Συχνές Εντάσεις για Παραβιάσεις στο Σχεδιασμό: Εξηγώντας το Νόμο Περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας και το Τρέισινγκ Εικόνων

Ένας δημοφιλής YouTuber που ασχολείται με αποκαλύψεις έγινε στόχος συζητήσεων όταν ανάρτησε ένα βίντεο στο YouTube τον Ιανουάριο του 2022. Στο βίντεο αυτό, υποστήριζε ότι ένας δημοφιλής εικονογράφος είχε αντιγράψει, δηλαδή είχε κάνει “τρεπάκ” (trace), έργα βασισμένα σε φωτογραφίες που είχαν τραβηχτεί από άλλους. Ο εικονογράφος αυτός, ο οποίος είχε δημιουργήσει το κύριο οπτικό στοιχείο για ένα δημοφιλές συγκρότημα και είχε συνεργασίες με πολλές εταιρείες, βρέθηκε στο επίκεντρο μιας μεγάλης αναταραχής.

Μετά τον σάλο, ο εικονογράφος ανανέωσε το Twitter του και ζήτησε συγγνώμη λέγοντας: “Είναι αλήθεια ότι δημοσίευσα και πούλησα κάποια έργα που δημιούργησα ως αναφορές ομαγιού και αναδόμησης χωρίς να έχω την άδεια των κατόχων των δικαιωμάτων”. Ωστόσο, πρόσθεσε ότι “δεν έχω κάνει trace τις ίδιες τις φωτογραφίες. Και δεν υπήρχε ποτέ πρόθεση παραποίησης στα αντίγραφα που έκανα”, αρνούμενος έτσι τις κατηγορίες για τρεπάκ και παραποίηση.

Σχετικά με τις υποψίες για “τρεπάκ”, η Εταιρεία Pokémon αποφάσισε ότι τα συνεργατικά προϊόντα (μπλουζάκια) που είχε σχεδιάσει ο εικονογράφος ήταν πρωτότυπα, αλλά λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη την κατάσταση, ανακοίνωσε ότι θα δεχόταν επιστροφές και ακυρώσεις παραγγελιών.

Στη συνέχεια, θα αναλύσουμε τι ακριβώς είναι το “τρεπάκ” και πώς σχετίζεται με τον Νόμο Πνευματικής Ιδιοκτησίας.

Αντιγραφή και Μίμηση

Η αντιγραφή και η μίμηση αποτελούν αναπόσπαστες μεθόδους κατά την εξάσκηση στο σχέδιο εικόνων.

Η αντιγραφή είναι η διαδικασία του να ζωγραφίζεις πάνω από ένα πρότυπο (πρωτότυπο σχέδιο) τοποθετώντας ένα χαρτί πάνω του. Στην αναλογική μορφή, τοποθετούμε ένα χαρτί αντιγραφής πάνω από το πρότυπο και αντιγράφουμε, ενώ στην ψηφιακή μορφή δημιουργούμε ένα νέο επίπεδο πάνω από το πρότυπο και αντιγράφουμε.

Η μίμηση είναι η διαδικασία του να ζωγραφίζεις μια εικόνα βλέποντας το πρότυπο.

Και οι δύο μέθοδοι είναι σημαντικές για τη βελτίωση των δεξιοτήτων σχεδίασης. Επιπλέον, μπορείς να μάθεις διάφορες τεχνικές που έχουν ενσωματώσει οι επαγγελματίες εικονογράφοι στα πρωτότυπα σχέδια καθώς τα αντιγράφεις.

Ωστόσο, όταν ζωγραφίζεις, πρέπει να προσέχεις τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας που σχετίζονται με την αντιγραφή και τη μίμηση.

Τι είναι το “Τρεπάκου”

Το “Τρεπάκου” σημαίνει την αντιγραφή των φωτογραφιών ή των εικόνων κάποιου άλλου, αλλά δεν συνεπάγεται αυτόματα παραβίαση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επειδή απλώς αντιγράφηκε κάτι.

Η αντιγραφή και η μίμηση δεν είναι πάντα παράνομες, αλλά εξαρτώνται από το πλαίσιο.

Τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ως περιουσιακά δικαιώματα περιλαμβάνουν το δικαίωμα να αναπαράγεις ένα έργο με τύπωμα, φωτογραφία, αντιγραφή, ηχογράφηση, βιντεοσκόπηση και άλλες μεθόδους, γνωστό ως δικαίωμα αναπαραγωγής (Άρθρο 2, Παράγραφος 1, Εδάφιο 15 του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας) και το δικαίωμα να μεταφράζεις, να ενορχηστρώνεις, να μετασχηματίζεις ή να προσαρμόζεις ένα έργο, γνωστό ως δικαίωμα προσαρμογής (Άρθρο 27 του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας), και και τα δύο αποτελούν αποκλειστικά δικαιώματα του δημιουργού.

Η κατηγορία “Τρεπάκου” αναφέρεται σε πράξεις που παραβιάζουν το δικαίωμα αναπαραγωγής ή το δικαίωμα προσαρμογής.

Αναπαραγωγή και Προσαρμογή

Σχετικά με την αναπαραγωγή και την προσαρμογή, υπάρχει νομολογία του Ανώτατου Δικαστηρίου.

Η αναπαραγωγή σημαίνει τη δημιουργία ενός έργου που εξαρτάται από ένα υπάρχον και είναι ίδιο με αυτό, ή τη δημιουργία ενός έργου που, ακόμα και μετά από τροποποιήσεις, προσθήκες ή αλλαγές στην συγκεκριμένη έκφραση, δεν εκφράζει δημιουργικά νέες ιδέες ή συναισθήματα, αλλά διατηρεί την ουσιαστική ταυτότητα των χαρακτηριστικών της έκφρασης του υπάρχοντος έργου, επιτρέποντας στον παρατηρητή να αντιληφθεί άμεσα τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά της έκφρασης του υπάρχοντος έργου.

Η προσαρμογή σημαίνει τη δημιουργία ενός νέου έργου που εξαρτάται από ένα υπάρχον και διατηρεί την ταυτότητα των ουσιαστικών χαρακτηριστικών της έκφρασης, ενώ προσθέτει τροποποιήσεις, προσθήκες ή αλλαγές στην συγκεκριμένη έκφραση, δημιουργώντας δημιουργικά νέες ιδέες ή συναισθήματα, επιτρέποντας στον παρατηρητή να αντιληφθεί άμεσα τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά της έκφρασης του υπάρχοντος έργου.

Απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της 28ης Ιουνίου 2001

Δηλαδή, παραβίαση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας συμβαίνει όταν διατηρείται η “ουσιαστική ταυτότητα των χαρακτηριστικών της έκφρασης” ή όταν “ο παρατηρητής μπορεί να αντιληφθεί άμεσα τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά της έκφρασης του υπάρχοντος έργου”. Συνεπώς, είτε αντιγράφεις είτε μιμείσαι, αν δεν φτάνεις σε αυτό το επίπεδο, δεν πρόκειται για παραβίαση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

Δίκες για Θέματα Αντιγραφής (Τρέισινγκ)

Στις δίκες που αφορούν θέματα αντιγραφής, υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι κάτοχοι πνευματικών δικαιωμάτων έχουν καταθέσει μήνυση για παραβίαση των δικαιωμάτων τους μέσω αντιγραφής, καθώς και περιπτώσεις όπου δημιουργοί που κατηγορούνται για αντιγραφή έχουν προσφύγει στη δικαιοσύνη ισχυριζόμενοι παραβίαση των δικαιωμάτων τους.

Περιπτώσεις Παραβίασης Πνευματικών Δικαιωμάτων μέσω Τρασάρισματος

Υπήρξε περίπτωση όπου ο ενάγων ισχυρίστηκε ότι ο εναγόμενος παραβίασε τα πνευματικά δικαιώματα (δικαίωμα αναπαραγωγής, δικαίωμα επεξεργασίας και δικαίωμα μεταβίβασης) που αφορούν σε φωτογραφικό υλικό το οποίο ο ενάγων πωλούσε, καθώς ο εναγόμενος το τράσαρε χωρίς άδεια και το χρησιμοποίησε στο οπισθόφυλλο του δικού του μυθιστορηματικού fanzine, το οποίο και πούλησε. Ο ενάγων ζήτησε αποζημίωση για την παράνομη πράξη.

