Είναι η χορογραφία του χορού (μπαλέτου) ένα 'Έργο Πνευματικής Ιδιοκτησίας'; ~Εξηγώντας τη νομολογία~

Με την αναθεώρηση των οδηγιών για την εκπαιδευτική διαδικασία του έτους Heisei 20 (2008), ο χορός έγινε υποχρεωτικό μάθημα για την πρώτη και δεύτερη χρονιά του γυμνασίου, ενώ προσφέρεται πλέον ως επιλογή για την τρίτη χρονιά.

Στα δημοτικά σχολεία, τα μαθήματα που αφορούν την κινητική έκφραση ήταν ήδη υποχρεωτικά, αλλά τώρα η εκπαίδευση στον χορό εφαρμόζεται και στα γυμνάσια, πράγμα που αναμένεται να αυξήσει τον πληθυσμό των ανθρώπων που χορεύουν.

Επιπλέον, τα βίντεο με τίτλο “Δοκιμάστε να χορέψετε” γίνονται όλο και πιο δημοφιλή στις πλατφόρμες αναμετάδοσης βίντεο. Ωστόσο, αυτό αναμένεται να αυξήσει τη σημασία των ζητημάτων που αφορούν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον χορό.

Εκπαίδευση στα Σχολεία και Χορός

Ο χορός στην εκπαίδευση των σχολείων διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες, από τις οποίες το κάθε σχολείο επιλέγει μία για να διδάξει στους μαθητές. Οι τρεις αυτές κατηγορίες είναι οι εξής:

• Δημιουργικός χορός
• Λαϊκός χορός
• Χορός με σύγχρονους ρυθμούς

Επιπλέον, στο φυλλάδιο “Οδηγίες για τη Διδασκαλία του Χορού” που έχει δημοσιεύσει το Ιαπωνικό Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού, Επιστήμης και Τεχνολογίας, αναφέρεται ότι για τον “Χορό με σύγχρονους ρυθμούς” ως “παράδειγμα ρυθμού και κίνησης” πρέπει να “χορεύουμε αιχμαλωτίζοντας τα χαρακτηριστικά ρυθμού του ροκ ή του χιπ χοπ”,

Αν και ο “Χορός με σύγχρονους ρυθμούς” μπορεί να είναι πιο δύσκολος σε σύγκριση με τον “Δημιουργικό χορό” και τον “Λαϊκό χορό”, το όνειρο “να χορεύει κανείς όπως οι χορευτές που βλέπει στην τηλεόραση” μπορεί να αυξήσει την κινητοποίηση για την εκμάθηση του χορού.

Τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα: θα μπορούσαν τα βήματα αυτών των χορών και οι συνδυασμοί τους, δηλαδή οι χορογραφίες, να προστατεύονται ως πνευματικά έργα;

Χορός και Πνευματικά Δικαιώματα

Τα πνευματικά δικαιώματα αναφέρονται στα δικαιώματα που προστατεύουν τα έργα δημιουργίας.

Στο άρθρο 2, παράγραφος 1, εδάφιο 1 του Ιαπωνικού Νόμου περί Πνευματικών Δικαιωμάτων (著作権法), αναφέρεται ότι ένα έργο δημιουργίας είναι “κάτι που εκφράζει δημιουργικά τις ιδέες ή τα συναισθήματα και ανήκει στον τομέα της λογοτεχνίας, της επιστήμης, των τεχνών ή της μουσικής”.

Επιπλέον, στο άρθρο 10, παράγραφος 1, γίνεται “παράδειγμα έργων δημιουργίας” και στο εδάφιο 3 αναφέρεται το “έργο χορογραφίας ή παντομίμας”, από το οποίο μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι χορογραφίες των χορών ανήκουν στην κατηγορία των “χορευτικών” έργων.

Πράγματι, υπάρχουν παραδείγματα δικαστικών αποφάσεων που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη πνευματικών δικαιωμάτων σε έργα όπως το μπαλέτο (Απόφαση του Περιφερειακού Δικαστηρίου του Τόκιο, 20 Νοεμβρίου 1998) και τον Ιαπωνικό παραδοσιακό χορό (Απόφαση του Ανώτερου Δικαστηρίου της Φουκουόκα, 26 Δεκεμβρίου 2002).

Από την άλλη πλευρά, όχι όλες οι χορογραφίες αναγνωρίζονται ως έργα δημιουργίας.

