Do kogo należą prawa autorskie do kodu źródłowego programu?

W ustawie o prawie autorskim (Japońska ustawa o prawie autorskim) wyraźnie stwierdza się, że programy komputerowe są uznawane za “dzieła autorskie”.

Jednakże, w przeciwieństwie do innych dzieł autorskich, takich jak powieści czy obrazy, programy związane z rozwojem systemów są zazwyczaj tworzone we współpracy przez wielu pracowników i liczne podmioty prawne.

W rezultacie, relacje prawne często stają się niejasne, co prowadzi do skomplikowanych sporów.

W tym artykule omówimy, do kogo należą prawa autorskie do programów, wskazując na punkty, które często prowadzą do konfliktów, oraz proponując rozwiązania, wspierając się przy tym orzecznictwem.

Co to jest prawo autorskie?

Prawo autorskie jest prawem mającym na celu ochronę praw twórców do ich dzieł, takich jak powieści, filmy, obrazy itp., i zapewnienie im zachęty do twórczości, co przyczynia się do “rozwoju kultury”.

Charakterystyczną cechą prawa autorskiego, w przeciwieństwie do prawa patentowego, jest to, że prawa powstają naturalnie w momencie stworzenia dzieła, bez konieczności rejestracji itp. w kraju.

Związek między “dziełem programistycznym” a “kodem źródłowym”

W prawie autorskim, podobnie jak w przypadku powieści czy obrazów, “program” jest uznawany za “dzieło” i jest wyraźnie określony w prawie jako możliwy do ochrony przez prawo autorskie (japońskie prawo autorskie, artykuł 10, punkt 1, numer 9).

Artykuł 10 (Przykłady dzieł)

Przykłady dzieł, o których mowa w tym prawie, są z grubsza następujące.
…
9. Dzieło programistyczne

Japońskie prawo autorskie, artykuł 10, punkt 1, numer 9

Co więcej, “program” jest zdefiniowany w następujący sposób:

Coś, co jest wyrażone jako zestaw instrukcji dla komputera, które umożliwiają uzyskanie jednego wyniku poprzez działanie komputera

Japońskie prawo autorskie, artykuł 1, punkt 1, numer 10-2

Z drugiej strony, “kod źródłowy”, choć nie jest zdefiniowany prawnie, jest ogólnie rozumiany jako coś, co jest wyrażone w języku, w którym człowiek opisuje instrukcje dla komputera (takie jak JavaScript czy Python).

Komputer wykonuje te instrukcje, konwertując (kompilując) ten kod źródłowy na język maszynowy.

W związku z tym, w świetle powyższej definicji “programu”, można powiedzieć, że kod źródłowy jest chroniony jako “dzieło programistyczne” w prawie autorskim.

https://monolith.law/corporate/internet-technology-system-copyright-problem[ja]

Możliwe problemy z prawem autorskim
w kontekście rozwoju systemów

W kontekście rozwoju systemów, przypadki, w których prawo autorskie staje się problemem, można podzielić na dwie główne kategorie.

Kto staje się autorem?

Kwestia, kto jest właścicielem praw autorskich, dotyczy problemów związanych z sukcesem lub czasem przekazania praw autorskich.

W kontekście rozwoju systemów, często wiele osób pracuje nad projektem po stronie dostawcy, co sprawia, że kwestia właściciela praw staje się niejasna i może prowadzić do skomplikowanych sporów.

Może również dojść do sporów dotyczących tego, czy prawa autorskie mogą być przeniesione, gdy wyniki są przekazywane od dostawcy do użytkownika.

Czy naruszono prawo autorskie?

To jest problem związany z “sukcesem naruszenia praw autorskich” związanym z kopiowaniem lub adaptacją dzieła.

Problem, czy program “bardzo podobny” do tego stworzonego przez kogoś innego jest “tylko inspirowany” czy “skopiowany”, wpada w tę kategorię.

Na temat problemów związanych z naruszeniem praw autorskich do programów, szczegółowo omawiamy w poniższym artykule.

https://monolith.law/corporate/copyright-infringement-relatedtothe-program[ja]

W tym artykule skupimy się na pytaniu “kto staje się autorem?” na podstawie ogólnego obrazu powyższych problemów i omówimy to poniżej.

Podstawowa wiedza na temat przypisywania praw autorskich do kodu źródłowego

Wyjaśniamy podstawową wiedzę na temat praw autorskich, ich przypisywania, przenoszenia w procesie rozwoju, a także kwestii związanych z umowami.

Zasada przypisywania praw autorskich to „osoba, która stworzyła dzieło”

Na początek uporządkujmy, do kogo przypisuje się prawa autorskie.
W przypadku programów, podobnie jak w przypadku powieści czy obrazów, zasada mówi, że prawa przypisuje się twórcy (osobie, która stworzyła dzieło).

