Είναι Αποδεκτό να Φωτογραφίζεις και να Δημοσιεύεις Πράγματα που Ανήκουν σε Άλλους χωρίς Άδεια;

Η φωτογράφιση και η δημοσίευση του προσώπου ή της εμφάνισης κάποιου ατόμου αποτελεί παραβίαση του δικαιώματος στην προσωπική εικόνα. Αλλά τι γίνεται όταν δεν φωτογραφίζουμε την εμφάνιση κάποιου αλλά αντικείμενα που ανήκουν σε τρίτους και τα δημοσιεύουμε; Με τον όρο “αντικείμενα” εννοούμε συνήθως πράγματα που ανήκουν σε άλλους. Επομένως, είναι ελεύθεροι να φωτογραφίζουμε τα αντικείμενα που ανήκουν σε τρίτους και να δημοσιεύουμε τις φωτογραφίες τους;

Στην πραγματικότητα, ανάλογα με το αντικείμενο, τα δικαιώματα που μπορεί να εμπλέκονται διαφέρουν, οπότε απαιτείται προσοχή.

Στην περίπτωση κτιρίων και έργων τέχνης

Στην περίπτωση κτιρίων και έργων τέχνης, το θέμα του πνευματικού δικαιώματος γίνεται σημαντικό. Σύμφωνα με τον Ιαπωνικό Νόμο Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Japanese Copyright Law),

Άρθρο 46 του Ιαπωνικού Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας “Χρήση δημοσίως προσβάσιμων έργων τέχνης και άλλων”

Έργα τέχνης των οποίων τα πρωτότυπα έχουν εγκατασταθεί μόνιμα σε εξωτερικούς χώρους, όπως ορίζεται στην προηγούμενη παράγραφο, ή αρχιτεκτονικά έργα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ελεύθερα εκτός από τις παρακάτω περιπτώσεις:

1. Όταν αναπαράγεται ένα γλυπτό για να παραχθούν αντίγραφα ή όταν τα αντίγραφα πωλούνται στο κοινό.

2. Όταν αναπαράγεται ένα αρχιτεκτονικό έργο μέσω κατασκευής ή όταν τα αντίγραφα πωλούνται στο κοινό.

3. Όταν αναπαράγεται για μόνιμη εγκατάσταση σε εξωτερικό χώρο, όπως ορίζεται στην προηγούμενη παράγραφο.

4. Όταν αναπαράγεται αποκλειστικά με σκοπό την πώληση αντιγράφων του έργου τέχνης ή όταν τα αντίγραφα πωλούνται.

Επομένως, οι απαγορευμένες πράξεις σχετικά με “έργα τέχνης που έχουν εγκατασταθεί μόνιμα σε εξωτερικούς χώρους ή αρχιτεκτονικά έργα” περιορίζονται στη δημιουργία κτιρίων με ακριβώς το ίδιο σχέδιο και στην παραγωγή και πώληση αντιγράφων όπως τα σουβενίρ. Δηλαδή, για οποιοδήποτε άλλο σκοπό, η ελεύθερη χρήση είναι επιτρεπτή, και δεν υπάρχει πρόβλημα να τραβήξετε φωτογραφίες ή να χρησιμοποιήσετε αυτές τις φωτογραφίες σε διαφημίσεις.

Ωστόσο, υπάρχουν κάποια σημεία που πρέπει να προσέξουμε. Για παράδειγμα, αν η φωτογραφία τραβήχτηκε εντός της ιδιοκτησίας του ιδιοκτήτη του κτιρίου, τότε τα δικαιώματα διαχείρισης του ιδιοκτήτη μπορεί να έχουν προτεραιότητα. Όταν το πνευματικό δικαίωμα είναι το ζήτημα, τα πράγματα είναι σαφή, αλλά τι γίνεται με τα γενικά “αντικείμενα”; Είναι δύσκολο να φανταστούμε ότι ένα αντικείμενο έχει κάποιο δικαίωμα, και για παράδειγμα, δεν μπορούμε να σκεφτούμε τα δικαιώματα πορτρέτου ενός αντικειμένου, αλλά πώς πρέπει να το αντιμετωπίσουμε; Το επόμενο παράδειγμα αφορά ένα πρόβλημα που προέκυψε σχετικά με διαφημιστικά αερόστατα.