Για παράδειγμα, σε μια υπόθεση που αφορούσε τη χορογραφία του παιδικού τραγουδιού “Κιρακίρα μπόσι” (Κιρακίρα Μπόσι), το δικαστήριο αποφάσισε ότι “το γύρισμα των καρπών των χεριών σε συνδυασμό με τους στίχους, που αποτελεί μια κοινή έκφραση που ο καθένας θα μπορούσε να σκεφτεί για να απεικονίσει το αστέρι να λάμπει, δεν έχει την πρωτοτυπία που απαιτείται για να θεωρηθεί έργο δημιουργίας” (Απόφαση του Περιφερειακού Δικαστηρίου του Τόκιο, 28 Αυγούστου 2009).

Στη συνέχεια, θα εξετάσουμε μερικά παραδείγματα για να κατανοήσουμε τα κριτήρια που καθορίζουν εάν μια χορογραφία μπορεί να θεωρηθεί έργο δημιουργίας ή όχι.

Περιπτώσεις που δεν αναγνωρίστηκαν ως έργα πνευματικής ιδιοκτησίας

Στην ταινία “Shall we ダンス？” (Shall we Dance?), ο πρωτόγνωρος χορογράφος που σχεδίασε τις χορογραφίες και καθοδήγησε τους χορευτές, προσέφυγε στη δικαιοσύνη κατά της εταιρείας παραγωγής της ταινίας για την πώληση και δανεισμό βιντεογραμμάτων, την τηλεοπτική μετάδοση και άλλες δευτερογενείς χρήσεις, ισχυριζόμενος ότι παραβιάστηκαν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (δικαίωμα αντιγραφής, δικαίωμα προβολής, δικαίωμα δημόσιας μετάδοσης και δικαίωμα διανομής) που είχε στη συγκεκριμένη χορογραφία, ζητώντας αποζημίωση για τη ζημιά που υπέστη (Απόφαση του Περιφερειακού Δικαστηρίου του Τόκιο, 28 Φεβρουαρίου 2012).

Το κύριο ζήτημα της υπόθεσης ήταν αν η χορογραφία της ταινίας αναγνωρίζεται ως έργο πνευματικής ιδιοκτησίας.

Στον κοινωνικό χορό υπάρχουν πολλά βασικά βήματα, τα οποία συνδυάζονται για να δημιουργήσουν μια ροή, και αυτή η διαδικασία συνδυασμού και επιλογής των βημάτων απαιτεί δημιουργικότητα και εφευρετικότητα. Η συγκεκριμένη χορογραφία έχει πρωτοτυπία και δημιουργικότητα, και ο χορογράφος είναι ο δημιουργός του έργου.

Αυτό ισχυρίστηκε ο προσφεύγων.

Ωστόσο, το δικαστήριο αποφάσισε:

Ο κοινωνικός χορός γενικά περιλαμβάνει τον συνδυασμό βασικών βημάτων και βημάτων από τα “Δημοφιλή Παραλλαγή” (Popular Variations) ή PV βήματα που είναι ήδη γνωστά, και αυτά τα βήματα είναι πολύ σύντομα και κοινότυπα στον κοινωνικό χορό, επομένως δεν μπορούν να αναγνωριστούν ως έργα πνευματικής ιδιοκτησίας.

Επιπλέον, αποφάσισε:

Η προσθήκη αλλαγών στα βασικά βήματα είναι κάτι συνηθισμένο, και δεδομένου ότι τα βασικά βήματα είναι πολύ σύντομα και κοινότυπα, ακόμα και αν προστεθούν αλλαγές, τα βήματα που προκύπτουν από αυτές τις αλλαγές δεν θεωρούνται πρωτότυπα και δεν αναγνωρίζονται ως έργα πνευματικής ιδιοκτησίας. Για να θεωρηθεί η χορογραφία έργο πνευματικής ιδιοκτησίας, πρέπει να έχει ξεκάθαρα χαρακτηριστικά που να μην περιορίζονται στον απλό συνδυασμό υπαρχόντων βημάτων και να διαθέτει πρωτοτυπία.

Αυτή ήταν η κρίση του δικαστηρίου.

Αν η αναγνώριση της πνευματικής ιδιοκτησίας εξαρτιόταν απλώς από την ύπαρξη κάποιου χαρακτηριστικού στον συνδυασμό των βημάτων, τότε θα δημιουργούνταν πνευματικά δικαιώματα για αμέτρητες χορογραφίες με μικρές διαφορές μεταξύ τους.

