Η χρήση εικόνων κτιρίων παραβιάζει το νόμο; Σχετικά με το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας και το δικαίωμα εμπορικής μάρκας

Φωτογραφίες, ταινίες, ανιμέ, παιχνίδια, VR (Εικονική Πραγματικότητα) και AR (Επαυξημένη Πραγματικότητα), καθώς και εμπορικά είδη, όλα αυτά χρησιμοποιούν πλέον τα κτίρια ως μέρος του περιεχομένου τους.

Τα κτίρια προστατεύονται από διάφορα δικαιώματα και όταν χρησιμοποιούμε εικόνες ή άλλα στοιχεία τους, πρέπει να προσέχουμε ώστε να μην παραβιάζουμε αυτά τα δικαιώματα.

Εδώ θα αναλύσουμε τη σχέση μεταξύ των κτιρίων και των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας όπως τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα εμπορικά σήματα.

https://monolith.law/youtuber-vtuber/photographing-others-property[ja]

Πνευματικά Δικαιώματα

Τα πνευματικά δικαιώματα αναφέρονται στα δικαιώματα που προστατεύουν τα έργα δημιουργίας.

Σύμφωνα με τον νόμο, ένα έργο θεωρείται ως “έκφραση δημιουργικής σκέψης ή συναισθήματος που ανήκει στον τομέα της λογοτεχνίας, της επιστήμης, των τεχνών ή της μουσικής”, και στο άρθρο 10, παράγραφος 1, παρατίθενται παραδείγματα έργων, με το σημείο 5 να αναφέρει τα “αρχιτεκτονικά έργα”.

Νόμος περί Πνευματικών Δικαιωμάτων, άρθρο 2, παράγραφος 1, εδάφιο 1

Αρχιτεκτονικά Έργα και Πνευματικά Δικαιώματα

Ο όρος αρχιτεκτονικά έργα καλύπτει όχι μόνο κατοικίες και κτίρια, αλλά επίσης θέατρα, ιερούς ναούς, γέφυρες, κήπους, πάρκα, πύργους και άλλα κατασκευαστικά έργα. Από αυτά, τα έργα που “εκφράζουν δημιουργικά τη σκέψη ή το συναίσθημα” αναγνωρίζονται ως αρχιτεκτονικά έργα και προστατεύονται από τα πνευματικά δικαιώματα.

Στο άρθρο 46 του Νόμου περί Πνευματικών Δικαιωμάτων αναφέρεται:

Χρήση δημοσίως προσβάσιμων έργων τέχνης και άλλων

Έργα τέχνης τα οποία έχουν τοποθετηθεί μόνιμα σε εξωτερικούς χώρους, όπως ορίζεται στην προηγούμενη παράγραφο, ή αρχιτεκτονικά έργα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ελεύθερα εκτός από τις παρακάτω περιπτώσεις:

1. Αναπαραγωγή γλυπτών για πώληση ή μεταβίβαση των αντιγράφων στο κοινό.

2. Αναπαραγωγή αρχιτεκτονικών έργων μέσω κατασκευής ή μεταβίβαση των αντιγράφων στο κοινό.

3. Αναπαραγωγή για μόνιμη τοποθέτηση σε εξωτερικούς χώρους.

4. Αναπαραγωγή αποκλειστικά για την πώληση αντιγράφων έργων τέχνης.

Νόμος περί Πνευματικών Δικαιωμάτων, άρθρο 46

Από τα παραπάνω, προκύπτει ότι η κατασκευή παρόμοιων αρχιτεκτονικών έργων (αναπαραγωγή) είναι απαγορευμένη, αλλά άλλες χρήσεις, όπως η φωτογράφιση ή η εμπορική χρήση, επιτρέπονται.

Δηλαδή, τα αρχιτεκτονικά έργα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε φωτογραφίες, ταινίες, κινούμενα σχέδια, παιχνίδια ή ακόμα και σε εμπορικά προϊόντα χωρίς τη συγκατάθεση του δημιουργού.

