Δημοσιότητα και Δυνατότητα Διάδοσης στη Συκοφαντική Δυσφήμιση

Στον Ποινικό Κώδικα,

όποιος δημοσίως παρουσιάζει γεγονότα και καταστρατηγεί την τιμή κάποιου ατόμου, θα τιμωρηθεί με φυλάκιση έως τρία (3) χρόνια ή με πρόστιμο έως πενήντα χιλιάδες (50,000) γιεν, ανεξάρτητα από το αν τα γεγονότα είναι αληθή ή όχι

Άρθρο 230, Παράγραφος 1 του Ιαπωνικού Ποινικού Κώδικα

καθορίζει τα συστατικά στοιχεία της συκοφαντικής δυσφήμισης.

Η συκοφαντική δυσφήμιση στον ποινικό νόμο απαιτεί δημοσιότητα, δηλαδή την παρουσίαση γεγονότων ή την έκφραση απόψεων ή κριτικής σε αόριστο ή πολυάριθμο κοινό. Χωρίς δημοσιότητα, δεν μπορεί να υπάρξει συκοφαντική δυσφήμιση. Ωστόσο, ακόμη και αν η επικοινωνία είναι προς έναν περιορισμένο αριθμό ατόμων, εάν υπάρχει πιθανότητα διάδοσης σε αόριστο ή πολυάριθμο κοινό, τότε μπορεί να θεωρηθεί συκοφαντική δυσφήμιση.

Τι συμβαίνει όμως με τη σχέση μεταξύ δημοσιότητας και συκοφαντικής δυσφήμισης στον αστικό νόμο; Αυτό το ζήτημα μπορεί να ανακύψει και σε περιπτώσεις δυσφήμισης στο διαδίκτυο.

Η Δυσφήμιση στον Ελληνικό Αστικό Κώδικα και η Δημοσιότητα

Στον Ελληνικό Αστικό Κώδικα, δεν υπάρχει σαφής νομοθετική διάταξη που να απαιτεί τη δημοσιότητα ως προϋπόθεση για την πράξη της δυσφήμισης ως παράνομη πράξη.

Όποιος με πρόθεση ή από αμέλεια παραβιάσει τα δικαιώματα κάποιου άλλου ή τα συμφέροντα που προστατεύονται νομικά, είναι υπεύθυνος για την αποζημίωση της προκληθείσας ζημίας.

Άρθρο 710 του Ελληνικού Αστικού Κώδικα

Ανεξάρτητα από το αν η παραβίαση αφορά την υγεία, την ελευθερία ή την τιμή κάποιου άλλου, ή αν πρόκειται για παραβίαση των περιουσιακών του δικαιωμάτων, ο υπαίτιος σύμφωνα με το προηγούμενο άρθρο οφείλει να αποζημιώσει και την μη περιουσιακή ζημία.

Άρθρο 709 του Ελληνικού Αστικού Κώδικα

Ωστόσο, στην τρέχουσα νομική πρακτική, η δημοσιότητα θεωρείται απαραίτητη. Η ουσία της δυσφήμισης είναι η μείωση της κοινωνικής εκτίμησης, αλλά η έννοια της “κοινωνίας” περιλαμβάνει ένα αόριστο ή πλήθος ατόμων, και είναι δύσκολο να λεχθεί ότι η κοινωνική εκτίμηση μειώνεται με δηλώσεις που απευθύνονται σε έναν περιορισμένο αριθμό ατόμων.

Επομένως, θεωρείται απαραίτητο ότι η πράξη της δυσφήμισης πρέπει να στρέφεται κατά αόριστων ή πολλών ατόμων, και έχουν διαμορφωθεί σχετικές δικαστικές αποφάσεις.

