Επεξήγηση των συμβάσεων αποζημίωσης και της ασφάλισης Διευθυντών και Στελεχών (D&O) στο πλαίσιο του ιαπωνικού εταιρικού δικαίου

Μία από τις πιο σημαντικές εξελίξεις στο πλαίσιο του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου τα τελευταία χρόνια είναι η εισαγωγή ενός νέου συστήματος το 2019 (Έτος Ρέιουα 1) για τη διαχείριση του προσωπικού κινδύνου αποζημίωσης που αντιμετωπίζουν τα στελέχη των επιχειρήσεων. Αυτή η τροποποίηση στοχεύει στην προώθηση μιας πιο επιθετικής και στρατηγικής διαχείρισης, γνωστής ως “επιθετική διοίκηση”, από τις ιαπωνικές εταιρείες στο παγκόσμιο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Αν και τέτοιες διοικητικές αποφάσεις συνοδεύονται αναπόφευκτα από κινδύνους, ο φόβος υπερβολικής προσωπικής ευθύνης μπορεί να οδηγήσει σε διστακτικότητα στις αποφάσεις, αποτελώντας εμπόδιο για την ανάπτυξη της επιχείρησης. Για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, το Ιαπωνικό Εταιρικό Δίκαιο έχει θεσπίσει ένα σαφές νομικό πλαίσιο για τη μείωση του προσωπικού κινδύνου, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου ταλαντούχα άτομα μπορούν να αξιοποιήσουν τις ικανότητές τους με ασφάλεια. Στον πυρήνα αυτού του πλαισίου βρίσκονται οι νέοι κανονισμοί σχετικά με τις “συμβάσεις αποζημίωσης” και την “ασφάλιση ευθύνης στελεχών (D&O ασφάλιση)”. Αυτά τα συστήματα παρέχουν σαφείς κανόνες σε τομείς που προηγουμένως ήταν νομικά ασαφείς και διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην ενίσχυση της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας της εταιρικής διακυβέρνησης. Στο παρόν άρθρο, θα αναλύσουμε λεπτομερώς το περιεχόμενο, τις διαδικασίες και τη σημασία αυτών των δύο σημαντικών συστημάτων διαχείρισης κινδύνου βάσει του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου.

Η Δημιουργία Νέου Συστήματος Διαχείρισης Κινδύνων Σύμφωνα με την Αναθεωρημένη Ιαπωνική Εταιρική Νομοθεσία

Πριν από την αναθεώρηση της Ιαπωνικής Εταιρικής Νομοθεσίας το 2019 (2019), δεν υπήρχε σαφής νομική βάση για την ανάληψη των εξόδων που σχετίζονται με την ευθύνη αποζημίωσης της διοίκησης από τις επιχειρήσεις. Στην πράξη, γίνονταν προσπάθειες να αντιμετωπιστεί το ζήτημα με βάση διατάξεις της Ιαπωνικής Αστικής Νομοθεσίας που αφορούν τις συμβάσεις ανάθεσης (όπως το Άρθρο 650, Παράγραφος 3 της Ιαπωνικής Αστικής Νομοθεσίας), αλλά το εύρος και οι διαδικασίες της αποζημίωσης ήταν ασαφή, δημιουργώντας έλλειψη νομικής σταθερότητας.

Ένα ιδιαίτερα σημαντικό ζήτημα ήταν το πρόβλημα της “σύγκρουσης συμφερόντων”. Η ανάληψη εξόδων από την επιχείρηση για συγκεκριμένα άτομα μπορούσε να θεωρηθεί ως “συναλλαγή σύγκρουσης συμφερόντων” μεταξύ της επιχείρησης και του ατόμου. Σε περίπτωση που η συναλλαγή αυτή υπάγεται στο Άρθρο 356, Παράγραφος 1 της Ιαπωνικής Εταιρικής Νομοθεσίας, απαιτούνταν αυστηρές διαδικασίες όπως η έγκριση του διοικητικού συμβουλίου, γεγονός που περιέπλεκε τις διαδικασίες και δημιουργούσε νομική αβεβαιότητα.