Στην περίπτωση των διαφημιστικών αερόστατων

Η εταιρεία διαφημίσεων που είναι η ενάγουσα, παρήγγειλε ένα αερόστατο για χρήση ως διαφημιστικό μέσο και το παρουσίασε δημοσίως συνδυάζοντας την προώθηση του. Ένας φωτογράφος το απαθανάτισε και παρουσίασε τις φωτογραφίες σε έναν πράκτορα.
Μια εταιρεία παραγωγής αφισών δανείστηκε τις φωτογραφίες του αερόστατου από τον πράκτορα και δημιούργησε μια αφίσα με το αερόστατο για μια αυτοκινητοβιομηχανία. Η ενάγουσα εταιρεία διαφημίσεων ισχυρίστηκε ότι έχασε την αποκλειστικότητα και τη νεωτερικότητα του αερόστατου, υπέστη σημαντικές επιχειρηματικές ζημιές και απαίτησε από την αυτοκινητοβιομηχανία αποζημίωση για τα χαμένα κέρδη. Η έφεση της ενάγουσας εταιρείας διαφημίσεων απορρίφθηκε από το Εφετείο.

Στη δεύτερη δίκη, μετά την ήττα της ενάγουσας στην πρώτη δίκη, το Εφετείο του Τόκιο αποφάσισε:

Γενικά, ο κάτοχος ενός αντικειμένου μπορεί να το χρησιμοποιήσει και να αποκομίσει κέρδος από αυτό με οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο, εκτός αν αυτό υπερβαίνει τα όρια του δικαιώματος ιδιοκτησίας του ή παραβιάζει τα δικαιώματα ή τα συμφέροντα τρίτων. Τρίτοι δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το αντικείμενο του ιδιοκτήτη, είτε άμεσα είτε έμμεσα, χωρίς την έγκρισή του, καθώς αυτό θα παρεμπόδιζε τον ιδιοκτήτη από το να αποκομίσει κέρδος από αυτό.

Εφετείο του Τόκιο, 28 Σεπτεμβρίου 1978 (昭和53年9月28日)

Αναγνώρισε το δικαίωμα του ιδιοκτήτη της ιδιωτικής περιουσίας να φωτογραφίζει και να δημοσιεύει φωτογραφίες, αλλά ταυτόχρονα,

Αν ένας τρίτος χρησιμοποιήσει το αερόστατο για διαφήμιση ενός συγκεκριμένου προϊόντος ή επιχείρησης πριν ο ιδιοκτήτης πραγματοποιήσει τον σκοπό του και αυτό οδηγήσει στην προσκόλληση της εικόνας του συγκεκριμένου προϊόντος ή επιχείρησης στο αερόστατο, καθιστώντας αδύνατη την επίτευξη του σκοπού του ιδιοκτήτη, τότε ο τρίτος έχει παραβιάσει τα συμφέροντα του ιδιοκτήτη και θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για αποζημίωση των ζημιών.

Ίδιο

Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «αν ένας τρίτος προβεί σε μια τέτοια ενέργεια, γνωρίζοντας ότι θα παρεμποδίσει τον ιδιοκτήτη από την επίτευξη του σκοπού του, τότε θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για αποζημίωση των ζημιών». Στην παρούσα υπόθεση, η κατηγορούμενη αυτοκινητοβιομηχανία, κατά τη χρήση της φωτογραφίας του αερόστατου στην αφίσα, δεν είχε τη δυνατότητα να προβλέψει ότι θα παρεμπόδιζε ή θα παραβίαζε τα δικαιώματα της ενάγουσας εταιρείας διαφημίσεων σχετικά με το αερόστατο, και έτσι απέρριψε την έφεση της εταιρείας διαφημίσεων.

Στην περίπτωση της εμφάνισης των ζώων

Στην Κότσι, ένας εκτροφέας που κληρονόμησε την παράδοση της εκτροφής του Ιαπωνικού Μακρυουρού Κόκορα, εθνικού φυσικού μνημείου, από τον πατέρα του, ήρθε σε συναισθηματική αντιπαράθεση με έναν εμπόρο που πουλούσε κάρτες με φωτογραφίες του πουλιού. Ο εκτροφέας κατηγόρησε τον έμπορο ότι, υπό το πρόσχημα της φωτογράφισης για προσωπική χρήση, πουλούσε τις φωτογραφίες χωρίς άδεια και κέρδιζε χρήματα. Ως αποτέλεσμα, ο εκτροφέας ζήτησε αποζημίωση για τη ζημιά και κατέθεσε μήνυση κατά του εμπόρου.