Για τα στοιχεία που απαιτούνται για την εγκυρότητα της δυσφήμισης, ανατρέξτε στο ακόλουθο άρθρο για λεπτομερή εξήγηση.

https://monolith.law/reputation/defamation[ja]

Τι σημαίνει “Απροσδιόριστος ή Πολυάριθμος”

Τι ακριβώς σημαίνει “απροσδιόριστος ή πολυάριθμος” και σε ποιες περιπτώσεις, και για ποιον αριθμό ατόμων, αναγνωρίζεται;

Υπήρξε μια περίπτωση όπου ένας καθηγητής νομικής σχολής απαίτησε αποζημίωση για ηθική βλάβη από ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα και πέντε καθηγητές, σε μια δίκη που αφορούσε εσωτερική διαμάχη στον χώρο εργασίας.

Το Εφετείο Τακαμάτσου αναγνώρισε ότι, σε ένα επαγγελματικό πανεπιστημιακό ίδρυμα όπου η διατήρηση και η βελτίωση του εκπαιδευτικού επιπέδου είναι σημαντική, αναμένεται από τους καθηγητές να συζητούν και να κριτικάρουν το περιεχόμενο και τις μεθόδους διδασκαλίας. Ωστόσο, σχετικά με τις δηλώσεις ενός καθηγητή στη συνέλευση της νομικής σχολής,

ο ενάγων εξέφρασε αμφιβολίες για το γεγονός ότι ο εναγόμενος δεν είχε αναφέρει στο δικαστήριο ότι επισκεπτόταν έναν ψυχίατρο ή ότι είχε αποκλειστεί από τη διδασκαλία στο πανεπιστήμιο, και απείλησε με αναφορά στο Ανώτατο Δικαστήριο. Αυτές οι δηλώσεις, που αποκάλυπταν ιδιωτικές πληροφορίες όπως η επίσκεψη σε ψυχίατρο, ήταν ανεξάρτητες από τις αρμοδιότητες της συνέλευσης των καθηγητών και έλλειπαν κάθε αναγκαιότητας, ενώ η πρόθεση των δηλώσεων φαίνεται να ήταν επιθετική και να προορίζονταν για την πρόκληση κοινωνικής βλάβης στον εναγόμενο, γεγονός που τις καθιστά παράνομες ακόμη και αν λήφθηκε υπόψη ότι έγιναν σε μια σχετικά κλειστή συνέλευση.

Εφετείο Τακαμάτσου, απόφαση 19 Απριλίου 2019

Το δικαστήριο αναγνώρισε τη συκοφαντική δυσφήμιση και διέταξε το πανεπιστημιακό ίδρυμα να πληρώσει αποζημίωση 770,000 γιεν, αυξημένη από τα 110,000 γιεν που είχε αναγνωρίσει το πρωτόδικο δικαστήριο. Είναι ενδιαφέρον ότι αυτές οι δηλώσεις έγιναν σε μια κλειστή συνέλευση και, αν και ο ακριβής αριθμός των παρευρισκομένων δεν αναφέρεται, πιθανότατα ήταν περίπου 20 άτομα, καθώς η συνέλευση έλαβε χώρα σε μια νομική σχολή ενός περιφερειακού εθνικού πανεπιστημίου.

Επιπλέον, ο ίδιος καθηγητής έστειλε ένα email σε τέσσερις συναδέλφους καθηγητές,

το οποίο περιείχε αναφορές που δεν σχετίζονταν καθόλου με το εκπαιδευτικό περιεχόμενο του ενάγοντος, αποκαλώντας τον “ανόητο και παράξενο ζώο” και ισχυριζόμενο ότι ο ενάγων είχε χαϊδεύει τους μηρούς μιας γυναίκας, συνοδεύοντας το με φωτογραφία. Αυτές οι εκφράσεις και ο τρόπος τους ήταν σαφώς προσβλητικές για τον ενάγοντα και παραβίαζαν την τιμή του, ενώ τα αναφερόμενα γεγονότα ήταν σαφώς ιδιωτικής φύσης και ασχέτιστα με τα καθήκοντα του ενάγοντος. Επιπλέον, δεν υπήρχε καμία ένδειξη ότι ο ενάγων είχε πράγματι διαπράξει τις πράξεις που αναφέρονται ή ότι η προσάρτηση της φωτογραφίας είχε κάποια σημασία στην απόφαση για την πειθαρχική του μεταχείριση ή την αξιολόγησή του, και έτσι το email θεωρήθηκε ως απλή επίθεση στον χαρακτήρα του ενάγοντος ή συκοφαντία με σκοπό την προσβολή, και όχι ως πράξη που εκτελέστηκε με κάποιο δημόσιο συμφέρον ή για κάποιον δημόσιο σκοπό.