Για την επίλυση αυτής της κατάστασης, η αναθεώρηση της Ιαπωνικής Εταιρικής Νομοθεσίας το 2019 (2019) εισήγαγε το Άρθρο 430-2 για τις “Συμβάσεις Αποζημίωσης” και το Άρθρο 430-3 για τις “Συμβάσεις Ασφάλισης Ευθύνης Διοικητικών Στελεχών”. Ο στόχος αυτής της νομικής αναθεώρησης δεν είναι μόνο η προστασία των ατόμων από νομικούς κινδύνους. Περιλαμβάνει επίσης ευρύτερες οικονομικές πολιτικές προθέσεις. Παρέχοντας ένα σαφές και σταθερό νομικό πλαίσιο προστασίας, οι επιχειρήσεις μπορούν να εξασφαλίσουν ταλαντούχα άτομα από την Ιαπωνία και το εξωτερικό πιο εύκολα. Επιπλέον, τα άτομα που αναλαμβάνουν τη διοίκηση μπορούν να λαμβάνουν αποφάσεις που περιλαμβάνουν κατάλληλη ανάληψη κινδύνων για τη βιώσιμη ανάπτυξη της επιχείρησης, χωρίς να φοβούνται υπερβολικά αδικαιολόγητους νομικούς κινδύνους. Συνεπώς, αυτά τα νομικά συστήματα τοποθετούνται ως στρατηγικά μέσα για τη μετατροπή της επιχειρηματικής κουλτούρας των ιαπωνικών επιχειρήσεων σε πιο δυναμική και ανταγωνιστική, προωθώντας τελικά την ανάπτυξη της οικονομίας συνολικά.

Συμβάσεις Αποζημίωσης: Επεξήγηση Βάσει του Άρθρου 430-2 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου

Η σύμβαση αποζημίωσης είναι μια συμφωνία που συνάπτεται απευθείας μεταξύ μιας εταιρείας και ενός ατόμου, με την οποία η εταιρεία υπόσχεται να αποζημιώσει για συγκεκριμένα έξοδα ή ζημίες που προκύπτουν σε σχέση με την εκτέλεση των καθηκόντων του ατόμου. Το σύστημα αυτό καθορίζεται λεπτομερώς στο Άρθρο 430-2 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου (2005).  

Για τη σύναψη αυτής της σύμβασης, κατά κανόνα απαιτείται απόφαση της γενικής συνέλευσης των μετόχων. Ωστόσο, σε εταιρείες που έχουν διοικητικό συμβούλιο, το περιεχόμενο μπορεί να καθοριστεί με απόφαση του διοικητικού συμβουλίου. Σε αυτή την περίπτωση, το άτομο που αποτελεί αντικείμενο της αποζημίωσης δεν μπορεί να συμμετάσχει στην απόφαση, καθώς θεωρείται ότι έχει ειδικό συμφέρον (ειδικός συμφεροντούχος διευθυντής).  

Το εύρος της αποζημίωσης καθορίζεται σαφώς από το νόμο. Συγκεκριμένα, διακρίνεται σε δύο κύριες κατηγορίες:

1. Έξοδα Άμυνας: Αυτά είναι τα έξοδα, όπως τα δικηγορικά, που δαπανώνται για την αντιμετώπιση υποψιών παραβίασης νόμων ή αξιώσεων ευθύνης (Άρθρο 430-2, Παράγραφος 1, Σημείο 1 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου). Περιλαμβάνονται επίσης τα έξοδα που μπορεί να προκύψουν κατά τη φάση έρευνας πριν από την επίσημη υποβολή αγωγής.  
2. Αποζημιώσεις και Συμβιβασμοί προς Τρίτους: Αυτά είναι τα ποσά που καταβάλλονται ως αποζημίωση ή συμβιβασμός όταν το άτομο αναλαμβάνει ευθύνη για ζημίες που προκάλεσε σε τρίτους κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του (Άρθρο 430-2, Παράγραφος 1, Σημείο 2 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου).  