Αυτό θα οδηγούσε στην αποκλειστική εκμετάλλευση από συγκεκριμένα άτομα και θα μπορούσε να περιορίσει υπερβολικά την ελευθερία στη χορογραφία, κάτι που το δικαστήριο φοβήθηκε και αποφάσισε ανάλογα.

Περιπτώσεις Αναγνώρισης Ως Έργα Πνευματικής Ιδιοκτησίας

Υπήρξε μια περίπτωση όπου μια Αμερικανίδα γυναίκα, αναγνωρισμένη ως δασκάλα και κληρονόμος του χορού του Χαβάη, γνωστή ως “Κουμού Χούλα”, κατέθεσε αγωγή κατά της διοίκησης ενός στούντιο χορού Χούλα για τη συνεχιζόμενη χρήση της χορογραφίας που δημιούργησε χωρίς άδεια, ισχυριζόμενη παραβίαση των δικαιωμάτων της πνευματικής ιδιοκτησίας (Απόφαση του Δικαστηρίου Πρωτοδικείου της Οσάκα, 20 Σεπτεμβρίου 2018).

Η ενάγουσα δήλωσε ότι:

Από τη δεκαετία του ’80 άρχισε να διδάσκει σε στούντιο χορού Χούλα στην Ιαπωνία μετά από πρόσκληση της διοίκησης και όταν το συμβόλαιό της έληξε το 2014, ενημέρωσε τη διοίκηση να μην χρησιμοποιήσει τις χορογραφίες που είχε διδάξει, αλλά η διοίκηση συνέχισε τις παραστάσεις.

Οι κινήσεις των χεριών και τα βήματα στον χορό Χούλα εκφράζουν την αγάπη προς την οικογένεια και τον σύντροφο και περιλαμβάνουν στοιχεία που έχουν περάσει από γενιά σε γενιά, εκφράζοντας την προσωπικότητα.

Από την άλλη πλευρά, η διοίκηση του στούντιο αντέκρουσε ότι:

Ο χορός Χούλα αποτελείται απλώς από συνδυασμούς βασικών κινήσεων και δεν υπόκειται σε πνευματικά δικαιώματα.

Το κύριο ζήτημα της διαμάχης ήταν η πνευματική ιδιοκτησία της χορογραφίας.

Το δικαστήριο δήλωσε ότι:

Η βασική έκφραση του χορού Χούλα είναι να απεικονίζονται οι στίχοι μέσω των κινήσεων των χεριών και να δημιουργείται ροή με τα βήματα συνοδεύοντας τον ρυθμό. Ακόμη και αν οι κινήσεις από μόνες τους είναι κοινές, αν η χορογραφία σε συγκεκριμένα μέρη των στίχων είναι μοναδική, τότε είναι δίκαιο να αναγνωριστεί ότι αντανακλά την προσωπικότητα του δημιουργού ως έκφραση των στίχων.

Η χορογραφία του χορού Χούλα ως έργο μουσικής αποτελείται από μια σειρά κινήσεων που περιλαμβάνουν τόσο τα μέρη που αντανακλούν την προσωπικότητα του δημιουργού όσο και εκείνα που δεν την αντανακλούν. Όταν αυτές οι κινήσεις αποτελούν μια ενιαία ροή, τότε αναγνωρίζονται ως έργο χορού και, όπως στην παρούσα περίπτωση, όταν η προσωπικότητα του δημιουργού είναι εμφανής σε ένα σημαντικό βαθμό, τότε είναι δίκαιο να αναγνωριστεί η πνευματική ιδιοκτησία της χορογραφίας στο σύνολό της.

Κατά συνέπεια, το δικαστήριο απαγόρευσε στη διοίκηση του στούντιο να διδάσκει ή να παρουσιάζει τον χορό και διέταξε την πληρωμή αποζημίωσης ύψους 433,158 γιεν.

Στην υπόθεση “Shall we Dance?”, απαιτήθηκε “σημαντική πρωτοτυπία και διακριτικά χαρακτηριστικά” για να αναγνωριστεί η πνευματική ιδιοκτησία μιας χορογραφίας, αλλά αν υπάρχει αυθεντικότητα, τότε η πνευματική ιδιοκτησία μπορεί να αναγνωριστεί για το σύνολο της χορογραφίας, και το επίπεδο της απαιτούμενης δημιουργικότητας έχει μειωθεί.