Επιπλέον, σε αντίθεση με τα έργα τέχνης, τα αρχιτεκτονικά έργα δεν περιορίζονται από την απαίτηση “να τοποθετηθούν στον εξωτερικό χώρο”, οπότε θεωρητικά, ακόμα και τμήματα κτιρίων όπως εσωτερικοί χώροι ή σκάλες μπορούν να χρησιμοποιηθούν.

Ωστόσο, σύμφωνα με το σημείο 4 του ίδιου άρθρου, η ελεύθερη χρήση αρχιτεκτονικών έργων με υψηλή δημιουργικότητα, που θα μπορούσαν επίσης να θεωρηθούν “έργα τέχνης”, όπως ο “Πύργος του Ήλιου” του Ταρο Οκαμότο, είναι περιορισμένη.

Η φωτογράφιση για ιδιωτική χρήση ή δωρεάν διανομή είναι επιτρεπτή, και ακόμα και για εμπορικούς σκοπούς, είναι δυνατή εφόσον το έργο αποτελεί μέρος του φόντου. Ωστόσο, για την πώληση φωτογραφιών ή άλλων αντιγράφων που εστιάζουν στο αρχιτεκτονικό έργο, όπως κάρτες ή αφίσες, απαιτείται η συγκατάθεση του δημιουργού.

Η Κρίση για την Ιδιότητα του Έργου

Η απόφαση για το αν ένα συγκεκριμένο κτίριο αποτελεί έργο πνευματικής ιδιοκτησίας είναι στην πραγματικότητα μια αρκετά δύσκολη ζήτημα, γι’ αυτό μπορεί να καταλήξει σε δικαστική διαμάχη.

Κτίρια που δεν αναγνωρίστηκαν ως έργα λογοτεχνίας

Υπήρξε περίπτωση όπου ο ενάγων, ο οποίος είχε δημιουργήσει τα σχέδια ενός κτιρίου, ζήτησε προσωρινή διαταγή για να αποτρέψει την κατασκευή του κτιρίου, ισχυριζόμενος ότι η κατασκευή σύμφωνα με τα σχέδια παραβίαζε το δικαίωμα αντιγραφής (πνευματικά δικαιώματα) του.

Το δικαστήριο διαπίστωσε ότι,

το εν λόγω σχέδιο δεν αποτελεί “έργο λογοτεχνίας της αρχιτεκτονικής”, καθώς το κτίριο που απεικονίζεται δεν είναι κάτι που θα μπορούσε να κάνει τον μέσο άνθρωπο να αντιληφθεί την πνευματική κουλτούρα του σχεδιαστή μέσω της καλλιτεχνικότητας που διαθέτει. Το κτίριο δεν ξεπερνά το επίπεδο ενός συνηθισμένου οικιακού κτιρίου και δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ανυψωμένο στο επίπεδο της αρχιτεκτονικής τέχνης, και επομένως, η κατασκευή του δεν αποτελεί παραβίαση του δικαιώματος αντιγραφής, απορρίπτοντας την αίτηση.

Δικαστήριο της Φουκουσίμα, απόφαση 9 Απριλίου 1991 (1991)

Παρόμοια κρίση έχει εκδοθεί και για πολυτελή κατοικίες που έχουν κερδίσει το βραβείο Good Design. Η εταιρεία Sekisui House Ltd. σχεδίασε και κατασκεύασε μια σειρά από πολυτελείς κατοικίες και τις παρουσίασε σε εθνικές εκθέσεις κατοικιών. Από την άλλη πλευρά, μια εταιρεία κατασκευών κατασκεύασε ένα μοντέλο σπιτιού και το παρουσίασε σε εθνικές εκθέσεις, αλλά η Sekisui House Ltd. κατηγόρησε την εταιρεία ότι το κτίριο αντέγραψε ή παραλλάξει τα δικά της κτίρια, παραβιάζοντας τα πνευματικά δικαιώματα, και ζήτησε να απαγορευτεί η κατασκευή του μοντέλου σπιτιού.