Από την άλλη πλευρά, για να αποτραπεί η κατάχρηση του συστήματος και να διατηρηθεί η πειθαρχία των ατόμων, επιβάλλονται αυστηροί περιορισμοί στην αποζημίωση. Σύμφωνα με το Άρθρο 430-2, Παράγραφος 2 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου, η εταιρεία δεν μπορεί να αποζημιώσει για τα ακόλουθα έξοδα ή ζημίες:

• Έξοδα άμυνας όταν το άτομο εκτελεί καθήκοντα με σκοπό την επίτευξη παράνομου κέρδους για τον εαυτό του ή τρίτους, ή με σκοπό να προκαλέσει ζημία στην εταιρεία (σκοπός κέρδους ή ζημίας).  
• Το πλήρες ποσό αποζημιώσεων και συμβιβασμών προς τρίτους όταν το άτομο ενήργησε με κακή πρόθεση ή σοβαρή αμέλεια (Άρθρο 430-2, Παράγραφος 2, Σημείο 3 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου).  
• Ποσά που πρέπει να καταβληθούν για την εκπλήρωση ευθύνης προς την ίδια την εταιρεία (ευθύνη για αμέλεια καθήκοντος βάσει του Άρθρου 423, Παράγραφος 1 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου).  

Αυτή η διάταξη υποδεικνύει μια σημαντική αρχή που βρίσκεται στη βάση του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου. Δηλαδή, το σύστημα αποζημίωσης προορίζεται να προστατεύει τα άτομα από αναπόφευκτους επιχειρηματικούς κινδύνους που συνοδεύουν ειλικρινείς διοικητικές αποφάσεις, και όχι να απαλλάσσει από τις συνέπειες κακόβουλων πράξεων ή σοβαρών παραβιάσεων καθήκοντος.

Επιπλέον, επειδή η διαδικασία και το εύρος της σύμβασης αποζημίωσης ρυθμίζονται ειδικά από το Άρθρο 430-2, δεν εφαρμόζονται οι γενικές διατάξεις για συναλλαγές σύγκρουσης συμφερόντων (όπως το Άρθρο 356 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου) (Άρθρο 430-2, Παράγραφος 6 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου). Αυτό απλοποιεί τις νομικές διαδικασίες και προωθεί τη χρήση του συστήματος.  

Ασφάλιση Ευθύνης Διευθυντών και Στελεχών (D&O Ασφάλιση): Επεξήγηση βάσει του Άρθρου 430-3 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου

Η σύμβαση ασφάλισης ευθύνης διευθυντών και στελεχών ρυθμίζεται από το Άρθρο 430-3 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου και είναι γενικά γνωστή ως “D&O Ασφάλιση” (Directors and Officers Liability Insurance). Πρόκειται για μια ασφαλιστική σύμβαση στην οποία η εταιρεία είναι ο ασφαλισμένος και συνάπτει τη σύμβαση με μια ασφαλιστική εταιρεία, με τα στελέχη της εταιρείας να είναι οι ασφαλισμένοι.  

Για να συνάψει μια εταιρεία σύμβαση D&O ασφάλισης και να αναλάβει το κόστος των ασφαλίστρων, απαιτείται νομικά σαφής διαδικασία. Συγκεκριμένα, το περιεχόμενο της ασφαλιστικής σύμβασης πρέπει να καθοριστεί μέσω απόφασης της γενικής συνέλευσης των μετόχων ή, στην περίπτωση εταιρειών με διοικητικό συμβούλιο, μέσω απόφασης του διοικητικού συμβουλίου (Άρθρο 430-3, Παράγραφος 1 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου). Αυτή η διάταξη παρέχει νομική υποστήριξη για τη δικαιοσύνη της ανάληψης του κόστους των ασφαλίστρων από την εταιρεία, επιλύοντας προηγούμενες ασαφείς καταστάσεις.  