Εφετείο Τακαμάτσου, απόφαση 19 Απριλίου 2019

Αυτό είναι επίσης αξιοσημείωτο.

Από την ανησυχία για το αν η δυσφήμιση πρέπει να απορρίπτεται απλώς επειδή οι παραλήπτες της εκφράσεως είναι ένας περιορισμένος αριθμός ατόμων, η θεωρία της διάδοσης, η οποία έχει αναπτυχθεί στην ποινική νομολογία για τη δυσφήμιση, έχει εφαρμοστεί και στην πολιτική δυσφήμιση. Ωστόσο, η δυνατότητα διάδοσης δεν αναφέρεται στο κείμενο της απόφασης, οπότε φαίνεται ότι το δικαστήριο αναγνώρισε περίπου 20 άτομα ως “πολυάριθμους” και ακόμη και τέσσερα άτομα ως “πολυάριθμα”. Σημειώνεται ότι στο παρελθόν υπήρξε περίπτωση όπου η δημοσιότητα απορρίφθηκε για τέσσερα άτομα (Πρωτοδικείο Τόκιο, απόφαση 7 Οκτωβρίου 2010).

Παραδείγματα αναγνώρισης δυνατότητας διάδοσης

Υπάρχει περίπτωση όπου μια εταιρεία διαχείρισης πολυκατοικιών ζήτησε αποζημίωση από έναν διαχειριστή της ενωσης ιδιοκτητών για διανομή εγγράφων που προσέβαλαν την τιμή της και για επαναλαμβανόμενες παράνομες πράξεις, όπως απειλές.

Ένας από τους διαχειριστές της ενωσης ιδιοκτητών απέστειλε μέσω φαξ σε άλλους 11 διαχειριστές, παρά το γεγονός ότι είχε ληφθεί απόφαση για τη διενέργεια σεισμικής διάγνωσης της πολυκατοικίας, ότι η διενέργεια της διάγνωσης καθυστέρησε λόγω των ύπουλων και κακόβουλων εμποδίων από την εταιρεία διαχείρισης. Επιπλέον, ανέφερε ότι η εταιρεία διαχείρισης προτίμησε τα συμφέροντα και την εικόνα της, διαπράττοντας πολλές κακουργίες. Παρόλο που αυτό το έγγραφο απεστάλη μέσω φαξ σε 11 άτομα, «δεν απαιτείται να έχει γίνει η αποκάλυψη των γεγονότων ή η έκφραση απόψεων απευθείας σε αόριστο αριθμό ατόμων για να θεωρηθεί ότι έχουν γίνει δημόσια, αρκεί η πιθανότητα διάδοσης σε αόριστο αριθμό ατόμων, ακόμη και αν έχουν γίνει σε συγκεκριμένο μικρό αριθμό ατόμων», αναγνωρίζοντας έτσι τη δυνατότητα διάδοσης.

Επομένως, το έγγραφο αυτό, παρόλο που διανεμήθηκε σε 11 μέλη της διοίκησης της ενωσης ιδιοκτητών, λόγω της φύσης του περιεχομένου του που αφορούσε τη διαχείριση της πολυκατοικίας, όπως η σεισμική διάγνωση, είναι πιθανό το περιεχόμενο του εγγράφου να διαδοθεί μέσω των διαχειριστών στους ιδιοκτήτες και τους ενοικιαστές της πολυκατοικίας. Ως εκ τούτου, η διανομή του μπορεί να θεωρηθεί ως δημόσια.

