Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία συκοφαντικής δυσφήμισης σε έκφραση που περιλαμβάνει απόψεις ή κριτική

Κάποτε, οι δράστες της συκοφαντικής δυσφήμισης ήταν συνήθως μαζικά μέσα ενημέρωσης με δύναμη διάδοσης πληροφοριών, όπως εφημερίδες και τηλεόραση, ή διάσημα πρόσωπα. Ωστόσο, με την ανάπτυξη του διαδικτύου και τη χρήση φόρουμ και κοινωνικών δικτύων, κάθε άτομο απέκτησε τη δυνατότητα να μεταδίδει πληροφορίες σε απροσδιόριστο αριθμό ανθρώπων, και με την επέκταση των χώρων έκφρασης, ο καθένας μπορεί πλέον να γίνει θύμα συκοφαντικής δυσφήμισης.

Μια απρόσεκτη ανάρτηση μπορεί να σας καταστήσει δράστη συκοφαντικής δυσφήμισης. Έχουμε αναλύσει σε άλλο άρθρο τα «στοιχεία της συκοφαντικής δυσφήμισης» και τις περιπτώσεις που «δεν συντρέχει συκοφαντική δυσφήμιση», αλλά εδώ θα εξηγήσουμε τη σχέση μεταξύ της έκφρασης απόψεων ή κριτικής και της συκοφαντικής δυσφήμισης, δηλαδή την λεγόμενη συκοφαντική δυσφήμιση τύπου απόψεων και κριτικής.

Συκοφαντική Δυσφήμιση μέσω Εκφράσεων που Περιλαμβάνουν Γνώμες ή Κριτικές

Στον Ποινικό Κώδικα, το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμισης, σύμφωνα με το άρθρο 230, απαιτεί την αναφορά συγκεκριμένων γεγονότων (θέματα τα οποία μπορούν να αποδειχθούν ή να απορριφθούν με βάση αποδείξεις κλπ.), και δεν μπορεί να συσταθεί χωρίς αυτά. Ωστόσο, η αστική δυσφήμιση δεν έχει σαφώς καθορισμένες προϋποθέσεις.

1. Όποιος δημοσίως αναφέρει γεγονότα και έτσι προκαλεί συκοφαντική δυσφήμιση σε κάποιο άτομο, τιμωρείται ανεξάρτητα από την ύπαρξη ή μη των γεγονότων, με φυλάκιση έως τρία έτη ή με πρόστιμο έως πενήντα χιλιάδες γιεν.

Ποινικός Κώδικας άρθρο 230

Σε περίπτωση που κάποιος προκαλέσει συκοφαντική δυσφήμιση σε άλλο άτομο, το δικαστήριο μπορεί, κατόπιν αίτησης του θύματος, να διατάξει μέτρα για την αποκατάσταση της τιμής του, είτε αντί για αποζημίωση ζημιών είτε μαζί με αυτήν.

Αστικός Κώδικας άρθρο 723

Σχετικά με αυτό το θέμα, η νομολογία έχει καταλήξει ότι:

Η πράξη της συκοφαντικής δυσφήμισης ως παράνομη πράξη μπορεί να συσταθεί εάν η επίμαχη έκφραση μειώνει την αντικειμενική κοινωνική αξιολόγηση του ατόμου σε σχέση με τον χαρακτήρα, την αρετή, τη φήμη, την εμπιστοσύνη κλπ., ανεξάρτητα από το αν αυτή αναφέρει γεγονότα ή εκφράζει γνώμες ή κριτικές.

Ανώτατο Δικαστήριο, απόφαση 9 Σεπτεμβρίου 1997

και έτσι, η δυσφήμιση μπορεί να συσταθεί ακόμη και μέσω γνωμών ή κριτικών.

Με άλλα λόγια,

1. Οι λεγόμενες «ποινικές περιπτώσεις συκοφαντικής δυσφήμισης» αφορούν την αναφορά συγκεκριμένων γεγονότων, και αυτό ισχύει επίσης για την αστική δυσφήμιση (παραβίαση του δικαιώματος στην τιμή).
2. Ωστόσο, στο ποινικό δίκαιο, η δυσφήμιση που δεν αφορά συγκεκριμένα γεγονότα αλλά γνώμες ή κριτικές («δυσφήμιση μέσω γνώμης ή κριτικής») μπορεί επίσης να αποτελέσει αστική δυσφήμιση (παραβίαση του δικαιώματος στην τιμή).