Στο μέλλον, είναι πιθανό να αναγνωριστεί ευρύτερα η πνευματική ιδιοκτησία σε χορούς όπως ο κλασικός χορός και οι παραδοσιακοί χοροί, αλλά και σε πιο σύνθετους χορούς με μεγαλύτερη ποικιλία κινήσεων, όπως ο χορός Locking και ο Hip-Hop.

Ας δούμε τι συμβαίνει όταν αναγνωρίζεται η πνευματική ιδιοκτησία στη χορογραφία ενός χορού.

Χρήση Έργων Πνευματικής Ιδιοκτησίας

Σε περίπτωση που αναγνωριστεί η πνευματική ιδιοκτησία ενός χορογραφικού έργου, ποιες ενέργειες απαιτούνται;

Τα δικαιώματα του χορογράφου ως δημιουργού έργου

Όταν αναγνωρίζεται ότι η χορογραφία αποτελεί έργο πνευματικής ιδιοκτησίας, ο χορογράφος αποκτά βάσει του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας τα εξής δικαιώματα:

• Το δικαίωμα εκτέλεσης δημοσίως της χορογραφίας (άρθρο 22)
• Το δικαίωμα αντιγραφής μέσω ηχογράφησης (άρθρο 21)
• Το δικαίωμα διασκευής (άρθρο 27)
• Το δικαίωμα προβολής βίντεο της χορογραφίας (άρθρο 22-2)
• Το δικαίωμα δημόσιας μετάδοσης μέσω διαδικτύου (άρθρο 23, παράγραφος 1)
• Το δικαίωμα πώλησης και διανομής αντιγράφων (άρθρο 26, παράγραφος 2)

Επιπλέον, ως δικαιώματα προσωπικότητας του δημιουργού, ο χορογράφος αποκτά:

• Το δικαίωμα να αποφασίζει για τη δημοσίευση της αδημοσίευτης χορογραφίας, τον χρόνο και τον τρόπο αυτής (άρθρο 18, παράγραφος 1)
• Το δικαίωμα να αποφασίζει για την αναγραφή του ονόματός του κατά τη δημοσίευση και το περιεχόμενο αυτής (πραγματικό όνομα, καλλιτεχνικό όνομα κλπ.) (άρθρο 19, παράγραφος 1)
• Το δικαίωμα να διατηρεί την ακεραιότητα της χορογραφίας και να μην υφίσταται αλλαγές ή τροποποιήσεις ενάντια στη θέλησή του (άρθρο 20, παράγραφος 1)

Όταν χρησιμοποιείται μια χορογραφία που αναγνωρίζεται ως έργο πνευματικής ιδιοκτησίας, είναι απαραίτητη η προσοχή ώστε να μην παραβιάζονται αυτά τα δικαιώματα.

Χρήση Χορογραφίας

Σε περίπτωση που μια χορογραφία θεωρηθεί έργο πνευματικής ιδιοκτησίας, τι πρέπει να κάνετε για να τη χορέψετε; Χρειάζεται κάθε φορά να ζητάτε την άδεια του δημιουργού;

Σύμφωνα με τον Νόμο περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας,

Ο δημιουργός έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να παρουσιάζει το έργο του δημόσια, είτε αυτό σημαίνει να το εκτελεί ή να το παίζει μπροστά στο κοινό

Νόμος περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας, Άρθρο 22

Επομένως, αν η παρουσίαση γίνεται “δημόσια”, απαιτείται άδεια, αλλά αν δεν παρουσιάζεται δημόσια, τότε δεν χρειάζεται άδεια.

Δηλαδή, σύμφωνα με τον νόμο, “κοινό” σημαίνει απροσδιόριστο αριθμό ατόμων ή “συγκεκριμένο και πολυάριθμο” (Άρθρο 2, Παράγραφος 5), οπότε δεν υπάρχει πρόβλημα αν χορεύετε μόνοι σας ή μπροστά σε λίγους φίλους.

Ωστόσο, αν χορεύετε μπροστά σε εκατοντάδες ανθρώπους, όπως μαθητές σχολείου ή συνάδελφοι στην εργασία, τότε αυτό θεωρείται “συγκεκριμένο και πολυάριθμο” κοινό.

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις που αποτελούν εξαίρεση και δεν απαιτείται άδεια.

Ένα δημοσιευμένο έργο μπορεί να παρουσιαστεί δημόσια χωρίς σκοπό κέρδους και χωρίς να εισπράττεται αμοιβή από το κοινό, είτε αυτό σημαίνει εκτέλεση, παράσταση, προβολή ή αφήγηση. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει αν πληρώνεται αμοιβή στους καλλιτέχνες ή τους αφηγητές.