Απόφαση του Τοκιώτικου Πρωτοδικείου (Tokyo District Court) της 27ης Αυγούστου 2009

Αναγνωρίζοντας τη δυνατότητα διάδοσης σε αυτούς τους 11 συγκεκριμένους ατόμους και λαμβάνοντας υπόψη ότι συνολικά 21 εγγράφων διανεμήθηκαν επίμονα στους ιδιοκτήτες και τους ενοικιαστές της πολυκατοικίας, το δικαστήριο αναγνώρισε την άυλη ζημιά της εταιρείας διαχείρισης και διέταξε τον διαχειριστή της ενωσης ιδιοκτητών να πληρώσει αποζημίωση ύψους 1.000.000 γιεν.

https://monolith.law/reputation/honor-infringement-and-intangible-damage-to-company[ja]

Ίντερνετ και Δημοσιότητα

Όταν πρόκειται για εκφράσεις στο Ίντερνετ, όπως σε φόρουμ, newsletters ή mailing lists, η προϋπόθεση είναι ότι θα τα διαβάσουν απροσδιόριστοι ή πολλοί χρήστες, και έτσι καταρχήν αναγνωρίζεται η δημοσιότητα. Ωστόσο, αν και θεωρητικά οποιοσδήποτε μπορεί να διαβάσει τις εκφράσεις στο Ίντερνετ και όλοι έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν, στην πράξη συχνά συμβαίνει να τις διαβάζουν μόνο λίγοι. Παρ’ όλα αυτά, σε πολλές δικαστικές αποφάσεις δεν αναγνωρίζεται απαλλαγή από ευθύνη λόγω του χαμηλού αριθμού προβολών.

Υπάρχει περίπτωση όπου μια εταιρεία και ο διευθυντής της ζήτησαν από τον πάροχο διαδικτύου να αποκαλύψει τα στοιχεία του αποστολέα, επειδή η εταιρεία είχε δυσφημιστεί σε μια ιστοσελίδα που δημοσίευε διάφορες επιχειρηματικές πληροφορίες που ανέβαζαν οι χρήστες και που χρησίμευαν ως πηγή πληροφοριών για υποψήφιους εργαζομένους κατά τη διάρκεια της αναζήτησης εργασίας. Λεπτομέρειες για το αίτημα αποκάλυψης των στοιχείων του αποστολέα αναλύονται στο παρακάτω άρθρο.

https://monolith.law/reputation/provider-liability-limitation-law[ja]

Το Πρωτοδικείο του Τόκιο αποφάσισε ότι οι αναρτήσεις του αποστολέα στην ιστοσελίδα, όπως «ο πρόεδρος είναι ένας από τους πιο αυταρχικούς που υπάρχουν, είναι βίαιος και αγενής και συνηθίζει να χτυπά και να κλωτσάει τα στελέχη της εταιρείας κατά τη διάρκεια των συνεδριάσεων, κάτι που είναι καθημερινό φαινόμενο», «όταν βρει κάποιον που του αρέσει μεταξύ των υπαλλήλων, τον κάνει τον εραστή του. Αυτή τη στιγμή έχει αρκετούς εραστές» και «πέρυσι χρησιμοποίησε την μαφία για να καταστρέψει έναν υπάλληλο που προσπάθησε να αποκαλύψει τα βρώμικα μυστικά της εταιρείας. Τώρα φαίνεται ότι αντιμετωπίζει προβλήματα επειδή απειλείται από την ίδια τη μαφία», παραβίαζαν την τιμή και την φήμη των εναγόντων και έτσι διέταξε την αποκάλυψη των στοιχείων του αποστολέα.