Το δικαστήριο διαπίστωσε ότι,

το κτίριο του ενάγοντα συνδυάζει στοιχεία ιαπωνικής και δυτικής αρχιτεκτονικής μετά από πολλές δοκιμές και λάθη, διαθέτοντας όχι μόνο λειτουργικότητα αλλά και αισθητική δημιουργικότητα. Επιπλέον, η εμφάνιση του κτιρίου καθορίστηκε μετά από πολλές δοκιμές και λάθη από πολλούς ειδικούς με γνώσεις και εμπειρία, και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αποτελεί αποτέλεσμα διανοητικής δραστηριότητας. Κατά την επιλογή για το βραβείο Good Design, λαμβάνονται υπόψη στοιχεία όπως η ομορφιά, η καινοτομία και η πρωτοτυπία, σχετικά με την αισθητική και την καλλιτεχνικότητα, και αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν μοναδικά στοιχεία που δεν ανήκουν αποκλειστικά στην ιαπωνική ή δυτική αρχιτεκτονική

αλλά,

όταν το ολοκληρωμένο κτίριο του ενάγοντα συγκρίνεται με τα συνηθισμένα κατοικία κτίρια, δεν μπορεί να αναγνωριστεί ότι διαθέτει καλλιτεχνικότητα και αισθητική που το διαφοροποιούν, και επομένως, αν και λήφθηκαν υπόψη τα παραπάνω στοιχεία κατά το σχεδιασμό, δεν μπορεί να αναγνωριστεί ότι το κτίριο διαθέτει αισθητική και καλλιτεχνικότητα, και δεν ανταποκρίνεται στα πνευματικά δικαιώματα της αρχιτεκτονικής.

Δικαστήριο της Οσάκα, απόφαση 30 Οκτωβρίου 2003 (2003)

Ακόμη και αν ένα κτίριο διαθέτει “κάποια δημιουργικότητα” και αποτελεί “αποτέλεσμα διανοητικής δραστηριότητας” με “μοναδικά στοιχεία”, είναι δύσκολο να κριθεί ότι διαθέτει αισθητική δημιουργικότητα που υπερβαίνει τα αισθητικά στοιχεία των συνηθισμένων κατοικιών και κτιρίων, και να θεωρηθεί ως αρχιτεκτονική τέχνη.

Κτίρια Αναγνωρισμένα ως Έργα Πνευματικής Ιδιοκτησίας

Στο πανεπιστημιακό campus της Κέιο Γκίτζουκου στην περιοχή Μίτα,

κατά την κατασκευή νέου κτιρίου για την ίδρυση της Νομικής Σχολής, η πράξη της μεταφοράς ενός τμήματος του κτιρίου, ενός γειτονικού κήπου και δύο γλυπτών που είχαν τοποθετηθεί στον κήπο, σχεδιασμένα από τον γλύπτη Ίσαμου Νογκούτσι και άλλους, θεωρήθηκε παραβίαση των δικαιωμάτων προσωπικότητας του δημιουργού (δικαίωμα διατήρησης της ταυτότητας) του Νογκούτσι

και έτσι, ο Ίσαμου Νογκούτσι Ίδρυμα, το οποίο διαδέχθηκε όλα τα δικαιώματα σχετικά με το έργο του, κατέθεσε αίτηση για προσωρινή διαταγή προσωρινής αναστολής της κατεδάφισης και μεταφοράς του κτιρίου και άλλων έργων. (Απόφαση του Δικαστηρίου Τόκιο, 11 Ιουνίου 2003)

Το δικαστήριο αναγνώρισε ότι,

το σύνολο του κτιρίου, συμπεριλαμβανομένου του Νογκούτσι Ρουμ, αποτελεί ένα ενιαίο έργο πνευματικής ιδιοκτησίας, και ο κήπος σχεδιάστηκε ως αναπόσπαστο μέρος του κτιρίου, συνδέοντας οργανικά με αυτό

