Μέχρι πού επιτρέπεται νομικά η φωτογράφιση και δημοσίευση χωρίς άδεια; Εξηγούμε τα 4 κρίσιμα σημεία

Σε χώρους διοργάνωσης εκδηλώσεων και τουριστικούς προορισμούς, συχνά συναντάμε πινακίδες ή ανακοινώσεις που αναφέρουν ότι “η φωτογράφιση και η ηχογράφηση απαγορεύονται”. Ποια είναι η βάση αυτών των “απαγορεύσεων”; Επιπλέον, αν σε έναν χώρο συναυλιών σας ζητηθεί να παραδώσετε την κάμερά σας ή να διαγράψετε εικόνες, πρέπει να συμμορφωθείτε;

Εδώ θα εξηγήσουμε μέχρι πού επιτρέπεται η λήψη βίντεο και φωτογραφιών και η δημοσίευσή τους στα κοινωνικά δίκτυα, όταν δεν έχει ληφθεί εκ των προτέρων η άδεια του διοργανωτή ή του διαχειριστή.

Υπάρχει νομική βάση για την απαγόρευση φωτογράφισης και βιντεοσκόπησης;

Όσον αφορά τη νομική βάση για την απαγόρευση της φωτογράφισης και της βιντεοσκόπησης, μπορούμε να εξετάσουμε τέσσερις πτυχές: τα «Δικαιώματα Πνευματικής Ιδιοκτησίας και Συγγενικά Δικαιώματα», τα «Δικαιώματα Εικόνας και Δημοσιότητας», τα «Δικαιώματα Διαχείρισης Εγκαταστάσεων» και τις «Συμβάσεις».

Πνευματικά & Συγγενικά Δικαιώματα

Ο πιο συνηθισμένος λόγος για την απαγόρευση φωτογράφισης ή βιντεοσκόπησης είναι το πνευματικό δικαίωμα. Σε θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, εκθέσεις τέχνης και άλλα, το “πνευματικό δικαίωμα” αποτελεί ζήτημα, και συχνά οι εμφανιζόμενοι έχουν “συγγενικά δικαιώματα”.

Το “πνευματικό δικαίωμα” είναι το δικαίωμα που έχει ο δημιουργός ενός έργου, το οποίο του επιτρέπει να αποφασίζει πώς θα χρησιμοποιηθεί το έργο του. Το πνευματικό δικαίωμα είναι μια μορφή δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και προστατεύεται νομικά ώστε να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί το έργο από τρίτους χωρίς άδεια.

Αν πρόκειται για πνευματικό έργο, δεν επιτρέπεται η φωτογράφιση χωρίς άδεια. Σύμφωνα με τον Νόμο Πνευματικής Ιδιοκτησίας, απαγορεύεται η αντιγραφή ενός έργου χωρίς άδεια, και αυτό περιλαμβάνει τη φωτογράφιση που αντιγράφει το έργο. Έτσι, η φωτογράφιση ενός έργου χωρίς την άδεια του κατόχου του πνευματικού δικαιώματος μπορεί να αποτελέσει παράβαση του Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας.

Τα “συγγενικά δικαιώματα” αναφέρονται στα δικαιώματα που παρέχονται σε άτομα που δεν είναι οι δημιουργοί ενός έργου, αλλά έχουν συνεισφέρει στη διάδοσή του. Για παράδειγμα, σε καλλιτέχνες επί σκηνής και παραγωγούς δίσκων αναγνωρίζονται συγγενικά δικαιώματα.

Στην περίπτωση ηχογραφήσεων ή βιντεοσκοπήσεων μουσικής και άλλων, τα συγγενικά δικαιώματα γίνονται επίσης θέμα συζήτησης. Αν πρόκειται για μουσική εκτέλεση, πρέπει να λάβετε άδεια όχι μόνο από τον κάτοχο του πνευματικού δικαιώματος αλλά και από τον καλλιτέχνη που έχει τα συγγενικά δικαιώματα.