Όπως και με τις συμβάσεις αποζημίωσης, η σύναψη σύμβασης D&O ασφάλισης εξαιρείται από τις γενικές διατάξεις περί συναλλαγών σύγκρουσης συμφερόντων (Άρθρο 356 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου) (Άρθρο 430-3, Παράγραφος 2 του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου). Αυτό συμβαίνει επειδή το Άρθρο 430-3 περιλαμβάνει ειδικές λεπτομερείς διαδικαστικές διατάξεις για την αποφυγή διπλής ρύθμισης.  

Η κάλυψη της D&O ασφάλισης ποικίλλει ανάλογα με το περιεχόμενο της κάθε ασφαλιστικής σύμβασης, αλλά γενικά περιλαμβάνει τόσο αποζημιώσεις όσο και έξοδα δικαστικών διαδικασιών για την αντιμετώπιση αγωγών. Ωστόσο, δεν καλύπτονται όλες οι ευθύνες, καθώς υπάρχουν σημαντικοί λόγοι εξαίρεσης. Για παράδειγμα, οι παρακάτω περιπτώσεις συνήθως εξαιρούνται από την πληρωμή ασφαλίστρων.  

• Πράξεις εγκληματικής φύσης ή πράξεις που διαπράχθηκαν με γνώση παραβίασης της νομοθεσίας.  
• Πράξεις για την απόκτηση παράνομου προσωπικού οφέλους.  
• Ζημιές όπως σωματικές βλάβες ή καταστροφή περιουσίας που πρέπει να καλύπτονται από άλλες ασφαλίσεις ευθύνης.  

Επιπλέον, όταν μια δημόσια εταιρεία συνάπτει σύμβαση D&O ασφάλισης, είναι υποχρεωμένη να αποκαλύπτει μια περίληψη του περιεχομένου της στην επιχειρηματική της αναφορά. Με αυτόν τον τρόπο, διασφαλίζεται η διαφάνεια προς τους μετόχους και τους επενδυτές.  

Συγκριτική Ανάλυση Συμβάσεων Αποζημίωσης και Ασφάλισης D&O στην Ιαπωνία

Οι συμβάσεις αποζημίωσης και η ασφάλιση D&O (Directors and Officers) μοιράζονται τον κοινό στόχο της μείωσης του κινδύνου ευθύνης αποζημίωσης για τα άτομα, αλλά υπάρχουν σημαντικές διαφορές στις λειτουργίες και τα χαρακτηριστικά τους. Αντί να είναι εναλλακτικές επιλογές, αλληλοσυμπληρώνονται και ο συνδυασμός τους μπορεί να δημιουργήσει ένα πιο ισχυρό σύστημα διαχείρισης κινδύνου.

Μία από τις πιο εμφανείς διαφορές είναι η ταχύτητα παροχής χρηματοδότησης. Οι συμβάσεις αποζημίωσης επιτρέπουν στην εταιρεία να πληρώνει άμεσα τα έξοδα, καθιστώντας δυνατή την ταχεία παροχή αμυντικών εξόδων, όπως τα δικηγορικά έξοδα που απαιτούνται στα αρχικά στάδια μιας δίκης. Η προπληρωμή από την εταιρεία είναι επίσης δυνατή, κάτι που αποτελεί μεγάλο πλεονέκτημα για τη ρευστότητα του ατόμου. Αντίθετα, η ασφάλιση D&O απαιτεί τη διαδικασία υποβολής αξίωσης στην ασφαλιστική εταιρεία, κάτι που μπορεί να καθυστερήσει την εκτέλεση της πληρωμής.