Jednakże, zgodnie z prawem autorskim, jeżeli dzieło jest tworzone w ramach obowiązków służbowych, prawa przypisuje się do podmiotu prawnego, który jest pracodawcą.

Twórcą programu komputerowego stworzonego przez osobę pracującą dla podmiotu prawnego na podstawie jego instrukcji, jest ten podmiot prawny, chyba że umowa, regulamin pracy lub inne przepisy stanowią inaczej w momencie tworzenia.

Artykuł 15, ustęp 2, Japońska Ustawa o Prawie Autorskim

W praktyce oznacza to, że prawa autorskie do programu stworzonego przez pracownika dostawcy w ramach jego obowiązków służbowych przypisuje się do dostawcy.

Zlecenie rozwoju nie oznacza przeniesienia praw autorskich

Prawa autorskie, z wyjątkiem praw osobistych twórcy, są prawami, które można przenosić lub zbywać.

Jednakże, co ważne, zlecenie rozwoju za wynagrodzeniem i przeniesienie praw autorskich to dwie różne kwestie.

Może wystąpić nieporozumienie, że prawa autorskie do programu są przenoszone wraz z dostarczeniem, ponieważ zlecenie rozwoju jest płatne.

Jednakże, zgodnie z prawem autorskim, zasada mówi, że „prawa przypisuje się do osoby, która stworzyła dzieło”, a nie do osoby, która ponosi koszty związane z tworzeniem.

W związku z tym, jeżeli zleceniodawca chce nabyć prawa, musi sporządzić umowę z góry i ustalić to jako część treści umowy.

Obecność lub brak klauzuli o przeniesieniu praw autorskich w umowach itp.

Możemy podzielić kwestie dotyczące przeniesienia praw autorskich na następujące przypadki:

• Jeżeli umowa lub podobny dokument zawiera postanowienia dotyczące przeniesienia praw autorskich
• Jeżeli nie ma umowy lub umowa nie zawiera klauzuli o przeniesieniu praw autorskich

Jeżeli umowa lub podobny dokument zawiera postanowienia dotyczące przeniesienia praw autorskich, oczywiście można otrzymać przeniesienie praw autorskich od drugiej strony. Prawa autorskie są prawami, które można przenosić, a twórca praw autorskich sam zgodził się na ich przeniesienie.

Z drugiej strony, jeżeli nie ma umowy lub umowa nie zawiera klauzuli o przeniesieniu praw autorskich, czy możliwe jest przeniesienie praw autorskich, jeżeli nie ma wyraźnego porozumienia na ten temat?

Poniżej wyjaśniamy, na podstawie orzeczeń sądowych dotyczących przeniesienia praw autorskich, kiedy nie ma wyraźnego porozumienia na ten temat.

Orzecznictwo dotyczące przeniesienia praw autorskich w przypadku braku wyraźnej umowy

W przypadku braku wyraźnej umowy dotyczącej przeniesienia praw autorskich, istnieją precedensy zarówno potwierdzające, jak i zaprzeczające przeniesieniu praw autorskich. Gdzie leży różnica?

Przypadek potwierdzający przeniesienie praw autorskich

Mimo że dotyczy innej dziedziny niż rozwój systemów, następujący przypadek może służyć jako punkt odniesienia.

Wokół projektu pomnika na wejściu do stacji toczył się spór między twórcą projektu pomnika a prefekturą i firmą projektową, która otrzymała zlecenie od prefektury i zbudowała pomnik z nieznacznymi modyfikacjami do oryginalnego projektu. Spór dotyczył naruszenia praw autorskich.

W tym przypadku nie było wyraźnej umowy dotyczącej przeniesienia praw autorskich między powodem a pozwanych. Pozwani twierdzili, że nie można uznać naruszenia praw autorskich, ponieważ powód faktycznie zgodził się na przeniesienie praw autorskich do projektu na rzecz pozwanych i na modyfikację tego projektu.