Ως εξαίρεση, σε περιπτώσεις όπως παλιά διάσημα έργα τέχνης, τα οποία τα πνευματικά δικαιώματα έχουν λήξει, το πνευματικό δικαίωμα δεν αποτελεί ζήτημα (τα πνευματικά δικαιώματα προστατεύονται κατ’ αρχήν για 70 χρόνια μετά τον θάνατο του δημιουργού). Επιπλέον, ο Νόμος Πνευματικής Ιδιοκτησίας στο άρθρο 30 αναφέρει ότι “για χρήση εντός του σπιτιού και για μη εργασιακούς σκοπούς, επιτρέπεται η αντιγραφή ενός έργου. Για παρόμοιους σκοπούς, επιτρέπεται επίσης η μετάφραση, η ενορχήστρωση, η τροποποίηση και η διασκευή”, και έτσι η “αντιγραφή για ιδιωτική χρήση” είναι επιτρεπτή.

Πηγή: Πολιτιστικό Υπουργείο｜Σχετικά με την έναρξη και την περίοδο προστασίας των δικαιωμάτων του δημιουργού[ja]

Επιπρόσθετα, έργα τέχνης ή αρχιτεκτονικά έργα που είναι μόνιμα εγκατεστημένα σε εξωτερικούς χώρους (δημόσια τέχνη) είναι ελεύθερα για φωτογράφιση και βιντεοσκόπηση σύμφωνα με το άρθρο 46 του Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας.

Σχετικό άρθρο: Είναι νόμιμο να φωτογραφίζεις και να δημοσιεύεις την ιδιοκτησία κάποιου άλλου χωρίς άδεια;[ja]

Δικαιώματα Πορτραίτου & Δημοσιότητας

Στη συνέχεια, υπάρχει το ζήτημα των “δικαιωμάτων πορτραίτου”. Τα δικαιώματα πορτραίτου αναφέρονται στο δικαίωμα ενός ατόμου να μην φωτογραφίζεται ή να δημοσιεύεται η εικόνα του χωρίς την άδειά του.

Το πορτραίτο είναι σύμβολο της προσωπικότητας ενός ατόμου, και έτσι θεωρείται ότι τα άτομα “έχουν το δικαίωμα να μην χρησιμοποιείται αυθαίρετα αυτό το δικαίωμα, το οποίο προέρχεται από τα δικαιώματα της προσωπικότητας” (Ανώτατο Δικαστήριο, 2 Φεβρουαρίου 2012). Ωστόσο, δεν σημαίνει ότι κάθε φωτογράφιση τρίτων προσώπων αποτελεί παραβίαση των δικαιωμάτων πορτραίτου.

Η κρίση διαφέρει ανάλογα με το πού έχει γίνει η φωτογράφιση. Σε τόπους όπως τουριστικά αξιοθέατα ή εκδηλώσεις, όπου είναι εκ των προτέρων προβλέψιμο ότι μπορεί να γίνει φωτογράφιση, είναι δύσκολο να καταγγελθεί παραβίαση των δικαιωμάτων πορτραίτου ακόμα και αν κάποιος εμφανίζεται στη φωτογραφία. Επιπλέον, αν η εικόνα είναι θολή και δεν μπορεί να αναγνωριστεί το άτομο, τότε δεν θεωρείται παραβίαση των δικαιωμάτων πορτραίτου.

Από την άλλη πλευρά, τα “δικαιώματα δημοσιότητας” αναφέρονται στο δικαίωμα ενός διάσημου ατόμου να αποκλειστικοποιεί την οικονομική αξία που προκύπτει από την ελκυστικότητα πελατών μέσω του ονόματος ή του πορτραίτου του. Για παράδειγμα, ακόμα και αν κάποιος φωτογραφίσει έναν διάσημο καλλιτέχνη κατά τη διάρκεια ενός δημόσιου εξωτερικού γεγονότος για προσωπική χρήση, είναι πιθανό να μην υπάρξει παραβίαση των δικαιωμάτων. Ωστόσο, ως θέμα ευγένειας, θα ήταν σκόπιμο να διατηρηθεί η σύνεση.

Σχετικό άρθρο: Εξηγώντας τα κριτήρια και τη διαδικασία για αξιώσεις αποζημίωσης λόγω παραβίασης δικαιωμάτων πορτραίτου[ja]

Δικαίωμα Διαχείρισης Εγκαταστάσεων

Το “Δικαίωμα Διαχείρισης Εγκαταστάσεων” αναφέρεται στο δικαίωμα που νομικά αναγνωρίζεται στον ιδιοκτήτη ή διαχειριστή ενός κτιρίου ή ενός οικοπέδου, το οποίο περιλαμβάνει, για παράδειγμα, το δικαίωμα να απαγορεύει ενοχλητικές συμπεριφορές εντός των εγκαταστάσεων ή να ζητήσει από τους χρήστες που ενεργούν ενοχλητικά να αποχωρήσουν. Όταν ακούτε μια ανακοίνωση στον χώρο που λέει “Παρακαλούμε απόφυγετε τη φωτογράφιση, καθώς αυτό μπορεί να ενοχλήσει τους άλλους πελάτες και να διαταράξει την παράσταση”, αυτό βασίζεται στο Δικαίωμα Διαχείρισης Εγκαταστάσεων.