Σε αυτή τη δίκη, ο πάροχος διαδικτύου υποστήριξε ότι «για να υπάρξει παράνομη πράξη λόγω συκοφαντικής δυσφήμισης, πρέπει να έχει προκύψει πραγματική ζημιά που να απαιτεί οικονομική αποζημίωση, και δεν αρκεί μόνο το γεγονός ότι ένα απροσδιόριστο αριθμό ατόμων έχει τη δυνατότητα να γνωρίζει τα γεγονότα, ενώ ο αριθμός των προβολών του άρθρου, ακόμα και αν περιλαμβάνει τις προβολές από τους ενάγοντες, ήταν μόνο περίπου επτά, οπότε δεν έχει προκύψει πραγματική ζημιά και η παράνομη πράξη δεν έχει συντελεστεί, και ακόμα και αν έχει προκύψει ζημιά, αυτή είναι περιορισμένη», αλλά η απόφαση αντέκρουσε αυτό το επιχείρημα λέγοντας:

Στην περίπτωση της δυσφήμισης στο Ίντερνετ, η παράνομη πράξη συντελείται όταν ένα άρθρο με περιεχόμενο που μειώνει την κοινωνική αξιολόγηση κάποιου ατόμου τίθεται σε κατάσταση προβολής από ένα απροσδιόριστο αριθμό ατόμων, και το άτομο που αφορά το άρθρο κινδυνεύει να αξιολογηθεί βάσει του περιεχομένου του. Από τα προηγούμενα στοιχεία προκύπτει ότι το άρθρο ήταν διαθέσιμο για προβολή από ένα απροσδιόριστο αριθμό ατόμων για περίπου ένα έτος και δύο μήνες, οπότε ακόμα και αν οι προβολές του άρθρου ήταν μόνο επτά, η παράνομη πράξη δεν αρνείται.

Πρωτοδικείο του Τόκιο, απόφαση 29ης Ιανουαρίου 2009

Έτσι, ακόμα και αν οι προβολές ήταν μόνο επτά, επειδή «ένα άρθρο τίθεται σε κατάσταση προβολής από ένα απροσδιόριστο αριθμό ατόμων και το άτομο που αφορά το άρθρο κινδυνεύει να αξιολογηθεί βάσει του περιεχομένου του», η παράνομη πράξη δεν αρνείται, σύμφωνα με την απόφαση.

Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο και Δυνατότητα Διάδοσης

Υπάρχει περίπτωση όπου ένα email που απεστάλη από τον εκπρόσωπο της εταιρείας και τους υπαλλήλους προς τους συναλλασσόμενους, το οποίο περιείχε πληροφορίες ότι ένας πρώην υπάλληλος είχε διαπράξει πράξεις απιστίας ή κλοπής και είχε προηγούμενα για κατοχή ή χρήση ναρκωτικών, κρίθηκε ότι προσέβαλε την τιμή του πρώην υπαλλήλου.

Λέγεται ότι τα emails έχουν υψηλή πιθανότητα διάδοσης, καθώς μπορούν εύκολα να προωθηθούν και να διαβαστούν από τρίτους, αλλά η διαδικασία αναγνώρισης της δυνατότητας διάδοσης της αποστολής των emails είναι ένα ενδιαφέρον παράδειγμα.

Στο email αναφερόταν επίσης ότι ο πρώην υπάλληλος είχε αυξήσει την αμοιβή που κατέβαλε η εταιρεία σε μοντέλα και ταλέντα και είχε λάβει kickbacks, τα οποία στη συνέχεια καταχράστηκε. Η εταιρεία υποστήριξε ότι «η πράξη αποστολής ηλεκτρονικού μηνύματος είναι συνήθως η παρουσίαση γεγονότων σε συγκεκριμένα και λίγα άτομα, και όχι η πραγματική δημοσίευση σε αόριστο και μεγάλο αριθμό τρίτων, και ότι δεν υπάρχει δημοσιότητα εκτός και αν υπάρχει τέτοια πιθανότητα. Στην παρούσα περίπτωση, τα ονόματα των ατόμων που είναι υπεύθυνα σε κάθε συναλλασσόμενο έχουν καταγραφεί ως παραλήπτες, και η αδικαιολόγητη δημοσίευση θα οδηγούσε σε υψηλό κίνδυνο νέων διαφορών όπως συκοφαντική δυσφήμιση ή παρεμπόδιση της εργασίας, καθώς το περιεχόμενο αφορούσε ανακριβείς αιτήσεις αμοιβής. Επειδή δεν προοριζόταν για δημοσίευση σε τρίτους και δεν υπήρξε πραγματική διάδοση του περιεχομένου σε τρίτους από τους παραλήπτες, δεν υπάρχει πιθανότητα διάδοσης του περιεχομένου του email σε τρίτους και δεν υπάρχει δημοσιότητα», αλλά το Εφετείο του Τόκιο αποφάσισε:

Η πράξη αποστολής του συγκεκριμένου email, αν και απευθύνεται σε συγκεκριμένα άτομα, οι παραλήπτες του οποίου φτάνουν τα 18 άτομα, και επιπλέον, το περιεχόμενό του αφορά σημαντικά θέματα που σχετίζονται με την εργασία της εταιρείας που ελέγχεται, προειδοποιώντας τους συναλλασσόμενους, τα μοντέλα και τα ταλέντα ότι οι αιτήσεις από τους ελεγχόμενους είναι άδικες και πρέπει να προσέχουν, είναι αναγκαίο να γίνει γνωστό το περιεχόμενο στους διευθυντές και τους υπεύθυνους των εταιρειών των συναλλασσόμενων. Έτσι, το περιεχόμενο του email που απεστάλη στην παρούσα περίπτωση, λόγω της φύσης του, δεν περιορίζεται μόνο στους άμεσους παραλήπτες, αλλά είναι περιεχόμενο που πρέπει να γίνει γνωστό σε όλους τους σχετικούς, και έχει τη δυνατότητα να διαδοθεί ευρέως σε αόριστο και μεγάλο αριθμό σχετικών. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να γίνει δεκτός ο ισχυρισμός της εταιρείας που ελέγχεται ότι το περιεχόμενο των αποστολών δεν είχε τη δυνατότητα να διαδοθεί σε τρίτους.

Απόφαση του Εφετείου του Τόκιο, 17 Ιουλίου 2014 (Heisei 26)

Και έτσι, το δικαστήριο τροποποίησε την αρχική απόφαση που ζητούσε την πληρωμή 330,000 γιεν και διέταξε την εταιρεία και τον διευθυντή να πληρώσουν 500,000 γιεν.

Αν και ήταν ένα email που απευθυνόταν σε 18 άτομα, δεν θα ήταν παράλογο να αναγνωριστεί η δημοσιότητα, αλλά αναγνωρίστηκε η δυνατότητα διάδοσης. Όταν πρόκειται για emails, πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί.

https://monolith.law/reputation/defamation-and-transmission-possibility-by-sending-email[ja]

Συνοπτικά

Λαμβάνοντας υπόψη τη δυνατότητα διάδοσης, είναι απαραίτητη η προσοχή και στις δημοσιεύσεις στα κοινωνικά δίκτυα. Είναι επικίνδυνο να θεωρείτε ότι “δεν μπορεί να υπάρξει συκοφαντική δυσφήμιση εάν οι δημοσιεύσεις είναι περιορισμένες σε φίλους ή ακόλουθους”.

Στο Facebook, αν κάνετε δημοσιεύσεις περιορισμένες σε φίλους και έχετε δεκάδες φίλους, είναι πιθανό να θεωρηθεί ότι υπάρχει δημοσιότητα, και ακόμα και αν έχετε λιγότερους φίλους, μπορεί να αναγνωριστεί η δυνατότητα διάδοσης. Οι χρήστες του Twitter με κλειδωμένους λογαριασμούς που έχουν δεκάδες ακόλουθους μπορεί επίσης να θεωρηθούν ότι έχουν δημοσιότητα, όπως οι λογαριασμοί που είναι ανοιχτοί στο κοινό.

Η δημοσιότητα και η δυνατότητα διάδοσης στην περίπτωση της συκοφαντικής δυσφήμισης είναι νέα και ευαίσθητα ζητήματα, οπότε συμβουλευτείτε έναν δικηγόρο με εμπειρία σε θέματα δυσφήμισης.