και για τα γλυπτά,

η συνολική δομή του κήπου, καθώς και η δομή του Νογκούτσι Ρουμ μέσα στο κτίριο, σχεδιάστηκαν λαμβάνοντας υπόψη τη θέση και το σχήμα των γλυπτών που θα τοποθετούνταν στον κήπο, έτσι ώστε, όσο βρίσκονται στην προβλεπόμενη θέση τους, αποτελούν μέρος της δομής του κήπου και συνθέτουν το έργο του κτιρίου, ενώ ταυτόχρονα, μπορούν να θεωρηθούν ανεξάρτητα έργα τέχνης προς απόλαυση

Ωστόσο, το δικαστήριο διαπίστωσε ότι,

η κατασκευή ήταν για τον δημόσιο σκοπό της ίδρυσης της Νομικής Σχολής, και η τελική απόφαση για το σχέδιο έγινε μετά από διαβούλευση με την ομάδα εργασίας για τη διατήρηση, προκειμένου να κατασκευαστεί το νέο κτίριο στον περιορισμένο χώρο του πανεπιστημίου, με βάση τον αριθμό των προβλεπόμενων φοιτητών και άλλους παράγοντες, και προσπαθώντας να διατηρήσει όσο το δυνατόν περισσότερο την πρόθεση του δημιουργού, ακόμη και με την προοπτική της άμεσης έναρξης της Νομικής Σχολής, και ότι η εν λόγω κατασκευή αποτελεί «αλλαγή λόγω επέκτασης, τροποποίησης, επισκευής ή ανακαίνισης του κτιρίου» (Άρθρο 20, Παράγραφος 2, Υποπαράγραφος 2 του Ιαπωνικού Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας), το οποίο δεν υπόκειται στο δικαίωμα διατήρησης της ταυτότητας

και έτσι, απέρριψε την αίτηση για προσωρινή διαταγή προσωρινής αναστολής της κατεδάφισης και μεταφοράς του κτιρίου και άλλων έργων.

Στην πρακτική των δικαστηρίων, τα κτίρια που αναγνωρίζονται ως έργα πνευματικής ιδιοκτησίας δεν είναι πολλά, όπως το “Νέο Ουμέντα Σίτι” ή το κατάστημα “Στέλλα ΜακΚάρτνεϊ Αογιάμα”.

Κτίρια όπως οι Σιντό ή οι Βουδιστικοί ναοί και τα κάστρα μπορεί επίσης να αναγνωριστούν ως έργα πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά πολλά από αυτά έχουν ήδη λήξει την περίοδο προστασίας τους. Ωστόσο, τα δικαιώματα προσωπικότητας του δημιουργού μπορεί να επιβιώσουν ακόμη και μετά τη λήξη της περιόδου προστασίας.

Όταν ο δημιουργός είναι ακόμα εν ζωή, οι πράξεις που παραβιάζουν τα δικαιώματα προσωπικότητας του δημιουργού απαγορεύονται (Άρθρο 60 του Ιαπωνικού Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας), και η χρήση του έργου που βλάπτει την τιμή ή τη φήμη του δημιουργού μπορεί να θεωρηθεί παραβίαση των δικαιωμάτων προσωπικότητας του δημιουργού (Άρθρο 113, Παράγραφος 7 του Ιαπωνικού Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας), επομένως απαιτείται προσοχή.

https://monolith.law/reputation/protection-author-moral-rights[ja]

Κτίρια και Δικαιώματα Εμπορικών Σημάτων

Ο Πύργος του Τόκιο και το Skytree είναι κατοχυρωμένα όχι μόνο με τα ονόματά τους αλλά και με το σχήμα τους, όπως η σιλουέτα τους. Επιπλέον, εάν η εξωτερική εμφάνιση ενός κτιρίου έχει διακριτική ικανότητα, μπορεί να κατοχυρωθεί ως τρισδιάστατο εμπορικό σήμα. Για παράδειγμα, λόγω της διακριτικής τους ικανότητας, κτίρια-ορόσημα όπως ο Πύργος του Τόκιο και το Skytree έχουν κατοχυρωθεί ως τρισδιάστατα εμπορικά σήματα.

Επίσης, η εξωτερική εμφάνιση καταστημάτων, όπως τα καφέ Komeda, έχει επίσης κατοχυρωθεί ως τρισδιάστατο εμπορικό σήμα.

