Μπορεί να αναγνωριστεί το δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας σε μια ιδέα; Εξηγώντας τα παραδείγματα νομολογίας για φωτογραφικά και καλλιτεχνικά έργα

Τα έργα που προστατεύονται από τον Ιαπωνικό Νόμο περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας (著作権法) είναι εκείνα που έχουν δημιουργηθεί με δημιουργική έκφραση σε συγκεκριμένη μορφή, ενώ οι ιδέες ή οι θεωρίες και άλλες σκέψεις ή συναισθήματα δεν αναγνωρίζονται ως έργα, ακόμη και αν διαθέτουν πρωτοτυπία και νεωτερισμό.

Στο παρόν άρθρο, θα αναλύσουμε πώς διακρίνονται οι ιδέες από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε φωτογραφικά και εικαστικά έργα.

Για το πώς διακρίνονται οι ιδέες από τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε γλωσσικά έργα, μπορείτε να βρείτε μια πιο λεπτομερή ανάλυση στο παρακάτω άρθρο.

https://monolith.law/corporate/idea-copyright-admit-expression[ja]

Πνευματικά Δικαιώματα Ιδεών και Φωτογραφιών

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο δημιουργός της αρχικής φωτογραφίας έχει καταγγείλει παραβίαση των πνευματικών δικαιωμάτων, όταν έχουν δημοσιευθεί βιβλία που περιέχουν φωτογραφίες του ίδιου αντικειμένου όπως αυτό που απεικονίζεται στο πρωτότυπο έργο.

Υπόθεση Φωτογραφιών Ερειπίων

Ένας φωτογράφος που έγινε γνωστός μέσω των «φωτογραφιών ερειπίων» που είχε τραβήξει, κατηγόρησε έναν εκδότη για παραβίαση των δικαιωμάτων του σε πέντε φωτογραφίες ερειπίων που είχε τραβήξει, καθώς και των προσωπικών δικαιωμάτων του δημιουργού (δικαίωμα αναγνώρισης του ονόματος), και για παραβίαση του εμπορικού του κέρδους που προέκυψε από το να είναι πρωτοπόρος στο είδος της φωτογραφίας ερειπίων, απαιτώντας αποζημίωση για τις ζημιές.

Το δικαστήριο αποφάσισε ότι οι κατηγορίες για παραβίαση του δικαιώματος αναπαραγωγής και μεταβίβασης, καθώς και του δικαιώματος αναγνώρισης του ονόματος, δεν ήταν βάσιμες.

Η απόφαση αναφέρθηκε σε προηγούμενη απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου που ορίζει την «δημιουργία ενός νέου έργου μέσω της τροποποίησης, προσθήκης ή αλλαγής στην συγκεκριμένη έκφραση ενός υπάρχοντος έργου, διατηρώντας ταυτόχρονα την ουσιαστική ταυτότητα των χαρακτηριστικών του, με τρόπο που επιτρέπει στον παραλήπτη να αντιληφθεί αμέσως τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά του αρχικού έργου» (Ανώτατο Δικαστήριο, 28 Ιουνίου 2001), και εξέτασε αν οι πέντε φωτογραφίες παραβίαζαν το δικαίωμα δημιουργίας νέου έργου, λαμβάνοντας υπόψη αν «τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά των φωτογραφιών του ενάγοντος και η επιλογή του θέματος και της σύνθεσης αποτελούν ουσιαστικά χαρακτηριστικά της έκφρασης» και αν «οι φωτογραφίες του κατηγορούμενου επιτρέπουν στον παραλήπτη να αντιληφθεί αμέσως αυτά τα χαρακτηριστικά».

Το δικαστήριο αρχικά εξέτασε, για παράδειγμα, τις φωτογραφίες των ερειπίων του παλιού υποσταθμού Μαρουγιάμα στην περιφέρεια Γκουμα.