Αυτή είναι η δομή. Σχετικά με τις προϋποθέσεις για την συσταση της δυσφήμισης του παραπάνω 1, έχουμε αναλύσει λεπτομερώς σε άλλο άρθρο.

https://monolith.law/reputation/defamation[ja]

Επομένως, στο αστικό δίκαιο, εάν μια έκφραση μειώνει την κοινωνική αξιολόγηση ενός ατόμου με βάση την αντίληψη του μέσου ανθρώπου, τότε η δυσφήμιση μπορεί να συσταθεί ανεξάρτητα από το αν αυτή αναφέρει γεγονότα ή εκφράζει γνώμες ή κριτικές, και η διάκριση μεταξύ των δύο δεν είναι απαραίτητη όταν εξετάζεται η ύπαρξη δυσφήμισης.

Ωστόσο, όταν εξετάζεται η ασυλία από την ευθύνη, οι διαφορές μεταξύ της αναφοράς γεγονότων και της έκφρασης γνώμης ή κριτικής έχουν σημασία, καθώς αυτές οι διαφορές μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά το αποτέλεσμα της νομικής ευθύνης για δυσφήμιση.

Σχετικά με την συκοφαντική δυσφήμιση ως παράνομη πράξη στον Αστικό Κώδικα, ο νόμος προβλέπει μέτρα για την αποκατάσταση της τιμής είτε αντί για αποζημίωση ζημιών είτε μαζί με αυτήν. Σχετικά με τα γενικά μέτρα, όπως οι δημόσιες συγγνώμες, έχουμε παράσχει λεπτομερή εξήγηση σε άλλο άρθρο.

https://monolith.law/reputation/defamation-corrective-advertising-restoration-of-reputation[ja]

Απαλλαγή Ευθύνης στη Δυσφήμιση μέσω Παρουσίασης Γεγονότων

Στην περίπτωση δυσφήμισης μέσω παρουσίασης γεγονότων, η παρανομία αρνείται και η δυσφήμιση απαλλάσσεται εάν πληρούνται τα ακόλουθα τρία κριτήρια:

1. Παρουσίαση γεγονότων που αφορούν το δημόσιο συμφέρον (Δημοσιότητα)
2. Αποκλειστικός σκοπός της προώθησης του δημοσίου καλού (Δημόσιο Συμφέρον)
3. Τα παρουσιασμένα γεγονότα να αποδειχθούν αληθινά (Αλήθεια) ή να υπάρχουν επαρκείς λόγοι για να πιστεύει κανείς ότι είναι αληθινά (Επαρκής Λόγος)

Στο Άρθρο 230 του Ποινικού Κώδικα (Άρθρο 230 του 2 του 1), αναφέρονται η “Δημοσιότητα”, “Δημόσιο Συμφέρον” και “Αλήθεια”, αλλά προστίθεται και ο “Επαρκής Λόγος”, και υπάρχει νομική αρχή που ορίζει ότι, ακόμα και αν η έκφραση είναι δυσφημιστική, αν πληρούνται τα παραπάνω κριτήρια, δεν υπάρχει ούτε ποινική ούτε αστική ευθύνη.

Όσον αφορά τον “Επαρκή Λόγο”, απαιτούνται σαφείς βάσεις. Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της 9ης Σεπτεμβρίου 1997 (1997) αφορούσε την έφεση στην υπόθεση της υποψίας για το σκάνδαλο της εφημερίδας “Υουκαν Φούτζι”, και αναφέρει ότι “ακόμη και αν η υποψία ότι κάποιος διέπραξε έγκλημα έχει αναφερθεί επανειλημμένα στις εφημερίδες και έχει γίνει ευρέως γνωστή στην κοινωνία, αυτό δεν σημαίνει αυτομάτως ότι υπάρχουν επαρκείς λόγοι για να πιστεύει κάποιος ότι τα γεγονότα είναι αληθινά”. Απλές δηλώσεις όπως “το είπαν στην τηλεόραση” ή “το έγραφε σε ένα βιβλίο” δεν είναι αρκετές και δεν οδηγούν σε απαλλαγή. Απαιτείται προσοχή.