W tym przypadku, kwestia przeniesienia praw autorskich była punktem spornym, a sąd wydał następujące oświadczenie na ten temat:

Uwzględniając te fakty (takie jak fakt, że powód otrzymywał opłatę za projekt i zgodził się na dalsze modyfikacje projektu bez konsultacji projektowej) oraz fakt, że pomnik był od początku planowany do instalacji na południowym wejściu do stacji Gifu i nie można było przewidzieć innego zastosowania, można uznać, że powód, podczas pracy nad pomnikiem, zgodził się co najmniej domyślnie na przeniesienie praw autorskich do projektu pomnika (który jest objęty prawami autorskimi) na rzecz pozwanej firmy (która następnie przeniesie wszystkie prawa autorskie na rzecz pozwanej prefektury) i otrzymał wynagrodzenie w kwocie, o którą poprosił, od pozwanej firmy. (Nawet jeśli trudno byłoby uznać, że istniała wyraźna zgoda na przeniesienie praw autorskich, powód zgodził się co najmniej domyślnie, że pozwana firma, na zlecenie pozwanej prefektury, będzie wykonywać prace projektowe na pomnik, częściowo wykorzystując projekt powoda, a pozwana prefektura zbuduje pomnik na podstawie tego, co jest oczywiste.)

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Tokio z dnia 13 maja 2004 roku (rok Heisei 16)

W związku z tym, nawet jeśli nie ma wyraźnej zgody na przeniesienie praw autorskich, jeśli po uwzględnieniu różnych okoliczności w procesie wykonywania pracy uznaje się, że twórca zgodził się “domyślnie” na przeniesienie praw autorskich, można uznać, że przeniesienie praw autorskich jest dozwolone.

Przypadek zaprzeczający przeniesieniu praw autorskich

Z drugiej strony, istnieją również precedensy, które nie uznają przeniesienia praw autorskich, nawet jeśli nie ma wyraźnej umowy na ten temat.

W tym przypadku, powód, który zlecił pozwanemu rozwój oprogramowania, twierdził, że pozwany nie dopełnił swojego obowiązku umownego do przekazania kodu źródłowego oprogramowania i domagał się odszkodowania za niewykonanie zobowiązania i odszkodowania za opóźnienie.

Pozwany zaprzeczył obowiązkowi przekazania kodu źródłowego, zaprzeczając przeniesieniu praw autorskich, więc kwestia przeniesienia praw autorskich stała się punktem spornym w tym przypadku, ale sąd wydał następujące oświadczenie, nie uznając przeniesienia praw autorskich:

(1) Brak zgody na przeniesienie praw autorskich w związku z wykonaniem umowy zlecenia
Twierdzenie powoda polega na tym, że na podstawie umowy zlecenia uzgodniono przeniesienie praw autorskich do oprogramowania i kodu źródłowego, a w związku z tym powstał obowiązek przekazania kodu źródłowego.
Jak wynika z powyższego punktu 1(2), można uznać, że pozwany stworzył kod źródłowy i że prawa autorskie do kodu źródłowego pierwotnie należały do pozwanego.
Z drugiej strony, nie ma żadnych dokumentów wymienionych między powodem a pozwanym, które regulują przeniesienie praw autorskich do oprogramowania lub kodu źródłowego.
Jak wynika z powyższego punktu 1, pozwany nigdy nie ujawnił ani nie przekazał kodu źródłowego powodowi, a kiedy powód zażądał przekazania kodu źródłowego, pozwany nie zgodził się na to.
Co więcej, powód nie tylko nie zażądał od pozwanego dostarczenia kodu źródłowego do listopada 2011 roku, ale jak wynika z powyższego punktu 1(7), osoba odpowiedzialna za powoda zapytała pozwanego, czy może dostarczyć kod źródłowy, co sugeruje, że osoba ta rozumiała, że dostarczenie kodu źródłowego nie było obowiązkiem umownym.
W świetle powyższego, nie można uznać, że pozwany zgodził się na przeniesienie praw autorskich do kodu źródłowego na rzecz powoda lub na jego przekazanie, a raczej można uznać, że takiej zgody nie było.

Wyrok Sądu Okręgowego w Osace z dnia 12 czerwca 2014 roku (rok Heisei 26)

W powyższym oświadczeniu nie pojawia się termin “domyślna zgoda”, ale sąd stwierdził, że nie można uznać, że strony “zgodziły się na przeniesienie praw autorskich…” na podstawie faktu, że nie było wyraźnej umowy dotyczącej przeniesienia praw autorskich. Można więc powiedzieć, że sąd dokonał oceny na podstawie istnienia lub braku “domyślnej zgody”.

Następnie, główne powody, dla których “domyślna zgoda” na przeniesienie praw autorskich została zaprzeczona w tym przypadku, są następujące:

• Nie było początkowego żądania ujawnienia lub przekazania kodu źródłowego, który jest dziełem autorskim
• Zapytano o możliwość ujawnienia lub dostarczenia kodu źródłowego

W tym przypadku, sąd uznał, że jeśli istniała zgoda na przeniesienie praw autorskich, nie byłoby potrzeby pytać o możliwość dostarczenia dzieła autorskiego, a jako właściciel praw autorskich, powód powinien od początku żądać przekazania dzieła autorskiego.