Ο ενάγων ισχυρίστηκε ότι έχει καταγράψει το εσωτερικό ενός εγκαταλελειμμένου και ερειπωμένου κτιρίου με έναν πρωτότυπο συνθετικό τρόπο, προσδίδοντας έντονο αντίκτυπο στον θεατή. Ωστόσο, το γεγονός ότι επέλεξε το εσωτερικό του παλιού Μαρουγιάμα Υποσταθμού (Maruyama Substation) ως θέμα της φωτογραφίας αποτελεί μια ιδέα και όχι την έκφραση καθαυτή. Ενώ η εποχή της λήψης, η γωνία λήψης, η χρωματική παλέτα και η γωνία προβολής της φωτογραφίας μπορεί να έχουν ουσιαστικά χαρακτηριστικά στην έκφραση, το θέμα της φωτογραφίας και η σύνθεση ή η κατεύθυνση της λήψης από μόνα τους δεν μπορούν να θεωρηθούν ως ουσιαστικά χαρακτηριστικά της έκφρασης.

Αυτό κατέληξε το δικαστήριο.

Επιπλέον, το δικαστήριο…

Η ενάγουσα φωτογραφία 1 και η κατηγορούμενη φωτογραφία 1, παρόλο που απεικονίζουν το εσωτερικό του παλιού ηλεκτρικού υποσταθμού Maruyama και έχουν κοινά στοιχεία όπως το θέμα, η σύνθεση και η κατεύθυνση λήψης, δημιουργούν συνολικά διαφορετικές εντυπώσεις και δεν είναι δυνατόν να αντιληφθεί κανείς απευθείας τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της έκφρασης της ενάγουσας φωτογραφίας 1 από την κατηγορούμενη φωτογραφία 1.

Αυτό το συμπέρασμα εφαρμόστηκε επίσης στις φωτογραφίες 2 (τα ερείπια του υδροηλεκτρικού σταθμού στην περιοχή των μεταλλείων χαλκού Ashio), φωτογραφία 3 (η εξωτερική όψη κτιρίων κοντά στα μεταλλεία χρυσού Dai-ni), φωτογραφία 4 (το εσωτερικό του μηχανοστασίου του τελεφερίκ Okutama), και φωτογραφία 5 (τα ερείπια της γέφυρας της παλιάς γραμμής του σιδηροδρόμου Ou Main Line), καταλήγοντας στο ίδιο συμπέρασμα.

Η ισχυρισμός του ενάγοντος ότι η δημιουργία της φωτογραφίας του καθ’ υπόθεση εναγόμενου αποτελεί αντιγραφή της φωτογραφίας του ενάγοντος είναι αβάσιμος.
Η επιχειρηματική ωφέλεια που προκύπτει από την αναγνώριση ως του πρώτου που ανακάλυψε και ανέδειξε τα “ερείπια” ως αντικείμενο φωτογράφισης, δηλαδή, η αναγνώριση ως πρωτοπόρου στην επεξεργασία φωτογραφιών ερειπίων, που προκύπτει από την κοινωνική αναγνώριση, θεωρείται ωφέλεια που αξίζει νομική προστασία, και για αυτόν τον λόγο έχει υποβληθεί και αγωγή για παραβίαση αυτής της ωφέλειας. Ωστόσο, ακόμη και αν κάποιος έχει αφιερώσει πολύ χρόνο και κόπο για να ανακαλύψει ή να αναδείξει ένα ερείπιο ως αντικείμενο φωτογράφισης και να το παρουσιάσει ως έργο τέχνης, δεν είναι δίκαιο να περιορίζει κάποιος τη φωτογράφιση του ερειπίου από άλλους ή να απαιτεί την αναγνώριση του ως του πρώτου που το ανέδειξε όταν αυτό παρουσιάζεται ως έργο τέχνης. Επίσης, δεν είναι λογικό να απαιτείται η άδεια του πρώτου που φωτογράφισε το ερείπιο για να μπορεί κάποιος άλλος να φωτογραφίσει το ίδιο ερείπιο ή να απαιτείται η αναγνώριση της ύπαρξης της φωτογραφίας του πρώτου για να μπορεί κάποιος να δημοσιεύσει τη δική του φωτογραφία.

Το Δικαστήριο του Τόκιο, 21 Δεκεμβρίου 2010 (2010)

Η προσφυγή του ενάγοντος δεν έγινε δεκτή και έτσι αυτός άσκησε έφεση, ωστόσο, το Ανώτατο Δικαστήριο Ιδιοκτησίας απέρριψε την έφεση. Το Ανώτατο Δικαστήριο Ιδιοκτησίας συμφώνησε επίσης ότι,

Η επιλογή ενός ερείπιου ως φωτογραφικού θέματος είναι μια ιδέα και όχι η έκφραση καθαυτή, καθώς τα ερείπια είναι υπάρχοντα κτίρια και ο φωτογράφος δεν τοποθετεί σκόπιμα το θέμα ή προσθέτει στοιχεία στο αντικείμενο της λήψης, επομένως δεν μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το ίδιο το αντικείμενο έχει ουσιαστικά χαρακτηριστικά εκφραστικής φύσης, και το ίδιο ισχύει για το θέμα και τη σύνθεση ή την κατεύθυνση της λήψης ως ουσιαστικά χαρακτηριστικά της έκφρασης.