Το ζήτημα δεν περιορίζεται μόνο σε χώρους εκδηλώσεων ή τουριστικά αξιοθέατα, αλλά επεκτείνεται και στη φωτογράφιση φαγητών σε εστιατόρια και άλλα. Ωστόσο, στην πράξη, συχνά είναι δύσκολο να κριθεί εάν υπάρχει παραβίαση των δικαιωμάτων.

Σύμφωνα με τα δικαστικά προηγούμενα, στην περίπτωση δημόσιων εγκαταστάσεων που χρησιμοποιούνται για συναθροίσεις και άλλα, η αρχή είναι η ελεύθερη χρήση από τους πολίτες και τους κατοίκους λόγω της δημόσιας φύσης τους, αλλά αναγνωρίζεται επίσης το Δικαίωμα Διαχείρισης Εγκαταστάσεων από τους διαχειριστές.

Από την άλλη πλευρά, σε ιδιωτικές εγκαταστάσεις, αναγνωρίζεται ένα ευρύτερο Δικαίωμα Διαχείρισης Εγκαταστάσεων χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς, και για παράδειγμα, είναι δυνατόν να απαγορεύσει κάποιος τη φωτογράφιση εντός των εγκαταστάσεων ως μέρος αυτού του δικαιώματος. Εάν κάποιος φωτογραφίσει χωρίς άδεια, τότε παραβιάζει το Δικαίωμα Διαχείρισης Εγκαταστάσεων.

Συμβάσεις & Όροι

Αρχικά, η αγορά εισιτηρίων για εκδηλώσεις ή παραστάσεις αποτελεί μια «σύμβαση». Κατά κανόνα, συνάπτετε μια σύμβαση για την είσοδο στον χώρο της εκδήλωσης, συμφωνώντας με τους όρους που αναγράφονται συνήθως στην πίσω πλευρά του εισιτηρίου.

Σε αυτούς τους όρους μπορεί να περιλαμβάνεται η απαγόρευση φωτογράφισης. Για παράδειγμα, αν κατά την αγορά εισιτηρίων online κάνετε κλικ σε ένα κουμπί που αναφέρει «Αγορά με συμφωνία στους όρους», και συμφωνείτε ξεκάθαρα με αυτούς, τότε είναι πιθανό να θεωρηθεί ότι έχετε συμφωνήσει με τον όρο που απαγορεύει την ανεξουσιοδότητη φωτογράφιση.

Επιπλέον, αν στην είσοδο του χώρου υπάρχει μια μεγάλη πινακίδα που αναγράφει «Απαγορεύεται η φωτογράφιση» και εισέρχεστε βλέποντας αυτήν, τότε είναι πιθανό να θεωρηθεί ότι υπάρχει μια «συμφωνία μη φωτογράφισης». Αν υπάρχει μια έγκυρη συμφωνία για την απαγόρευση φωτογράφισης, τότε η τήρηση αυτής αποτελεί τον κανόνα.

Από την άλλη πλευρά, ακόμα και αν υπάρχει μια έγκυρη συμφωνία που επιτρέπει τη φωτογράφιση, τίθεται το ζήτημα του ποιο είναι το εύρος και υπό ποιες συνθήκες έχει δοθεί η άδεια. Ακόμη και αν η φωτογράφιση είναι επιτρεπτή, δεν σημαίνει ότι όλες οι σχετικές πράξεις είναι αποδεκτές.

