, bekijk alstublieft de details hieronder.

https://monolith.law/contractcreation[ja]