Ωστόσο, ο πρόεδρος του δικαστηρίου είπε ότι για να συνεχιστεί η δίκη, έπρεπε πρώτα να καθοριστεί αν ο Μακρυουρός Κόκορας αποτελεί έργο πνευματικής ιδιοκτησίας και συνέστησε την αίτηση για διορισμό εμπειρογνώμονα. Ο εκτροφέας έχασε την αυτοπεποίθησή του και απέσυρε τη μήνυση. Τότε, ο έμπορος αντέδρασε ζητώντας αποζημίωση από τον εκτροφέα, ισχυριζόμενος ότι η κατάθεση μιας τέτοιας μήνυσης χωρίς να μπορεί να αποδείξει τα δικαιώματά του αποτελεί παράνομη πράξη. Το Δικαστήριο Κότσι, ωστόσο, απέρριψε το αίτημα του εμπόρου, κρίνοντας ότι η κατάθεση της αγωγής δεν αποτελούσε παράνομη πράξη εναντίον του εμπόρου.

Το Δικαστήριο Κότσι αναγνώρισε ότι ο Μακρυουρός Κόκορας δεν μπορεί να θεωρηθεί ως έργο που προστατεύεται από τον Νόμο Πνευματικής Ιδιοκτησίας λόγω της πολιτιστικής και δημιουργικής του έκφρασης.

Παρ’ όλα αυτά, αν λάβουμε υπόψη την ξεχωριστή ομορφιά του Μακρυουρού Κόκορα, όπως παρουσιάζεται παραπάνω, και την πρωτοτυπία και τις ανείπωτες κόπους που απαιτούνται για τη διαχείριση και την εκτροφή του, και ότι αυτό το πουλί αναπτύχθηκε μετά από χρόνια προσπαθειών, τότε η αναπαραγωγή της εικόνας του σε κάρτες και η πώλησή τους χωρίς τη συγκατάθεση του ιδιοκτήτη αποτελεί παραβίαση των δικαιωμάτων του ιδιοκτήτη και συνιστά παράνομη πράξη, για την οποία ο παραβάτης οφείλει να αποζημιώσει τη ζημιά.

Απόφαση Δικαστηρίου Κότσι, 29 Οκτωβρίου 1984 (Σόουα 59)

Και έτσι απέρριψε το αίτημα του εμπόρου.
Πολλές αμφιβολίες και κριτικές έχουν εκφραστεί σχετικά με αυτή την απόφαση. Η πλειοψηφία των απόψεων υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει δικαίωμα αντικειμενικής ιδιοκτησίας που να επιτρέπει την απαγόρευση της φωτογράφισης του Μακρυουρού Κόκορα. Βάσει του δικαιώματος ιδιοκτησίας, θα ήταν αρκετό να ληφθούν μέτρα για να αποτραπεί η φωτογράφιση, και αν το πουλί βρίσκεται εντός της ιδιοκτησίας και μπορεί να φωτογραφηθεί μόνο από εκεί, τότε είναι δυνατόν να απαγορευτεί η φωτογράφιση και να επιβληθεί τέλος για αυτή. Αυτή είναι η κυρίαρχη άποψη για την προστασία των φωτογραφιών του Μακρυουρού Κόκορα.

Για το πότε δεν επιτρέπεται η φωτογράφιση, έχουμε εξηγήσει και σε προηγούμενα άρθρα.

https://monolith.law/reputation/infringement-portrait-rights-and-privacy-rights-on-youtube[ja]

Στην περίπτωση των βιβλίων

Υπάρχει περίπτωση όπου ένα μουσείο, ιδιοκτήτης του “Γιαν Ζενκίνγκ Ζίσου Τζιεντσονγκ Γκάοσεν Τιέ”, που είναι αυτόγραφο του συγγραφέα της δυναστείας Τανγκ, Γιαν Ζενκίνγκ, κατηγόρησε έναν εκδοτικό οίκο που αντέγραψε και πούλησε το έργο χωρίς άδεια για παραβίαση του δικαιώματος ιδιοκτησίας (δικαιώματος χρήσης και εισοδήματος), ζητώντας να σταματήσει η πώληση του εκδοτικού έργου και η καταστροφή του. Ο προηγούμενος ιδιοκτήτης του “Γιαν Ζενκίνγκ Ζίσου Τζιεντσονγκ Γκάοσεν Τιέ”, ο Α, είχε επιτρέψει στον φωτογράφο Β να παράγει και να διανέμει αντίγραφα κατά την αρχή της περιόδου Σόουα (1926-1989). Αργότερα, το μουσείο, ως τωρινός ιδιοκτήτης, απέκτησε το “Γιαν Ζενκίνγκ Ζίσου Τζιεντσονγκ Γκάοσεν Τιέ” από τον Α. Ο εκδοτικός οίκος απέκτησε τις φωτογραφικές πλάκες από τον διάδοχο του Β το έτος Σόουα 43 (1968) και τις χρησιμοποίησε για να εκδώσει στις 30 Αυγούστου Σόουα 55 (1980) τον τόμο 24 της συλλογής “Επιλογή Κινέζικων και Ιαπωνικών Μελανιών: Καλλιγραφία του Γιαν Ζενκίνγκ και Λινσού του Βασιλιά Σου”.