Δημοσίευση Φωτογραφιών ή Βίντεο χωρίς Άδεια Λήψης

Όσον αφορά τη νομική βάση για την απαγόρευση της φωτογράφισης και της εγγραφής βίντεο, μπορούμε να επισημάνουμε τα παραπάνω τέσσερα σημεία, αλλά τι συμβαίνει όταν κάποιος δημοσιεύει στο διαδίκτυο φωτογραφίες ή βίντεο που έχει λάβει;

Πνευματικά Δικαιώματα και Δικαιώματα Εικόνας & Δημοσιότητας

Τα πνευματικά δικαιώματα ρυθμίζουν τη δημοσίευση. Σε περιπτώσεις όπου οι φωτογραφίες εμφανίζονται μόνο σε περιορισμένο κύκλο φίλων στα κοινωνικά δίκτυα, μπορεί να επιτρέπεται ως ιδιωτική αναπαραγωγή ή ως το λεγόμενο “ευρύχωρο χρήση”. Ωστόσο, αν κάποιος δημοσιεύσει έργα στο Twitter ή σε ένα blog, αυτό θεωρείται δημόσια μετάδοση και μπορεί να αποτελέσει παραβίαση των πνευματικών δικαιωμάτων.

Τα δικαιώματα εικόνας και δημοσιότητας μπορεί επίσης να αποτελέσουν νομικό ζήτημα. Εάν η εικόνα επιτρέπει την αναγνώριση του ατόμου, πρέπει να επεξεργαστείτε την εικόνα ώστε να μην είναι δυνατή η αναγνώριση, διαφορετικά μπορεί να καταγγελθείτε για παραβίαση του δικαιώματος εικόνας.

Σχετικό άρθρο: Εξηγούμε τα κριτήρια και τη διαδικασία για αξίωση αποζημίωσης λόγω παραβίασης δικαιωμάτων εικόνας[ja]

Δικαιώματα Διαχείρισης Εγκαταστάσεων

Όσον αφορά τα δικαιώματα διαχείρισης εγκαταστάσεων, υπάρχει ένα παράδειγμα όπου το Παγκόσμιο Μνημείο Πολιτισμού Byodoin (Νομός Κιότο, Πόλη Uji) απαίτησε από μια εταιρεία παιχνιδιών να σταματήσει την πώληση ενός παζλ που χρησιμοποιούσε φωτογραφίες του Ναού του Φοίνικα χωρίς άδεια.

Στο Byodoin, απαγορεύεται η χρήση φωτογραφιών που έχουν ληφθεί εντός του χώρου για εμπορικούς σκοπούς, και αυτό αναφέρεται στα φυλλάδια που διανέμονται στους επισκέπτες, καθώς και στα ψηφιακά φυλλάδια με μια σχετικά μικρή αναφορά που λέει: “Απαγορεύεται η χρήση φωτογραφιών που έχουν ληφθεί εντός του χώρου για εμπορικούς σκοπούς”. Δεν υπήρχαν άλλες εμφανείς προειδοποιήσεις, οπότε το ζήτημα ήταν αν η εταιρεία παιχνιδιών είχε συμφωνήσει με τους όρους, αλλά με βάση προηγούμενες αποφάσεις, φαινόταν αυστηρό να περιορίζεται η χρήση φωτογραφιών μετά τη λήψη τους μέσω των δικαιωμάτων διαχείρισης των εγκαταστάσεων.

Υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις που αναγνωρίζουν την παραβίαση των θρησκευτικών προσωπικών δικαιωμάτων όταν πωλούνται χωρίς άδεια βιβλία ή καρφίτσες που χρησιμοποιούν φωτογραφίες μυστικών Βούδων που δεν είναι ανοιχτοί στο κοινό και μπορούν να επισκεφθούν μόνο μία φορά κάθε 60 χρόνια (Απόφαση Δικαστηρίου Τόκουσίμα, 20 Ιουνίου 2018). Επίσης, θα μπορούσε να έχει αμφισβητηθεί η παραβίαση των θρησκευτικών προσωπικών δικαιωμάτων επειδή το παζλ κόβει τη φωτογραφία του Ναού του Φοίνικα, αλλά τελικά, στις 12 Οκτωβρίου 2020, η εταιρεία παιχνιδιών συμφώνησε στο Δικαστήριο Κιότο να καταστρέψει 328 αποθέματα και να μην πουλήσει προϊόντα που χρησιμοποιούν φωτογραφίες του Byodoin χωρίς συγκατάθεση στο μέλλον, ενώ το Byodoin ανέλαβε το κόστος καταστροφής περίπου 170.000 γιεν.

Συμβάσεις & Όροι

Εάν η ανεπίτρεπτη λήψη ή η χρήση του υλικού απαγορεύεται ρητά, τότε η παράβαση αυτή μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο αξίωσης για αποζημίωση, αλλά αν οι απαγορεύσεις δεν έχουν διατυπωθεί σαφώς, δεν μπορεί να ζητηθεί δικαστικά η διακοπή της δημοσίευσης ως “αίτημα εκπλήρωσης συμβάσεως”.

