Zakres prawny nieautoryzowanego fotografowania i publikowania – do jakiego stopnia jest dozwolone? Wyjaśnienie czterech kluczowych kwestii

Na terenach imprezowych czy w miejscach turystycznych często spotykamy się z oznaczeniami lub komunikatami mówiącymi, że “zabrania się fotografowania i nagrywania”. Jakie są podstawy takich zakazów? Co więcej, jeśli na koncercie poproszeni zostaniemy o oddanie aparatu lub usunięcie zdjęć, czy musimy się temu podporządkować?

W tym miejscu wyjaśnimy, do jakiego stopnia dozwolone jest fotografowanie, nagrywanie filmów i publikowanie ich w mediach społecznościowych, jeśli nie uzyskaliśmy wcześniej zgody organizatorów lub zarządców.

Czy istnieje prawna podstawa do zakazu fotografowania i filmowania?

Prawną podstawę zakazu fotografowania i filmowania można rozważyć w kontekście czterech obszarów: „japońskiego prawa autorskiego i praw pokrewnych”, „prawa do wizerunku i praw publicity”, „prawa do zarządzania obiektem” oraz „umów”.

Prawo autorskie i prawa pokrewne

Najczęstszym powodem zakazu fotografowania lub nagrywania jest prawo autorskie. W przypadku spektakli teatralnych, koncertów, wystaw sztuki itp., kwestia “prawa autorskiego” staje się problemem, a wykonawcy często posiadają “prawa pokrewne”.

“Prawo autorskie” to prawo przysługujące twórcy dzieła, które umożliwia decydowanie o sposobie wykorzystania tego dzieła. Prawo autorskie jest rodzajem własności intelektualnej i jest prawnie chronione, aby uniemożliwić innym nieautoryzowane korzystanie z dzieła.

Jeśli coś jest dziełem objętym prawem autorskim, nie można go fotografować bez pozwolenia. Zgodnie z japońską Ustawą o Prawie Autorskim (著作権法), zabronione jest nieautoryzowane kopiowanie dzieła, co obejmuje również jego fotografowanie. Dlatego fotografowanie dzieła bez zgody właściciela praw autorskich może naruszać prawo autorskie.

“Prawa pokrewne” to prawa przyznawane osobom, które nie są twórcami dzieła, ale przyczyniają się do jego rozpowszechniania. Na przykład, wykonawcom i producentom płyt przysługują prawa pokrewne.

W przypadku nagrywania dźwięku lub obrazu, tak jak w muzyce, należy również uwzględnić prawa pokrewne. Jeśli chodzi o wykonanie utworu muzycznego, oprócz właściciela praw autorskich, wymagana jest również zgoda osób posiadających prawa pokrewne.

Wyjątkowo, w przypadku starych dzieł sztuki, których prawa autorskie wygasły (prawa autorskie są zasadniczo chronione przez 70 lat po śmierci autora), prawo autorskie nie stanowi problemu. Ponadto, zgodnie z artykułem 30 japońskiej Ustawy o Prawie Autorskim, “można kopiować dzieło autorskie w celu prywatnego użytku niezwiązanego z pracą. W podobnym celu można również tłumaczyć, aranżować, modyfikować i adaptować”, co oznacza, że “kopiowanie dla użytku prywatnego” jest dozwolone.

Źródło: Agencja ds. Kultury｜O powstaniu i okresie ochrony praw autorskich[ja]

Ponadto, dzieła sztuki plastycznej i architektonicznej (sztuka publiczna) trwale umieszczone w przestrzeni publicznej są zgodnie z artykułem 46 japońskiej Ustawy o Prawie Autorskim zasadniczo wolne od ograniczeń co do fotografowania i nagrywania.

Artykuł powiązany: Czy dozwolone jest samowolne fotografowanie i publikowanie cudzej własności?[ja]

Prawo do wizerunku i prawo do publiszności

Następnie, istnieje problem związany z “prawem do wizerunku”. Prawo do wizerunku to prawo do niebycia fotografowanym lub publikowanym bez własnej zgody, dotyczące twarzy lub postaci osoby.

Wizerunek jest symbolem osobowości jednostki, więc uważa się, że osoby mają prawo, wynikające z praw osobistych, do niebycia wykorzystywanym bez uzasadnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2012 roku (2012)). Jednakże, nie każde fotografowanie innej osoby automatycznie narusza prawo do wizerunku.

Ocena sytuacji zależy również od miejsca, w którym dokonano zdjęcia. W miejscach takich jak obiekty turystyczne czy miejsca wydarzeń, gdzie można przewidzieć, że dojdzie do fotografowania, trudniej jest dochodzić naruszenia prawa do wizerunku, nawet jeśli ktoś przypadkowo się na nich znajdzie. Ponadto, jeśli zdjęcie jest niewyraźne i nie pozwala na identyfikację osoby, nie dochodzi do naruszenia prawa do wizerunku.