Όσον αφορά το εύρος της κάλυψης, η ασφάλιση D&O είναι γενικά ανώτερη. Στις συμβάσεις αποζημίωσης, οι απώλειες λόγω κακόβουλης πρόθεσης ή σοβαρής αμέλειας δεν καλύπτονται από το νόμο, ενώ στην ασφάλιση D&O, ανάλογα με τους όρους του ασφαλιστικού συμβολαίου, μπορεί να καλύπτονται περιπτώσεις σοβαρής αμέλειας. Επιπλέον, η ασφάλιση D&O μπορεί να καθορίσει ποσά αποζημίωσης που ανταποκρίνονται σε εξαιρετικά υψηλές αξιώσεις αποζημίωσης.

Η πηγή χρηματοδότησης είναι επίσης ένα σημαντικό σημείο σύγκρισης. Η πηγή χρηματοδότησης για τις συμβάσεις αποζημίωσης είναι τα ίδια κεφάλαια της εταιρείας, και η οικονομική κατάσταση της εταιρείας μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα παροχής επαρκούς αποζημίωσης. Αντίθετα, η ασφάλιση D&O εξασφαλίζει μια σταθερή πηγή χρηματοδότησης, καθώς η τελική πληρωμή αναλαμβάνεται από την ασφαλιστική εταιρεία, ανεξάρτητα από την οικονομική κατάσταση της εταιρείας.

Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα χαρακτηριστικά, γίνεται σαφές πώς να αξιοποιηθούν καλύτερα και τα δύο συστήματα. Οι νομικές διαφορές, όπως οι δίκες, προκαλούν δύο διαφορετικά οικονομικά βάρη για το άτομο. Το ένα είναι το άμεσο “πρόβλημα ρευστότητας” για την πληρωμή των δικηγορικών εξόδων, και το άλλο είναι το μελλοντικό “πρόβλημα ικανότητας πληρωμής” για την πληρωμή μεγάλων αποζημιώσεων σε περίπτωση ήττας. Οι συμβάσεις αποζημίωσης αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά το πρώτο “πρόβλημα ρευστότητας” λόγω της ταχύτητάς τους. Από την άλλη, η ασφάλιση D&O λειτουργεί ως το απόλυτο δίχτυ ασφαλείας για το δεύτερο “πρόβλημα ικανότητας πληρωμής”. Επομένως, πολλές προηγμένες εταιρείες συνδυάζουν και τα δύο, χρησιμοποιώντας τις συμβάσεις αποζημίωσης ως “πρώτη γραμμή άμυνας” για γρήγορη αρχική ανταπόκριση και την ασφάλιση D&O ως “τελική γραμμή άμυνας” για την προστασία από καταστροφικές ζημιές.

Ο παρακάτω πίνακας συνοψίζει τα κύρια χαρακτηριστικά των δύο συστημάτων.

Πρακτική Σημασία: Από Πρόσφατες Δικαστικές Αποφάσεις στην Ιαπωνία

Οι κίνδυνοι αποζημίωσης που αντιμετωπίζουν τα διοικητικά στελέχη δεν είναι απλώς θεωρητικοί. Τα ιαπωνικά δικαστήρια έχουν στο παρελθόν εκδώσει αποφάσεις που επιβάλλουν εξαιρετικά υψηλές αποζημιώσεις σε άτομα σε υποθέσεις που σχετίζονται με την εταιρική διαχείριση. Αυτή η ενότητα δεν αναλύει λεπτομερώς το περιεχόμενο της ευθύνης, αλλά στοχεύει να δείξει συγκεκριμένα το μέγεθος του οικονομικού κινδύνου που μπορεί να αντιμετωπίσουν τα άτομα.

Για παράδειγμα, σε μια αγωγή μετόχων που αφορούσε απώλειες από παράνομες συναλλαγές μιας μεγάλης τράπεζας, το Περιφερειακό Δικαστήριο της Οσάκα διέταξε το 2000 (Heisei 12) έναν πρώην διευθυντή υποκαταστήματος να καταβάλει αποζημίωση που υπερβαίνει τα 5,3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.