Απαλλαγή Ευθύνης για Δυσφήμιση μέσω Γνώμης ή Κριτικής

Στην περίπτωση δυσφήμισης μέσω γνώμης ή κριτικής, η παρανομία αρνείται και η δυσφήμιση απαλλάσσεται εάν πληρούνται τα ακόλουθα τέσσερα κριτήρια:

1. Η γνώμη ή η κριτική αφορά θέματα που σχετίζονται με το δημόσιο συμφέρον (δημοσιότητα).
2. Ο σκοπός της γνώμης ή της κριτικής είναι αποκλειστικά η προαγωγή του δημοσίου καλού (δημόσιο συμφέρον).
3. Τα γεγονότα που αποτελούν βάση είναι αποδεδειγμένα αληθινά (αληθοφάνεια) ή υπάρχουν επαρκείς λόγοι για να πιστεύει κανείς ότι είναι αληθινά (σχετικότητα).
4. Η γνώμη ή η κριτική δεν ξεπερνά τα όρια της λογικής και δεν είναι προσωπική επίθεση.

Η λογική πίσω από τα κριτήρια 1 έως 3 είναι παρόμοια ή αντίστοιχη με αυτήν της δυσφήμισης μέσω παρουσίασης γεγονότων, ενώ το τέταρτο κριτήριο κρίνεται λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο και τον τρόπο έκφρασης, την επιμονή και τα χαρακτηριστικά του θύματος.

Επομένως, σε σύγκριση με την κανονική δυσφήμιση, η δυσφήμιση μέσω γνώμης ή κριτικής θεωρείται ότι συντελείται όταν «ξεπερνά τα όρια της λογικής ως γνώμη ή κριτική».

Είναι η έκφραση αποτύπωση γεγονότων ή άποψη/κριτική;

Η αλυσίδα φροντιστηρίων A, προσέφυγε στο Πρωτοδικείο του Τόκιο κατά του C, γονέα που έστειλε την κόρη του στο φροντιστήριο B, το οποίο ανήκει στην εν λόγω αλυσίδα, κατηγορώντας τον για συκοφαντική δυσφήμιση λόγω μιας δημοσίευσης που έκανε σε ένα διαδικτυακό φόρουμ.

Ο διευθυντής του φροντιστηρίου B, D, συνελήφθη γιατί γνώρισε μια μαθήτρια λυκείου μέσω μιας ιστοσελίδας γνωριμιών, της έδωσε χρήματα για να φορέσει ανάρμοστα ρούχα και φωτογράφισε ακατάλληλες φωτογραφίες της. Ενώ ομολόγησε περισσότερα από 300 παρόμοια αδικήματα, ο C, ακούγοντας αυτά τα νέα, δημοσίευσε σχόλια όπως «Μήπως ο D έχει κάνει ανάρμοστες πράξεις και σε μαθητές του φροντιστηρίου B;» και «Υπάρχει πιθανότητα και άλλοι υπάλληλοι του φροντιστηρίου B να έχουν κάνει ανάρμοστες πράξεις σε μαθητές».

Κατά τη διάρκεια της δίκης, διεξήχθη η ποινική δίκη του D, όπου κρίθηκε ένοχος για παραβίαση του Ιαπωνικού νόμου περί παιδικής πορνογραφίας. Ως αποτέλεσμα, το ίδιο το αδίκημα του D αποδείχθηκε. Επιπλέον, λόγω της δημοσιότητας που προκάλεσε αυτή η εγκληματική πράξη, αναγνωρίστηκε και η δημόσια και κοινωνική σημασία της.