W przypadku braku wyraźnej umowy dotyczącej przeniesienia praw autorskich, trudno jest przewidzieć, kto będzie właścicielem praw autorskich, ponieważ należy dokonać racjonalnej oceny na podstawie zachowań stron i innych okoliczności konkretnego przypadku.

W związku z tym, ważne jest, aby w umowie lub innym dokumencie jasno określić, kto jest właścicielem praw autorskich, aby uniknąć sporów.

Jak określić autora praw autorskich do kodu źródłowego

Przedstawiamy trzy sposoby na określenie autora praw autorskich do kodu źródłowego.

Identyfikacja twórcy danego programu

Systemy IT zwykle składają się z wielu programów, które są tworzone przez wielu programistów. Dlatego pierwszym krokiem jest zidentyfikowanie i ustalenie, kto jest twórcą danego programu, który jest przedmiotem sporu.

W tym przypadku, mocne wskazówki mogą dostarczyć informacje o autorze zapisane w harmonogramie pracy dostawcy lub w komentarzach dołączonych do kodu źródłowego.

Określenie relacji między twórcą a firmą

Jak wcześniej wspomniano, jeśli prace są wykonywane w ramach obowiązków służbowych, prawa autorskie przysługują nie osobie, która napisała kod źródłowy, ale podmiotowi prawnemu, który jest jej pracodawcą.

Jeżeli rozwój programu odbywa się pod nadzorem firmy, do której należy programista, to prawdopodobnie łatwo będzie uznać, że jest to praca służbowa.

Jednakże, jeśli relacje opierają się na prywatnych stosunkach, takich jak “pomoc”, może dojść do sporu o to, czy praca jest pracą służbową.

https://monolith.law/corporate/work-for-hire-copyright-disputes[ja]

Rozważenie wcześniejszej zgody na przeniesienie praw autorskich

Jeśli zleceniodawca twierdzi, że otrzymał prawa od dostawcy, ma obowiązek udowodnienia tego. Ponadto, kwestia przeniesienia praw autorskich jest sprawą, którą strony mogą swobodnie ustalić.

Dlatego, aby uniknąć takich sporów z góry, zaleca się, aby na etapie zlecania rozwoju systemu, ustalić z góry kwestie takie jak przynależność praw autorskich, przeniesienie praw, zakres licencji udzielonej przez dostawcę, i jasno określić je w umowie.

Wzór umowy o rozwój systemu, który jest udostępniany przez agencje rządowe i nazywany jest “wzorem umowy Ministerstwa Gospodarki, Handlu i Przemysłu (METI)”, zawiera następujące postanowienia:

Artykuł 45 (Prawa autorskie do dostarczonych materiałów)
Prawa autorskie do dostarczonych materiałów (w tym prawa określone w artykułach 27 i 28 Japońskiej Ustawy o Prawie Autorskim) należą do wykonawcy, z wyjątkiem praw autorskich do utworów, które użytkownik lub strona trzecia posiadał wcześniej.

(ciąg dalszy pominięto)

Ministerstwo Gospodarki, Handlu i Przemysłu “Informacyjny system modelu transakcji umowy (zlecone rozwijanie (w tym część planowania), utrzymanie i eksploatacja)〈Druga edycja〉[ja]”

* Użytkownik to strona zlecająca, a dostawca to strona wykonawcza. Powyższy wzór jest tylko jednym z przykładów, i przewiduje przypisanie praw autorskich dostawcy, ale możliwe jest również zawarcie umowy, która przypisuje prawa autorskie użytkownikowi.

Podsumowanie: Przypisanie praw autorskich do kodu źródłowego powinno być jasno określone w umowie

Spory dotyczące przypisania praw autorskich w rozwoju systemów można zapobiec poprzez wcześniejsze sporządzenie umowy.

Jednakże, tworzenie umowy wymaga wiedzy prawnej. Jeżeli chcesz uniknąć problemów związanych z tworzeniem umowy, bezpiecznym rozwiązaniem będzie zwrócenie się do prawnika z doświadczeniem w prawie.

Jeżeli masz problemy z przypisaniem praw autorskich, skontaktuj się z naszym biurem.

Informacje o środkach podjętych przez naszą kancelarię

Kancelaria prawna Monolis to firma specjalizująca się w prawie IT, zwłaszcza w aspekcie internetowym. W ostatnich latach prawa własności intelektualnej, zwłaszcza prawa autorskie, zyskują na znaczeniu, a potrzeba kontroli prawnej stale rośnie. Nasza kancelaria oferuje rozwiązania związane z własnością intelektualną. Szczegóły znajdują się w poniższym artykule.