Απόφαση 10 Μαΐου 2011 (Heisei 23)

έχει καταλήξει.

Πνευματικά Δικαιώματα Ιδεών και Τέχνης

Το αντικείμενο “Χρυσόψαρο Τηλεφωνικός Θάλαμος”, το οποίο είχε γίνει τουριστικό αξιοθέατο στην πόλη Yamatokoriyama της επαρχίας Nara, έφερε στον δημιουργό του την κατηγορία ότι παραβίαζε τα πνευματικά δικαιώματα ενός σύγχρονου καλλιτέχνη, καθώς το έργο του ήταν πολύ παρόμοιο με το δικό του. Ο καλλιτέχνης απαίτησε αποζημίωση για τη ζημιά που υπέστη από την εμπορική συνεταιριστική ένωση της πόλης Yamatokoriyama και άλλους.

Υπόθεση του Τηλεφωνικού Θαλάμου με τα Χρυσόψαρα: Πρωτόδικη Δίκη

Το “Τηλεφωνικός Θάλαμος με τα Χρυσόψαρα” είναι ένα αντικείμενο που δημιουργήθηκε από μέρη δημόσιων τηλεφωνικών θαλάμων, με πραγματικά χρυσόψαρα να κολυμπούν μέσα του, το οποίο φτιάχτηκε από μια ομάδα φοιτητών το 2011 και τοποθετήθηκε στην πόλη Yamatokoriyama το 2014. Από την άλλη πλευρά, το έργο του ενάγοντος είχε δημιουργηθεί το αργότερο μέχρι το 2000.

Το έργο του ενάγοντος περιλαμβάνει έναν τηλεφωνικό θάλαμο γεμάτο νερό, με χρυσόψαρα να κολυμπούν μέσα, ενώ το κομμάτι της οροφής του θαλάμου είναι βαμμένο σε ανοιχτό πράσινο χρώμα, με δύο τετράγωνα ράφια εγκατεστημένα στο εσωτερικό του και ένα τηλέφωνο ανοιχτού πράσινου χρώματος τοποθετημένο στο επάνω ράφι. Το ακουστικό του τηλεφώνου έχει αφαιρεθεί από το κρεμαστό του μέρος και είναι στερεωμένο στο επάνω μέρος του θαλάμου, ενώ από το μέρος του ακουστικού παράγονται φυσαλίδες.

Από την άλλη πλευρά, το έργο του κατηγορούμενου περιλαμβάνει επίσης έναν τηλεφωνικό θάλαμο γεμάτο νερό με χρυσόψαρα, χρησιμοποιώντας μέρη από πραγματικούς δημόσιους τηλεφωνικούς θαλάμους, με την οροφή του θαλάμου να είναι βαμμένη κόκκινη και δύο ράφια εγκατεστημένα στο εσωτερικό του, με ένα γκρι τηλέφωνο τοποθετημένο στο επάνω ράφι. Το ακουστικό του τηλεφώνου έχει επίσης αφαιρεθεί από το κρεμαστό του μέρος και είναι στερεωμένο στο επάνω μέρος του θαλάμου, ενώ από το μέρος του ακουστικού παράγονται φυσαλίδες.