Από την πλευρά του, ο εναγόμενος παραδέχτηκε ότι δημιούργησε την εικόνα βασιζόμενος στο φωτογραφικό υλικό που βρήκε στο διαδίκτυο με αναζήτηση για «άνδρας που πίνει καφέ», αλλά υποστήριξε ότι απλώς αντέγραψε με γραμμές το κομμάτι του κεφαλιού μέχρι τους ώμους του ανδρός, την κούπα του καφέ και το χέρι που την κρατούσε, ενώ για το λεγόμενο «γέμισμα» χρησιμοποίησε μονοχρωματική χρωμάτιση χωρίς να ανατρέξει στο φωτογραφικό υλικό.

Το δικαστήριο, αναγνωρίζοντας ότι η φωτογραφία αποτελεί πνευματικό έργο και ότι η εικόνα δημιουργήθηκε βασιζόμενη στο φωτογραφικό υλικό, διαπίστωσε ότι:

1. Η εικόνα ήταν ζωγραφισμένη σε έναν πολύ μικρό χώρο μόλις 2.6 εκατοστών και δεν απεικόνιζε τη σχέση του φωτός με το αντικείμενο όπως στο φωτογραφικό υλικό, αντίθετα προστέθηκε μια λεπτή λευκή γραμμή που διασχίζει κάθετα το κέντρο του προσώπου
2. Η εικόνα ήταν σε ασπρόμαυρο, άρα δεν απεικόνιζε τον συνδυασμό των χρωμάτων του φωτογραφικού υλικού
3. Η εικόνα είχε ένα απλό λευκό ή γκριζωπό φόντο, χωρίς να απεικονίζει την αντίθεση μεταξύ του αντικειμένου και του φόντου όπως στο φωτογραφικό υλικό
4. Στην εικόνα, το μοτίβο του πουκάμισου του αντικειμένου διέφερε από αυτό στο φωτογραφικό υλικό

Βάσει αυτών των γεγονότων, το δικαστήριο κατέληξε ότι:

Η εικόνα δεν περιείχε τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της συνολικής έκφρασης του φωτογραφικού υλικού (σχέση αντικειμένου με το φως, συνδυασμός χρωμάτων, αντίθεση μεταξύ αντικειμένου και φόντου κ.λπ.), και έτσι δεν θεωρείται ότι η εικόνα προκαλεί την άμεση αντίληψη των ουσιώδων χαρακτηριστικών του φωτογραφικού υλικού. Ως εκ τούτου, η εικόνα δεν αποτελεί ούτε αναπαραγωγή ούτε επεξεργασία του φωτογραφικού υλικού, και ο εναγόμενος δεν θεωρείται ότι παραβίασε τα πνευματικά δικαιώματα που σχετίζονται με αυτό. Επιπλέον, αν και ο ενάγων ισχυρίστηκε παραβίαση του δικαιώματος μεταβίβασης, επειδή η εικόνα δεν αποτελεί αναπαραγωγή ή επεξεργασία του φωτογραφικού υλικού, η διανομή του fanzine που περιείχε την εικόνα δεν συνιστά παραβίαση του δικαιώματος μεταβίβασης.

Απόφαση του Περιφερειακού Δικαστηρίου του Τόκιο, 29 Μαρτίου 2018 (Heisei 30)

Κατά συνέπεια, το δικαστήριο απέρριψε την αγωγή του ενάγοντος.

Συνοπτικά, παρά την παραδοχή ότι «δημιουργήθηκε η εικόνα βασιζόμενη στο φωτογραφικό υλικό» και ότι «αντέγραψε το κομμάτι του κεφαλιού μέχρι τους ώμους του ανδρός, την κούπα του καφέ και το χέρι που την κρατούσε», η εικόνα δεν διατήρησε την «ταυτότητα των ουσιώδων χαρακτηριστικών της έκφρασης» και δεν επέτρεψε στον παρατηρητή να αντιληφθεί «άμεσα τα ουσιώδη χαρακτηριστικά του υπάρχοντος πνευματικού έργου», επομένως δεν συνιστά παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων.

https://monolith.law/reputation/unauthorized-photo-reproduction-on-the-internet-author-moral-rights[ja]