Οι κάτοχοι εμπορικών σημάτων μπορούν να απαιτήσουν τη διακοπή της ανεξουσιοδότητης χρήσης (Άρθρο 36 του Ιαπωνικού Νόμου για τα Εμπορικά Σήματα) και αποζημίωση για τις ζημιές (Άρθρο 38 του Ιαπωνικού Νόμου για τα Εμπορικά Σήματα).

Ωστόσο, δεν είναι δυνατόν να περιοριστεί κάθε χρήση ενός εμπορικού σήματος, καθώς τα δικαιώματα εμπορικών σημάτων προστατεύουν την “εμπορική φήμη” που περιέχεται στο σήμα. Έτσι, τα δικαιώματα εμπορικών σημάτων περιορίζονται σε χρήσεις που έχουν διακριτική ικανότητα, όπως η εκμετάλλευση της εμπορικής φήμης (αυτό αναφέρεται ως “εμπορική χρήση” του σήματος) (Άρθρο 26, Παράγραφος 1, Εδάφιο 6 του Ιαπωνικού Νόμου για τα Εμπορικά Σήματα).

Από την άλλη πλευρά, η εμφάνιση ενός κτιρίου που έχει κατοχυρωθεί ως εμπορικό σήμα σε περιεχόμενο, απλώς ως μέρος της έκφρασης, δεν θεωρείται εμπορική χρήση, επομένως μπορεί να μην αποτελεί παραβίαση των δικαιωμάτων του εμπορικού σήματος.

Ακόμη και αν ένα κτίριο που έχει κατοχυρωθεί ως εμπορικό σήμα εμφανίζεται σε ταινίες ή παιχνίδια, εάν δεν τονίζεται ιδιαίτερα, μπορεί να μην αποτελεί παραβίαση των δικαιωμάτων του εμπορικού σήματος, αλλά απαιτείται λεπτή και δύσκολη κρίση.

Ενώ πρέπει να δίνουμε προσοχή στην παραβίαση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, η παραβίαση των δικαιωμάτων εμπορικών σημάτων μπορεί επίσης να αποτελέσει σοβαρό ζήτημα.

Από τον Απρίλιο του 2020 (Reiwa 2), τα κτίρια έχουν γίνει επίσης αντικείμενο κατοχύρωσης σχεδίου, με παραδείγματα κατοχύρωσης όπως το κατάστημα “Uniqlo PARK Yokohama Bayside” με την ταράτσα-πάρκο και το σταθμό “Ueno Station Park Entrance”. Ωστόσο, υπάρχει μια περίοδος χάριτος ενός έτους και η κατοχύρωση σχεδίου αφορά νέα σχέδια, οπότε η χρήση κτιρίων που υπήρχαν πριν από τον Απρίλιο του 2020 σε περιεχόμενο είναι λιγότερο πιθανό να αποτελέσει παραβίαση των δικαιωμάτων σχεδίου.

Δικαιώματα Διαχείρισης Εγκαταστάσεων και Πνευματικά Δικαιώματα στους Όρους Χρήσης

Οι ιδιοκτήτες ή διαχειριστές κτιρίων και εγκαταστάσεων διαθέτουν το δικαίωμα διαχείρισης των εγκαταστάσεων, το οποίο βασίζεται στο δικαίωμα ιδιοκτησίας. Σε εγκαταστάσεις ιδιωτικών φορέων, όπου δεν υπάρχουν ιδιαίτεροι περιορισμοί, είναι δυνατόν να απαγορεύσουν τη φωτογράφιση εντός των εγκαταστάσεων ως μέρος του δικαιώματος διαχείρισης.

Σε αυτή την περίπτωση, η φωτογράφιση χωρίς άδεια αποτελεί παραβίαση του δικαιώματος διαχείρισης των εγκαταστάσεων. Επιπλέον, αν παραβιάζονται τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ή τα εμπορικά σήματα, τότε η δημοσίευση των φωτογραφιών μπορεί επίσης να υπόκειται σε περιορισμούς.