Σε αντίδραση, το μουσείο διεκδίκησε το δικαίωμα ιδιοκτησίας του “Γιαν Ζενκίνγκ Ζίσου Τζιεντσονγκ Γκάοσεν Τιέ” και ζήτησε από τον εκδοτικό οίκο να σταματήσει την πώληση και να καταστρέψει το εκδοτικό έργο, καθώς η παραγωγή του έγινε χωρίς άδεια, παραβιάζοντας το δικαίωμα ιδιοκτησίας (δικαίωμα χρήσης και εισοδήματος). Φυσικά, σε αυτή την περίπτωση, τα πνευματικά δικαιώματα έχουν λήξει.

Η υπόθεση κατέληξε στο Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο αποφάνθηκε στις 20 Ιανουαρίου 1984 ότι:

“Το πρωτότυπο έργο τέχνης είναι αντικείμενο με φυσική υπόσταση, αλλά ταυτόχρονα ενσαρκώνει ένα έργο τέχνης που είναι άυλο. Το δικαίωμα ιδιοκτησίας αφορά το φυσικό αντικείμενο και είναι ένα δικαίωμα που περιορίζεται στην αποκλειστική εξουσία επί της φυσικής υπόστασης του αντικειμένου και δεν επεκτείνεται στον άμεσο αποκλειστικό έλεγχο του άυλου έργου τέχνης. Η αποκλειστική εξουσία επί του έργου τέχνης περιορίζεται στην περίοδο προστασίας του πνευματικού δικαιώματος και ανήκει μόνο στον δημιουργό του έργου.”

Ανώτατο Δικαστήριο 20 Ιανουαρίου 1984

Έτσι, καθώς η αποκλειστική εξουσία δεν επεκτείνεται στο άυλο έργο τέχνης, το δικαστήριο αποφάσισε ότι δεν είναι δυνατόν να απαγορευτεί η πώληση του εκδοτικού έργου με βάση το δικαίωμα ιδιοκτησίας και απέρριψε την έφεση του μουσείου. Με άλλα λόγια, το δικαίωμα ιδιοκτησίας είναι ένα δικαίωμα του αστικού δικαίου που επιτρέπει τον αποκλειστικό έλεγχο του φυσικού αντικειμένου, αλλά το δικαίωμα ελέγχου της άυλης υπόστασης ανήκει στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.

Επιπλέον, η απόφαση αναφέρει ότι “μετά τη λήξη των πνευματικών δικαιωμάτων, τα δικαιώματα όπως το δικαίωμα αντιγραφής του έργου που είχε ο δημιουργός δεν επιστρέφουν στον ιδιοκτήτη, αλλά το έργο γίνεται δημόσιο κτήμα (public domain) και οποιοσδήποτε μπορεί να το χρησιμοποιήσει ελεύθερα, εφόσον δεν βλάπτει τα προσωπικά συμφέροντα του δημιουργού.”

Η Περίπτωση του Κλένου

Μετά την ανωτέρω απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, υπάρχει το παράδειγμα του κλένου. Ο ενάγων είχε ένα οικόπεδο στην περιοχή του Ναγκάνο, όπου βρισκόταν ένας κλένος ύψους 15 μέτρων, η ομορφιά του οποίου είχε προβληθεί ακόμη και από τα μέσα ενημέρωσης και είχε γίνει διάσημος. Ο ενάγων, παρατηρώντας ότι οι ρίζες του κλένου είχαν αρχίσει να πατιούνται από τους πολλούς τουρίστες που τον επισκέπτονταν και ότι αυτό είχε αρνητικές επιπτώσεις στο δέντρο, τοποθέτησε ένα πινακίδιο που έλεγε ότι “η φωτογράφιση και η χρήση εικόνων του κλένου, εκτός από προσωπική χρήση για απόλαυση, απαιτεί την άδεια του ιδιοκτήτη”.