Έτσι, το μεγάλο ζήτημα ήταν αν η έκφραση του C στο διαδικτυακό φόρουμ αποτελούσε αποτύπωση γεγονότων ή ήταν απλώς άποψη ή κριτική. Το Πρωτοδικείο του Τόκιο, λαμβάνοντας υπόψη την κανονική προσοχή και τρόπο ανάγνωσης ενός μέσου αναγνώστη, κατέληξε ότι η δημοσίευση δεν θα ερμηνευόταν ως «αποτύπωση του γεγονότος ότι ο D ή άλλοι υπάλληλοι έχουν διαπράξει πρόσθετα αδικήματα σχετικά με ανάρμοστες πράξεις», αλλά ως εξής:

Ο ενάγων, παρά το γεγονός ότι βρισκόταν σε θέση να παρέχει εκπαιδευτική καθοδήγηση σε μαθητές της ίδιας ηλικίας με τα θύματα του D, δεν αντιλήφθηκε τα 300 πρόσθετα αδικήματα που ομολογήθηκαν και αναφέρθηκαν στα μέσα ενημέρωσης, συνέχισε να τον απασχολεί ως μόνιμο προσωπικό και μάλιστα τον τοποθέτησε στη θέση του διευθυντή. Σε αυτό το πλαίσιο, ο C εξέφρασε την άποψη ότι, λόγω τέτοιου είδους εποπτικού και καθοδηγητικού συστήματος, ο D ή άλλοι υπάλληλοι θα μπορούσαν να έχουν διαπράξει πρόσθετα αδικήματα. Κατά συνέπεια, η δημοσίευση θα πρέπει να εκληφθεί ως κριτική που ασκεί έντονη κατακραυγή και καταδίκη για την ανεπάρκεια της εκπαίδευσης και της εποπτείας των υπαλλήλων από τον ενάγοντα, την αμέλεια στη διατήρηση της εσωτερικής πειθαρχίας και την έλλειψη αυτογνωσίας ως εκπαιδευτικό ίδρυμα που φροντίζει και μορφώνει μαθητές, ερευνώντας τις ευθύνες του, και ως εκ τούτου δεν αποτελεί αποτύπωση γεγονότων.

Πρωτοδικείο του Τόκιο, 25 Νοεμβρίου 2011 (2011)

Και έτσι, κατέληξε ότι η έκφραση του C στο διαδικτυακό φόρουμ αποτελεί άποψη ή κριτική.

Εάν ξεπερνά τα όρια της γνώμης ή της κριτικής

Έτσι, το τελευταίο κριτήριο που τέθηκε υπό συζήτηση ήταν εάν “δεν ξεπερνά τα όρια της γνώμης ή της κριτικής, όπως η προσωπική επίθεση”. Λόγω της ύπαρξης έντονων εκφράσεων στον πίνακα ανακοινώσεων του C, η πιθανότητα απόρριψης της ασυλίας λόγω της σκληρότητας της έκφρασης έγινε αντικείμενο εξέτασης.

Το Πρωτοδικείο του Τόκιο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι εκφράσεις δεν ξεπερνούσαν ακόμη τα όρια της γνώμης ή της κριτικής και απάλλαξε τον C. Παρά το γεγονός ότι η κριτική του C περιείχε σκληρές και έντονες εκφράσεις, λαμβάνοντας υπόψη ότι το περιστατικό που προκάλεσε ο D είχε μεγάλο κοινωνικό αντίκτυπο και προκάλεσε σημαντική αναστάτωση και ανησυχία στην κοινωνία, καθώς και έντονη οργή, ήταν φυσικό παρά το γεγονός ότι δεν υπήρξε καμία δημοσίευση γεγονότων ή δικαιολόγηση από τον A, η κριτική του C παρέμεινε εντός των ορίων της έγκυρης γνώμης ή κριτικής και δεν θεωρήθηκε ως άδικη επίθεση, επομένως απαλλάχθηκε.

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν μπορούμε να πούμε ότι κάθε σκληρή και κριτική δημοσίευση στο ίδιο επίπεδο με αυτή του C θα απαλλάσσεται πάντα από ευθύνη. Η απαλλαγή κρίνεται πάντα συνολικά με βάση την ολότητα της υπόθεσης και εξαρτάται από τα συγκεκριμένα γεγονότα.

Όταν προκύπτουν κοινωνικά προβλήματα και οι χρήστες που ενδιαφέρονται για αυτά δημοσιεύουν σκληρές και επιθετικές γνώμες ή κριτικές, αυτό είναι κάτι που συχνά συναντάται στη δυσφήμιση μέσω του διαδικτύου, και γι’ αυτό η υπόθεση αυτή αξίζει προσοχής ως ένα παράδειγμα που αφορά την ισορροπία μεταξύ της ελευθερίας του λόγου και του δικαιώματος στην τιμή και την υπόληψη.