Για παράδειγμα, στην ιστοσελίδα του Τόκιο Σκάιτρι (Tokyo Skytree), αναφέρεται:

Τα πνευματικά δικαιώματα σχετικά με το Τόκιο Σκάιτρι (όνομα, λογότυπο, σχεδιασμός σιλουέτας, προβλεπόμενα CG της ολοκλήρωσης κ.λπ.) προστατεύονται από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και τα εμπορικά σήματα της εταιρείας Tobu Tower Skytree Co., Ltd. και άλλων. Η χρήση τους διαχειρίζεται από το Γραφείο Αδειών Τόκιο Σκάιτρι για τη διατήρηση της εικόνας του Τόκιο Σκάιτρι. Αυτά τα πνευματικά δικαιώματα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς την άδεια του γραφείου. Για ερωτήσεις σχετικά με τη χρήση των πνευματικών δικαιωμάτων του Τόκιο Σκάιτρι, όπως για εμπορευματοποίηση ή χρήση σε διαφημίσεις και προωθητικές ενέργειες, παρακαλούμε επικοινωνήστε με το παρακάτω γραφείο.

Ερωτήσεις σχετικά με τη χρήση των πνευματικών δικαιωμάτων του Τόκιο Σκάιτρι[ja]

Και στην ιστοσελίδα του Τόκιο Τάουερ (Tokyo Tower), αναφέρεται:

Για τον σχεδιασμό, την παραγωγή και την πώληση προϊόντων ή υπηρεσιών που χρησιμοποιούν το προπερτι (property) του Τόκιο Τάουερ, καθώς και για διαφημιστικές και προωθητικές ενέργειες σε διάφορα μέσα που χρησιμοποιούν το προπερτι του Τόκιο Τάουερ, απαιτείται η έγκριση της εταιρείας TOKYO TOWER. Για τη χρήση του προπερτι του Τόκιο Τάουερ, παρακαλούμε συμβουλευτείτε μας εδώ. Θα επικοινωνήσουμε μαζί σας για λεπτομέρειες σε μεταγενέστερο χρόνο. Τα τέλη αδειοδότησης θα καθοριστούν ανάλογα με το περιεχόμενο. Εκτός από την πληρωμή των τελών αδειοδότησης, υπάρχουν ορισμένοι όροι που πρέπει να τηρηθούν για τη διατήρηση της εικόνας του προπερτι του Τόκιο Τάουερ, αλλά ανάλογα με το περιεχόμενο της χρήσης, μπορεί να μην εγκρίνουμε τη χρήση, οπότε παρακαλούμε να το λάβετε υπόψη σας εκ των προτέρων.

Το προπερτι του Τόκιο Τάουερ περιλαμβάνει:

・Όνομα (Τόκιο Τάουερ・TOKYO TOWER) σε οποιαδήποτε γλώσσα

・Λογότυπο

・Εξωτερική εμφάνιση (σχήμα, χρώματα, φωτισμός του Τόκιο Τάουερ) συμπεριλαμβανομένων φωτογραφιών και σχεδίων

・Ο χαρακτήρας “Νοππον”※Όνομα και εμφάνιση

TOKYO TOWER Άδεια/Πληροφορίες για φωτογραφίσεις και ρεπορτάζ[ja]

Όταν χρησιμοποιείτε εικόνες κτιρίων, είναι απαραίτητο να λάβετε υπόψη τέτοια δικαιώματα διαχείρισης εγκαταστάσεων και όρους χρήσης.

https://monolith.law/youtuber-vtuber/problems-of-uploading-videos-and-voyeur-videos-to-youtube[ja]

Συνοπτικά

Στα κτίρια μπορεί να προκύψουν διάφορα δικαιώματα. Επιπλέον, από την άποψη του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας, η δυνατότητα χρήσης ενός κτιρίου μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το αν αυτό θεωρείται «έργο αρχιτεκτονικής» ή «έργο των καλών τεχνών». Έτσι, όταν χρησιμοποιείτε εικόνες κτιρίων, υπάρχουν πολλά περίπλοκα ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν. Παρακαλούμε συμβουλευτείτε έναν έμπειρο δικηγόρο.