Περίπτωση δημιουργού που κατηγορήθηκε για παραβίαση δικαιωμάτων λόγω αντιγραφής

Ακολουθεί μια υπόθεση όπου ο ενάγων κατηγορήθηκε στα κοινωνικά δίκτυα από ανώνυμο χρήστη για «παράνομη αντιγραφή» και κατέθεσε μήνυση. Ο ενάγων, αφού δέχθηκε κριτική για παράνομη αντιγραφή, είδε πολλά άρθρα να δημοσιεύονται στο διαδίκτυο που περιείχαν εικόνες δημιουργημένες με την επικάλυψη άλλων εικόνων πάνω στις δικές του εικονογραφήσεις, πράγμα που παραβίασε τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας του ενάγοντος (δικαίωμα αναπαραγωγής και δικαίωμα αυτόματης δημόσιας μετάδοσης) καθώς και τα δικαιώματα προσωπικότητας του δημιουργού (δικαίωμα διατήρησης της ταυτότητας), ισχυριζόμενος ότι η τιμή του έχει πληγεί και το δικαίωμα επιχειρηματικής του δραστηριότητας έχει παραβιαστεί, ζητώντας από την εταιρεία Twitter την αποκάλυψη των στοιχείων του αποστολέα.

Ο ανώνυμος χρήστης δημοσίευσε 18 φορές tweets που περιείχαν εικόνες με την επικάλυψη πολλαπλών εικονογραφήσεων γυναικείων προφίλ, με σχόλια όπως «Αυτό τι λέτε; Χαλαρή αντιγραφή; Μήπως αν ζωγραφίζαμε από την αρχή δεν θα είχαμε τόσο ίδιες αναλογίες;», «Άλλαξα τη γωνία του λαιμού αλλά…», και «Υποψίες αντιγραφής γιατί υπήρχε διαφορά στην ποιότητα του σχεδίου μεταξύ του προφίλ και των συνηθισμένων σχεδίων. Αναζήτησα υπάρχοντα σχέδια και τα ταίριαξα, και έτσι αναδύθηκαν υποψίες αντιγραφής. Το σχέδιο που χρησιμοποίησα για την επαλήθευση ήταν της κυρίας Ε. Αναζητώντας ‘προφίλ εικονογράφηση’ εμφανίζεται στις πρώτες θέσεις», κατηγορώντας τον ενάγοντα ως «συνήθη δράστη αντιγραφής» και «σχεδόν σίγουρα ένοχο».

Ο ενάγων ισχυρίστηκε ότι η πράξη του ανώνυμου χρήστη να δημοσιεύει tweets με επισυναπτόμενες εικόνες του ενάγοντα, συνιστά καταγραφή των δεδομένων των εικόνων στον διακομιστή του Twitter, ο οποίος είναι «μέσο καταγραφής για τη δημόσια μετάδοση από αυτόματες δημόσιες συσκευές μετάδοσης» (Άρθρο 2, Παράγραφος 1, Εδάφιο 9 του Νόμου περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας), καταστώντας τις εικόνες διαθέσιμες για αυτόματη δημόσια μετάδοση και έτσι παραβιάζοντας τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας του ενάγοντα. Επιπλέον, ο ενάγων ισχυρίστηκε ότι η παράνομη επικάλυψη άλλων εικονογραφήσεων πάνω στις δικές του και η περικοπή τους χωρίς την άδειά του, παραβίασαν το δικαίωμα διατήρησης της ταυτότητας του δημιουργού.

Επιπρόσθετα, ο ενάγων υποστήριξε ότι ο ανώνυμος χρήστης, αποκαλύπτοντας την «πραγματικότητα» ότι ο ενάγων αντέγραψε τα έργα άλλων εικονογράφων, δημιούργησε την εντύπωση ότι οι εικονογραφήσεις του ενάγοντα δημιουργήθηκαν μέσω παράνομης αντιγραφής, παραβιάζοντας τα δικαιώματα τρίτων, και ότι ο ενάγων είναι ένας παράνομος αντιγραφέας, με αποτέλεσμα τη μείωση της κοινωνικής του αξιολόγησης και την πλήξη της τιμής του, και για αυτό το λόγο ζήτησε την αποκάλυψη των στοιχείων του αποστολέα και κατέθεσε μήνυση.

https://monolith.law/φήμη/δυσφήμιση[ja]