Z drugiej strony, “prawo do publiszności” odnosi się do prawa do wyłącznego korzystania przez osobę znaną z ekonomicznej wartości, jaką generuje jej nazwisko czy wizerunek, w kontekście przyciągania klientów. Na przykład, nawet jeśli ktoś sfotografuje celebrytę podczas występu na otwartym wydarzeniu publicznym dla własnej przyjemności, prawdopodobieństwo naruszenia tego prawa jest niskie. Niemniej jednak, można powiedzieć, że z punktu widzenia dobrych manier, należy zachować umiar.

Powiązane artykuły: Wyjaśnienie standardów i procedur roszczeń odszkodowawczych za naruszenie prawa do wizerunku[ja]

Prawo do zarządzania obiektem

“Prawo do zarządzania obiektem” to prawo legalnie przyznane właścicielowi lub zarządcy budynku czy terenu, które umożliwia na przykład zakazanie zachowań uciążliwych w obiekcie lub żądanie opuszczenia obiektu przez użytkowników, którzy takie zachowania prezentują. Ogłoszenie wewnątrz obiektu mówiące “Prosimy o powstrzymanie się od fotografowania, aby nie przeszkadzać innym gościom i nie zakłócać przebiegu wydarzenia” opiera się na tym prawie do zarządzania obiektem.

Problem ten dotyczy nie tylko miejsc wydarzeń czy atrakcji turystycznych, ale również na przykład fotografowania potraw w restauracjach. W praktyce często trudno jest jednak ocenić, czy doszło do naruszenia praw.

W orzecznictwie, w przypadku obiektów publicznych używanych na przykład do zgromadzeń, zasada ogólna opiera się na publicznym charakterze tych miejsc, co gwarantuje wolne korzystanie z nich przez obywateli i mieszkańców. Jednakże, jednocześnie uznaje się prawo zarządcy do zarządzania obiektem.

Z drugiej strony, w przypadku obiektów prywatnych, prawo do zarządzania obiektem jest szeroko uznawane bez szczególnych ograniczeń. Na przykład, w ramach prawa do zarządzania obiektem, możliwe jest zakazanie fotografowania wewnątrz obiektu, a nieautoryzowane wykonanie zdjęć może stanowić naruszenie tego prawa.

Umowy i regulaminy

Zakup biletu na wydarzenie lub spektakl stanowi zawarcie umowy. Zazwyczaj zgoda na regulamin, który jest umieszczony na odwrocie biletu, oznacza zawarcie umowy uprawniającej do wejścia na wydarzenie.

W regulaminie może być zawarte postanowienie o zakazie fotografowania. Na przykład, jeśli podczas zakupu biletu online klikniesz przycisk z napisem “Kupuję, akceptując regulamin”, wyraźna zgoda na te warunki zwiększa prawdopodobieństwo, że zakaz nieautoryzowanego fotografowania będzie uznany za ważny.

Ponadto, jeśli przy wejściu na miejsce wydarzenia wyraźnie widnieje napis “Zakaz fotografowania” i wchodzisz, widząc go, istnieje duże prawdopodobieństwo, że zostanie to uznane za “zgodę na nie robienie zdjęć”. W przypadku ważnej zgody na zakaz fotografowania, zasada jest taka, że należy się do niego stosować.

Z drugiej strony, nawet jeśli istnieje ważna zgoda na fotografowanie, może pojawić się kwestia zakresu i warunków, na jakich zostało to dozwolone. Możliwość fotografowania nie oznacza, że wszystkie działania związane z robieniem zdjęć są dozwolone.

Publikacja zdjęć i filmów bez pozwolenia na ich wykonanie

Podstawy prawne zakazujące fotografowania i nagrywania można wskazać w czterech powyższych punktach, ale co w przypadku, gdy wykonane zdjęcia czy nagrania są publikowane w sieci i wykorzystywane w inny sposób?

Prawo autorskie oraz prawa do wizerunku i prawo do publicity

Prawo autorskie reguluje kwestię publikacji. W przypadku, gdy zdjęcia są udostępniane ograniczonemu gronu znajomych na portalach społecznościowych, może to być dozwolone jako prywatna kopia lub tzw. “tolerowane użytkowanie”. Jednakże, publikacja dzieła autorskiego na Twitterze czy blogu jest uznawana za publiczne przekazywanie, co może stanowić naruszenie praw autorskich.

Prawa do wizerunku i prawo do publicity również mogą stać się przedmiotem problemów prawnych. Jeśli na zdjęciu można zidentyfikować osobę, a nie zostanie ono odpowiednio zredagowane, istnieje możliwość pozwania o naruszenie prawa do wizerunku.

Powiązane artykuły: Wyjaśniamy kryteria i proces dochodzenia odszkodowania za naruszenie praw do wizerunku[ja]

Prawo zarządzania obiektem

W kontekście prawa zarządzania obiektem istnieje przykład, gdy Świątynia Byōdō-in (w mieście Uji, prefektura Kioto), będąca obiektem Światowego Dziedzictwa, pozwała firmę zabawkarską o zaprzestanie sprzedaży puzzli z wykorzystaniem zdjęcia Pawilonu Feniksa bez zgody.