Επιπλέον, σε μια υπόθεση που αφορούσε τη χρήση μη εγκεκριμένων προσθέτων τροφίμων από έναν μεγάλο κατασκευαστή τροφίμων, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιαπωνίας επικύρωσε το 2008 (Heisei 20) απόφαση που διέταξε δύο πρώην διευθυντές να καταβάλουν συνολικά πάνω από 5,3 δισεκατομμύρια γιεν.

Επιπροσθέτως, σε μια υπόθεση όπου πρώην διοικητικά στελέχη κατηγορήθηκαν από μετόχους για συμμετοχή σε απόκρυψη απωλειών (γνωστή ως “toshi tobashii”) σε μια μεγάλη κατασκευαστική εταιρεία, το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιαπωνίας επικύρωσε απόφαση του Εφετείου του Τόκιο που διέταξε πέντε πρώην διευθυντές να καταβάλουν συνολικά περίπου 58,3 δισεκατομμύρια γιεν.

Αυτές οι περιπτώσεις δείχνουν ξεκάθαρα ότι το ποσό της αποζημίωσης που μπορεί να επιβαρύνει ένα άτομο ως αποτέλεσμα διοικητικών αποφάσεων μπορεί να φτάσει σε επίπεδα που είναι αδύνατο να καλυφθούν από την προσωπική του περιουσία. Αντιμέτωποι με αυτήν την πραγματικότητα, η κατάλληλη οργάνωση συστημάτων διαχείρισης κινδύνου, όπως οι συμβάσεις αποζημίωσης και η ασφάλιση D&O, δεν είναι πλέον επιλογή, αλλά απαραίτητη προϋπόθεση στη σύγχρονη εταιρική διαχείριση.

Σύνοψη

Η τροποποίηση του Ιαπωνικού Εταιρικού Δικαίου το 2019 (Έτος Heisei 31) βελτίωσε τους κανονισμούς σχετικά με τις συμβάσεις αποζημίωσης και την ασφάλιση ευθύνης διευθυντών και στελεχών (D&O ασφάλιση), επιλύοντας μακροχρόνιες νομικές αβεβαιότητες. Αυτό επέτρεψε στις επιχειρήσεις να παρέχουν πιο σαφή και σταθερή προστασία στα στελέχη τους, δημιουργώντας ένα σημαντικό θεμέλιο για την επίτευξη υγιούς εταιρικής διακυβέρνησης και τη βιώσιμη ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Η σωστή κατανόηση και η αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των συστημάτων, προσαρμοσμένα στις συνθήκες της κάθε εταιρείας, είναι απαραίτητη στη σύγχρονη επιχειρηματική διαχείριση.

Η δικηγορική μας εταιρεία, Monolith, διαθέτει πλούσια εμπειρία στην παροχή νομικών υπηρεσιών σχετικά με τις συμβάσεις αποζημίωσης και την D&O ασφάλιση σε πολλούς πελάτες στην Ιαπωνία. Προσφέρουμε ολοκληρωμένες νομικές υπηρεσίες, από τη σύνταξη και την αναθεώρηση συμβολαίων, τη συμβουλευτική για την κατάλληλη διαδικασία λήψης αποφάσεων από το διοικητικό συμβούλιο, μέχρι την υποστήριξη στην επιλογή και τη διαδικασία αξιώσεων για πολύπλοκες D&O ασφαλιστικές συμβάσεις. Στην εταιρεία μας εργάζονται επίσης αρκετοί δικηγόροι με ξένες νομικές πιστοποιήσεις και άριστη γνώση της αγγλικής γλώσσας, οι οποίοι συνδυάζουν τη διεθνή τους εμπειρία με την εξειδικευμένη γνώση του Ιαπωνικού δικαίου, παρέχοντας ομαλή και υψηλής ποιότητας υποστήριξη σε εγχώριους και διεθνείς πελάτες που δραστηριοποιούνται στην Ιαπωνία. Εμπιστευθείτε μας για την οικοδόμηση ενός σημαντικού συστήματος διαχείρισης κινδύνων για την επιχείρησή σας.