Το δικαστήριο εξέτασε την αξιοπιστία της υπεύθυνης δήλωσης του ενάγοντα, ότι οι εικονογραφήσεις του δεν αντέγραψαν έργα τρίτων, και για παράδειγμα, σχετικά με την εικονογράφηση 1 του ενάγοντα και την εικονογράφηση 1-1 που δημοσιεύτηκε ως «πακτωμένη», διαπίστωσε ότι ο ενάγων διαθέτει το σχέδιο της εικονογράφησης 1, το οποίο αποτελεί τον κορμό της εικονογράφησης που δημιουργείται κατά τη διαδικασία σχεδίασης, και έτσι επιβεβαιώθηκε ότι ο ενάγων δημιούργησε την εικονογράφηση 1 χωρίς να αντιγράψει την εικονογράφηση 1-1. Επιπλέον, η υπεύθυνη δήλωση του ενάγοντα περιείχε συγκεκριμένες πληροφορίες για την παραγγελία και την παράδοση της εικονογράφησης γυναικείου προφίλ από έναν δημιουργό χειροποίητων έργων, και η αλληλογραφία με τον πελάτη επιβεβαίωσε αυτές τις πληροφορίες. Επιπρόσθετα, ένα βίντεο που καταγράφει τη δημιουργία μιας παρόμοιας εικονογράφησης γυναικείου προφίλ από τον ενάγοντα, επιβεβαίωσε ότι ο ενάγων διαθέτει την τεχνική ικανότητα να δημιουργήσει την εικονογράφηση 1 χωρίς να αντιγράψει την εικονογράφηση 1-1.

Το δικαστήριο κατέληξε ότι «βάσει των παραπάνω, οι δηλώσεις του ενάγοντα στην υπεύθυνη δήλωση ότι δημιούργησε την εικονογράφηση 1 χωρίς να αντιγράψει άλλες εικονογραφήσεις είναι αξιόπιστες» (Απόφαση του Δικαστηρίου του Τόκιο, 23 Δεκεμβρίου 2021) και αποφάσισε υπέρ του ενάγοντα, διατάσσοντας την εταιρεία Twitter να αποκαλύψει τα στοιχεία του αποστολέα.

https://monolith.law/φήμη/νόμος-περιορισμού-ευθύνης-παρόχων[ja]

Συνοπτικά

Η σειρά γεγονότων που ξεκινά με την «ανακοίνωση ενός έργου που φέρεται να έχει αντιγραφεί» → «καταγγελία για παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων» → «φλεγόμενη αντίδραση στο διαδίκτυο» → «σχόλιο του δημιουργού» → «επίθεση κριτικής» είναι ένα συχνό φαινόμενο, αλλά η κρίση εάν έχει πραγματικά παραβιαστεί το πνευματικό δικαίωμα είναι εξαιρετικά δύσκολη.

Είναι σημαντικό να μην παραβιάζει κανείς τα πνευματικά δικαιώματα τρίτων κατά την καταδίκη παρόμοιων πράξεων. Στην περίπτωση που αναφέρθηκε παραπάνω, όπου ο δημιουργός που κατηγορήθηκε για παραβίαση δικαιωμάτων προσέφυγε στη δικαιοσύνη, ο αναρτητής μπορεί να έχει παραβιάσει όχι μόνο τα δικαιώματα του προσφεύγοντος (δικαίωμα αναπαραγωγής και δικαίωμα αυτόματης διάθεσης στο κοινό) και τα προσωπικά δικαιώματα του δημιουργού (δικαίωμα διατήρησης της ταυτότητας), αλλά και τα αντίστοιχα δικαιώματα του κ. E, ο οποίος ζωγράφισε την εικόνα που χρησιμοποιήθηκε για την επαλήθευση.

Οδηγίες για τα Μέτρα από το Δικηγορικό μας Γραφείο

Το Δικηγορικό Γραφείο Monolith είναι ένα γραφείο με υψηλή εξειδίκευση στον τομέα της πληροφορικής, και ειδικότερα στο δίκαιο του διαδικτύου και της νομοθεσίας. Στα πρόσφατα έτη, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, και ιδιαίτερα τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, έχουν κεντρίσει το ενδιαφέρον και η ανάγκη για νομικό έλεγχο αυξάνεται συνεχώς. Το γραφείο μας προσφέρει λύσεις σχετικά με θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Παρακαλούμε δείτε το παρακάτω άρθρο για περισσότερες λεπτομέρειες.