Από την άλλη πλευρά, ένας φωτογράφος που είχε τραβήξει φωτογραφίες του κλένου πριν την τοποθέτηση του πινακίδιου, εξέδωσε ένα βιβλίο με τις φωτογραφίες του κλένου μέσω ενός εκδοτικού οίκου. Έτσι, ο ενάγων προσέφυγε στη δικαιοσύνη ζητώντας να απαγορευτεί η έκδοση του βιβλίου και να λάβει αποζημίωση για παραβίαση του δικαιώματος ιδιοκτησίας του κλένου. Σε αυτή την υπόθεση, το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα για απαγόρευση και δεν αναγνώρισε την ύπαρξη παράνομης πράξης.

Το δικαστήριο δήλωσε:

“Το δικαίωμα ιδιοκτησίας αφορά συγκεκριμένα αντικείμενα και έτσι, το περιεχόμενο του δικαιώματος ιδιοκτησίας του κλένου περιορίζεται στην αποκλειστική άσκηση ελέγχου του ως συγκεκριμένου αντικειμένου και δεν περιλαμβάνει την αποκλειστική εξουσία να αναπαράγει φωτογραφίες του ή να εκδίδει βιβλία που περιέχουν αναπαραγωγές. Και αν κάποιος τρίτος αναπαράγει φωτογραφίες του κλένου ή εκδίδει και πουλά βιβλία που τις περιέχουν, αυτό δεν παραβιάζει την αποκλειστική εξουσία ελέγχου του κλένου ως συγκεκριμένου αντικειμένου. Επομένως, η έκδοση και πώληση του βιβλίου δεν παραβιάζει το δικαίωμα ιδιοκτησίας του ενάγοντος στον κλένο.”

Τόκιο Πρωτοδικείο, 3 Ιουλίου 2002 (2002)

Κατά συνέπεια, το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα για απαγόρευση και δεν αναγνώρισε την ύπαρξη παράνομης πράξης. Αυτό συνάδει με την προηγούμενη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου.

Τέλος, το δικαστήριο σημείωσε:

“Αν ο ενάγων ανησυχεί για την επιδείνωση των συνθηκών ανάπτυξης του κλένου στο οικόπεδό του και επιθυμεί να αποτρέψει τις ενέργειες τρίτων που θα μπορούσαν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του δέντρου, τότε μπορεί να επιτύχει αυτόν τον σκοπό μέσω της άσκησης του δικαιώματος ιδιοκτησίας του οικοπέδου. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, ο ενάγων έχει ήδη δημοσιοποιήσει ότι κανείς δεν πρέπει να εισέρχεται στο οικόπεδο και να εκτελεί ενέργειες που θα μπορούσαν να βλάψουν την ανάπτυξη του κλένου ή να φωτογραφίζει το δέντρο για εμπορικούς σκοπούς χωρίς άδεια. Επομένως, αν κάποιος τρίτος εισέρχεται στο οικόπεδο αντίθετα με αυτές τις οδηγίες, ο ενάγων μπορεί να αποκλείσει την είσοδο και ο τρίτος μπορεί να θεωρηθεί ότι διαπράττει παράνομη πράξη. Επιπλέον, η τοποθέτηση ενός κιγκλιδώματος που δεν θα χαλάει την αισθητική του οικοπέδου μπορεί να εξασφαλίσει ακόμη πιο αποτελεσματικά την επίτευξη του σκοπού αυτού.”

Ίδιο

και έτσι τονίζει.

Συνοπτικά

Μπορεί να είναι ανέφικτο να ρυθμίσουμε τη φωτογράφιση και τη δημοσίευση εικόνων αντικειμένων που ανήκουν σε τρίτους, με βάση τα δικαιώματα ιδιοκτησίας. Ωστόσο, ανάλογα με τον τρόπο δράσης, δεν αποκλείεται η πιθανότητα να συντρέχει περίπτωση παράνομης πράξης. Για παράδειγμα, εάν κάποιος εισέλθει ανεπίτρεπτα και φωτογραφίσει εντός κτιρίου που διαχειρίζεται ο ιδιοκτήτης, μπορεί να κληθεί να αντιμετωπίσει ευθύνη για παράνομη πράξη.

Εάν επιθυμείτε να μάθετε τα περιεχόμενα αυτού του άρθρου μέσω βίντεο, παρακαλούμε δείτε το σχετικό βίντεο στο YouTube κανάλι του γραφείου μας.