W Byōdō-in zakazano wykorzystywania zdjęć wykonanych na terenie świątyni w celach komercyjnych, co zostało wyraźnie zaznaczone w rozdawanych odwiedzającym broszurach oraz w wersji cyfrowej broszury, gdzie znajdowało się stosunkowo małe oznaczenie: “Zabrania się wykorzystywania zdjęć wykonanych na terenie świątyni w celach komercyjnych”. Brak było innych wyraźnych oznaczeń, więc kwestionowano, czy firma zabawkarska zgodziła się na te warunki. Jednakże, w świetle wcześniejszych orzeczeń sądowych, wydawało się, że ograniczenie późniejszego wykorzystania zdjęć na podstawie prawa zarządzania obiektem jest dość rygorystyczne.

W orzecznictwie znajdujemy przypadki, gdy sprzedaż książek i zwojów z wykorzystaniem zdjęć tajemniczych Buddów, które są ogólnie niedostępne dla publiczności i można je zobaczyć tylko raz na 60 lat, została uznana za naruszenie religijnego prawa osobowości, co skutkowało zakazem sprzedaży, zniszczeniem zdjęć i odszkodowaniem dla świątyni (wyrok Sądu Okręgowego w Tokushima z dnia 20 czerwca 2018 roku). W przypadku Pawilonu Feniksa rozważano także dochodzenie naruszenia religijnego prawa osobowości, ale ostatecznie 12 października 2020 roku w Sądzie Okręgowym w Kioto doszło do ugody, w której firma zabawkarska zobowiązała się do zniszczenia 328 sztuk zapasów i do niesprzedawania w przyszłości produktów z wykorzystaniem zdjęć Byōdō-in bez zgody, a strona świątyni zgodziła się pokryć koszty zniszczenia w wysokości około 170 tysięcy jenów.

Umowy i regulaminy

Jeśli bezprawne fotografowanie lub późniejsze wykorzystanie zdjęć jest wyraźnie zakazane, to naruszenie może być podstawą do żądania odszkodowania. Jednakże, jeśli zakazy nie są wyraźnie określone, nie można w sądzie domagać się “wykonania umowy” w postaci zatrzymania publikacji.

Na przykład, w przypadku koncertów, gdzie organizator może zatrzymać kamerę fotografa lub zażądać usunięcia danych, posiadacz praw autorskich ma “prawo żądania zniszczenia przedmiotów naruszenia” (art. 112 ust. 2 Prawa autorskiego), ale nie może stosować siły. Należy ograniczyć się do dobrowolnego przekazania lub usunięcia danych.

Jednakże, w pewnym zakresie dozwolone może być zatrzymanie osób odmawiających kontroli bagażu przy wejściu, próbujących wejść z zakazanym sprzętem fotograficznym lub wymuszających wejście, a także przymusowe usunięcie osób, które mimo ostrzeżeń kontynuują zachowania zakłócające porządek.

Podsumowanie: W sprawach dotyczących praw autorskich zwróć się do specjalisty

W ostatnich latach zwiększyła się liczba muzeów i galerii sztuki, takich jak Tokijskie Narodowe Muzeum Sztuki Nowoczesnej czy Narodowe Muzeum Sztuki Zachodniej, które pozwalają na fotografowanie i rozpowszechnianie zdjęć w mediach społecznościowych. Za tym trendem stoi powszechna tendencja do dzielenia się zdjęciami i filmami w mediach społecznościowych w celu osiągnięcia efektu “Instagramowalności”. Istnieją przypadki, gdy muzea, które zezwoliły na fotografowanie w celu osiągnięcia efektu “Instagramowalności”, zyskały znaczny wzrost liczby odwiedzających dzięki rozpowszechnianiu zdjęć na Twitterze.

Media społecznościowe mają tę cechę, że łatwo gromadzą użytkowników o podobnych zainteresowaniach i hobby. Wykorzystując tę cechę, można osiągnąć bardziej efektywny rezultat reklamowy niż poprzez drogie kampanie medialne. Coraz częściej zezwala się na prywatne fotografowanie i publikowanie zdjęć w miejscach wydarzeń czy atrakcjach turystycznych, co jest zgodne z nowoczesnymi zasadami dobrego zachowania. Dzięki temu wiele osób może cieszyć się większą swobodą.

Jednakże, przy fotografowaniu i publikowaniu należy zachować ostrożność, aby nie naruszać praw innych osób. W przypadku problemów związanych z prawami autorskimi zaleca się konsultację z adwokatem.

Informacje o środkach zaradczych w naszej kancelarii

Kancelaria Prawna Monolith posiada bogate doświadczenie w dziedzinie IT, a w szczególności w prawie internetowym i prawie autorskim. W ostatnich latach prawa własności intelektualnej, w tym prawa autorskie, zyskują na znaczeniu. Nasza kancelaria oferuje rozwiązania związane z własnością intelektualną, o których więcej informacji znajdą Państwo w poniższym artykule.

Zakres usług Kancelarii Prawnej Monolith: Prawo IT i własności intelektualnej dla różnych przedsiębiorstw[ja]