Νόμος περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας, Άρθρο 38, Παράγραφος 1

Έτσι, αν δεν υπάρχει εισιτήριο, χρέωση για την είσοδο ή συνδρομή και δεν πληρώνονται αμοιβές για την εμφάνιση, όπως σε ένα φεστιβάλ πολιτισμού ή εταιρική εκδήλωση, τότε δεν απαιτείται η διαχείριση των δικαιωμάτων.

Χρήση Βίντεο με Χορογραφίες

Υπάρχει νομική άποψη που θεωρεί ότι τα βίντεο με τον τίτλο “Δοκίμασα να χορέψω” σε ιστοσελίδες διανομής βίντεο μπορούν να εμπίπτουν στην κατηγορία της προσωπικής χρήσης.

Σύμφωνα με το Άρθρο 30 του Ιαπωνικού Νόμου Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Japanese Copyright Law), τα έργα μπορούν να αντιγραφούν όταν χρησιμοποιούνται “προσωπικά ή εντός του σπιτιού ή σε παρόμοιο περιορισμένο πλαίσιο (εφεξής αναφερόμενο ως ‘ιδιωτική χρήση’)”. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με το πώς πρέπει να ερμηνεύεται η δημοσίευση αυτών των αντιγράφων.

Φυσικά, αν κάποιος αντιγράψει τα βίντεο σε μέσα και τα πουλήσει για κέρδος, τότε μπορεί να παραβιάσει το νόμο. Ωστόσο, αν απλώς διανείμει τα βίντεο μέσω μιας ιστοσελίδας, και αυτό γίνεται από τον καθένα ατομικά, τότε η πιθανότητα να αντιμετωπίσει πρόβλημα είναι χαμηλή. Επιπλέον, ακόμη και αν υπάρχουν έσοδα από διαφημίσεις, δεν είναι σαφές αν αυτό από μόνο του θεωρείται ως “κέρδος”.

Στην περίπτωση των “Διαδικτυακών Μαθημάτων Χορού” που έχουν γίνει δημοφιλή πρόσφατα, πρόκειται για δραστηριότητες που αποσκοπούν στην απόκτηση εισοδήματος. Όταν λαμβάνεται αμοιβή για τα μαθήματα ή δωρεές μέσω Super Chat, απαιτείται η άδεια του κατόχου των πνευματικών δικαιωμάτων, εκτός αν ο ίδιος ο διδάσκων κατέχει τα δικαιώματα της χορογραφίας.

Στην περίπτωση της διανομής βίντεο, η ευαισθητοποίηση και η ανταπόκριση στα δικαιώματα των μουσικών έργων βάσει του νόμου περί μουσικής πνευματικής ιδιοκτησίας φαίνεται να έχει αυξηθεί, αλλά είναι επίσης σημαντικό να δίνεται προσοχή στα δικαιώματα της χορογραφίας.

https://monolith.law/reputation/protection-author-moral-rights[ja]

Συνοπτικά

Αν και δεν είναι ένα ζήτημα που μπορεί να κριθεί εύκολα, είναι ασφαλέστερο να υποθέσουμε ότι η χορογραφία (μπαλέτο) διαθέτει δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και ότι η χορογραφία ανήκει στα πνευματικά έργα.

Όσον αφορά τις μεθόδους χρήσης και την άδεια χρήσης, πρόκειται για ένα περίπλοκο ζήτημα, επομένως συνιστάται η συμβουλή με έναν έμπειρο δικηγόρο.

https://monolith.law/corporate/intellectual-property-infringement-risk[ja]

Οδηγίες για τα Μέτρα από το Δικηγορικό μας Γραφείο

Το Δικηγορικό Γραφείο Monolith είναι ένα γραφείο με υψηλή εξειδίκευση στον τομέα της πληροφορικής, και ειδικότερα στο δίκαιο του διαδικτύου και της νομοθεσίας.

Στις τελευταίες χρονιές, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, και ειδικά τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, έχουν προσελκύσει σημαντική προσοχή, και η ανάγκη για νομικό έλεγχο αυξάνεται συνεχώς. Το γραφείο μας παρέχει λύσεις σχετικά με θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Παρακαλούμε δείτε το παρακάτω άρθρο για περισσότερες λεπτομέρειες.