Συνοπτικά

Όπως αναφέρθηκε στο παρόν άρθρο, η δυσφήμιση με βάση την έκφραση απόψεων και κριτικών σχολίων εξετάζεται νομικά όταν αντιμετωπίζουμε υποθέσεις συκοφαντίας όπου “είναι δύσκολο να ισχυριστούμε ότι έχουν γραφτεί συγκεκριμένα γεγονότα”, και παρ’ όλα αυτά, υποστηρίζουμε ότι “η δυσφήμιση είναι εν τούτοις εγκυρη”. Συνεπώς,

1. Καταρχάς, θα πρέπει να ισχυριστούμε ότι η συγκεκριμένη συκοφαντική έκφραση αναφέρει συγκεκριμένα γεγονότα και να υποστηρίξουμε τη δυσφήμιση (παραβίαση του δικαιώματος στην τιμή).
2. Ωστόσο, σε περιπτώσεις όπου οι εκφράσεις είναι πολύ αφηρημένες ή παρόμοιες με “απόψεις” και είναι δύσκολο να ισχυριστούμε ότι αναφέρουν συγκεκριμένα γεγονότα, δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την παραπάνω δομή, οπότε θα πρέπει να υποστηρίξουμε ότι πρόκειται για δυσφήμιση με βάση την έκφραση απόψεων και κριτικών σχολίων.
3. Ωστόσο, όταν υποστηρίζουμε ότι πρόκειται για δυσφήμιση με βάση την έκφραση απόψεων και κριτικών σχολίων, τότε η έκφραση θεωρείται νόμιμη εφόσον δεν “υπερβαίνει τα όρια της γνώμης ή της κριτικής”, κάτι που αυξάνει τον πήχη σε αυτό το πλαίσιο.

Από πρακτικής άποψης, το επίπεδο του παραπάνω 1 μπορεί να αλλάξει αποτέλεσμα ανάλογα με το αν ο δικηγόρος διατυπώσει με προσοχή την αιτιολογία του ή όχι. Για παράδειγμα, η έκφραση “μαύρη εταιρεία” θα μπορούσε να θεωρηθεί ως “απλώς η γνώμη ενός εργαζομένου για την εταιρεία, χωρίς να αναφέρει συγκεκριμένα γεγονότα (και συνεπώς να αφορά μόνο τη δυσφήμιση με βάση την έκφραση απόψεων και κριτικών σχολίων)”, ωστόσο, το δικηγορικό μας γραφείο έχει κερδίσει πράγματι μια υπόθεση με βάση την έκφραση “μέσα μαύρη”, υποθέτοντας ότι αυτή αναφέρει συγκεκριμένα γεγονότα. Αυτό είναι ένα παράδειγμα όπου η δικαστική απόφαση αναγνώρισε την ερμηνεία με βάση το περιεχόμενο άλλων απαντήσεων σε ένα φόρουμ, και ήταν απαραίτητο να υποστηριχθεί ότι “θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το περιεχόμενο των άλλων απαντήσεων”.

https://monolith.law/reputation/illegal-posting-black-companies-in5ch[ja]

Η δυσφήμιση με βάση την έκφραση απόψεων και κριτικών σχολίων, όπως αναφέρθηκε παραπάνω στο 2, θα πρέπει να υποστηριχθεί ως “τελευταίο καταφύγιο” σε περιπτώσεις όπου “δεν μπορούμε με κανέναν τρόπο” να ισχυριστούμε ότι αναφέρονται συγκεκριμένα γεγονότα, και επιπλέον, η κατάλληλη εφαρμογή αυτής της κρίσης σε συγκεκριμένες υποθέσεις απαιτεί εμπειρία και ειδικές γνώσεις, σύμφωνα με την πρακτική αντίληψη.

Για όσους επιθυμούν να μάθουν το περιεχόμενο αυτού του άρθρου μέσω βίντεο, παρακαλούμε δείτε το βίντεο στο κανάλι μας στο YouTube.