Για παράδειγμα, σε έναν χώρο συναυλιών, οι διοργανωτές μπορούν να κρατήσουν την κάμερα ενός φωτογράφου ή να ζητήσουν τη διαγραφή των δεδομένων λήψης, καθώς οι δημιουργοί έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν την καταστροφή των παράνομα δημιουργημένων έργων (Άρθρο 112, Παράγραφος 2 του Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας). Ωστόσο, δεν επιτρέπεται η χρήση βίας. Η διαδικασία πρέπει να περιορίζεται στην εθελοντική παράδοση ή διαγραφή.

Ωστόσο, είναι κατά κάποιον τρόπο αποδεκτό να αποτρέπεται η είσοδος ενός επισκέπτη που αρνείται τον έλεγχο των χειραποσκευών ή να αποτρέπεται η είσοδος ενός επισκέπτη που επιμένει να εισέλθει παρά την ανακάλυψη μιας απαγορευμένης κάμερας, ή να απομακρύνεται ένας επισκέπτης που επαναλαμβάνει την ενοχλητική συμπεριφορά παρά τις προειδοποιήσεις να σταματήσει.

Συνοπτικά: Για θέματα πνευματικών δικαιωμάτων, απευθυνθείτε σε ειδικούς

Τα τελευταία χρόνια, έχουν αυξηθεί τα μουσεία και οι πινακοθήκες, όπως το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Τόκιο και το Εθνικό Μουσείο Δυτικής Τέχνης, που επιτρέπουν τη φωτογράφιση και τη διάδοση μέσω SNS με το σύνθημα “Φωτογραφία, διάδοση στα SNS εντάξει”. Πίσω από αυτή την τάση βρίσκεται η νοοτροπία ότι είναι φυσιολογικό να δημοσιεύεις και να μοιράζεσαι φωτογραφίες και βίντεο στα SNS για να πετύχεις το “Instagrammable” αποτέλεσμα. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου μουσεία που επέτρεψαν τη φωτογράφιση με στόχο το “Instagrammable” αποτέλεσμα, είδαν τον αριθμό των επισκεπτών τους να αυξάνεται σημαντικά μετά από διάδοση στο Twitter.

Τα SNS έχουν την ιδιαιτερότητα να προσελκύουν εύκολα χρήστες με παρόμοια ενδιαφέροντα και χόμπι. Αξιοποιώντας αυτή την ιδιότητα, μπορεί να επιτευχθεί μια πιο αποδοτική διαφημιστική επίδραση σε σύγκριση με τα μεγάλα ποσά που δαπανώνται στην παραδοσιακή διαφήμιση μέσω μέσων ενημέρωσης. Η φωτογράφιση και η δημοσίευση σε τόπους εκδηλώσεων ή τουριστικά αξιοθέατα, μαζί με την ανάπτυξη νέων κανόνων συμπεριφοράς που ταιριάζουν στη νέα εποχή, γίνονται όλο και πιο αποδεκτές όταν γίνονται για προσωπική χρήση. Αυτό επιτρέπει σε περισσότερους ανθρώπους να απολαμβάνουν περισσότερο τις εμπειρίες τους.

Ωστόσο, κατά τη φωτογράφιση και τη δημοσίευση, παραμένει αναγκαία η προσοχή ώστε να μην παραβιάζονται τα δικαιώματα τρίτων. Συνιστούμε τη συμβουλή δικηγόρου για θέματα που αφορούν τα πνευματικά δικαιώματα και συναφή ζητήματα.

Οδηγίες για τα Μέτρα από το Δικηγορικό μας Γραφείο

Το Δικηγορικό Γραφείο Monolith είναι ένα γραφείο με πλούσια εμπειρία στον τομέα της πληροφορικής, και ειδικότερα στο δίκαιο του διαδικτύου και της νομοθεσίας. Στις μέρες μας, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, όπως τα πνευματικά δικαιώματα, έχουν αποκτήσει μεγάλη προσοχή. Το γραφείο μας προσφέρει λύσεις σχετικά με θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Παρακαλώ διαβάστε το παρακάτω άρθρο για περισσότερες λεπτομέρειες.

Τομείς εξειδίκευσης του Δικηγορικού Γραφείου Monolith: Νομικά θέματα Πληροφορικής και Πνευματικής Ιδιοκτησίας για διάφορες επιχειρήσεις[ja]