Ο ενάγων υποστήριξε την πρωτοτυπία του έργου του βάσει των εξής δύο σημείων:

1. Το έργο του ενάγοντος περιλαμβάνει έναν τηλεφωνικό θάλαμο με χρυσόψαρα να κολυμπούν μέσα και ένα τηλέφωνο από το οποίο παράγονται φυσαλίδες, προσφέροντας μια ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη εικόνα που προσελκύει το ενδιαφέρον του κοινού. Επιπλέον, 2. η παραγωγή φυσαλίδων από το ακουστικό αποτελεί μια έκφραση της προσωπικότητας του ενάγοντος και δεν είναι μια αναγκαία ιδέα που προκύπτει από την ανάγκη εισαγωγής αέρα στο ενυδρείο. Η βέλτιστη λειτουργική λύση για την εισαγωγή αέρα σε ένα ενυδρείο είναι η τοποθέτηση ενός συστήματος φιλτραρίσματος ή ενός αερόλιθου στο κάτω μέρος του ενυδρείου, και σε άλλα παρόμοια έργα δεν παράγονται φυσαλίδες από το ακουστικό. Έτσι, το έργο του ενάγοντος περιλαμβάνει σημαντική καινοτομία και εκφράζει την προσωπικότητα του δημιουργού, αποτελώντας μια δημιουργική έκφραση των σκέψεων ή των συναισθημάτων του.

Το δικαστήριο, ωστόσο, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το έργο δεν προστατεύεται από το νόμο περί πνευματικής ιδιοκτησίας.

Επιπλέον, στην αιτιολογία της απόφασης αναφέρεται ότι:

Η χρωματική και σχηματική επιλογή του τηλεφωνικού θαλάμου, καθώς και η τοποθέτηση και το χρώμα του τηλεφώνου στο εσωτερικό του, αποτελούν συγκεκριμένες εκφράσεις των προσωπικών σκέψεων ή συναισθημάτων του δημιουργού και επομένως έχουν δημιουργικότητα που τα καθιστά έργα πνευματικής ιδιοκτησίας. Ωστόσο, όσον αφορά το σημείο 1, η ιδέα του ενάγοντος να ενσωματώσει μια αντισυμβατική εικόνα χρυσόψαρων που κολυμπούν στο εσωτερικό ενός τηλεφωνικού θαλάμου είναι μεν πρωτότυπη και δημιουργική, αλλά αποτελεί απλώς μια ιδέα.

Επιπρόσθετα, για το σημείο 2, το δικαστήριο αποφάσισε ότι δεν προστατεύεται για τους εξής λόγους:

Η χρήση του ακουστικού του τηλεφώνου για την παραγωγή φυσαλίδων είναι μια προφανής ανάγκη για την εισαγωγή αέρα στο νερό, ώστε να κολυμπούν τα χρυσόψαρα σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο τέτοιου μεγέθους και σχήματος. Εάν κάποιος επιθυμεί να παράγει φυσαλίδες από ένα αντικείμενο που υπάρχει συνήθως μέσα σε έναν τηλεφωνικό θάλαμο, τότε το να τις παράγει από το ακουστικό, το οποίο ήδη διαθέτει οπές, είναι μια λογική και φυσική ιδέα.
Δηλαδή, όταν καθοριστεί μια ιδέα, οι επιλογές για την υλοποίησή της περιορίζονται, και η παροχή προστασίας σε τέτοιες περιορισμένες μεθόδους μέσω του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας θα οδηγούσε στην αποκλειστικότητα της ιδέας. Και όταν συγκρίνουμε τα δύο έργα, τα μέρη που ο ενάγων ισχυρίζεται ότι είναι ίδια αποτελούν ιδέες και εκφράσεις που προκύπτουν αναγκαστικά από αυτές τις ιδέες, και δεν είναι δυνατόν να αντιληφθεί κανείς το έργο του ενάγοντος απευθείας μέσα από το έργο του κατηγορούμενου. Επομένως, δεν μπορεί να αναγνωριστεί η ταυτότητα μεταξύ του έργου του ενάγοντος και του έργου του κατηγορούμενου, και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι το έργο του κατηγορούμενου παραβίασε τα πνευματικά δικαιώματα του έργου του ενάγοντος

Απόφαση του Δικαστηρίου της Νάρας, 11 Ιουλίου 2019

Κατά συνέπεια, το αίτημα του ενάγοντος απορρίφθηκε.

Υπόθεση του Τηλεφωνικού Θαλάμου με τα Χρυσόψαρα: Έφεση

Ο ενάγων, δυσαρεστημένος με την απόφαση πρώτου βαθμού, άσκησε έφεση και τον Ιανουάριο του 2021 (Ρέιβα 3), το Εφετείο της Οσάκα ανατρέποντας την αρχική απόφαση, αναγνώρισε παραβίαση του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας (δικαιώματος αντιγραφής) και διέταξε την καταβολή αποζημίωσης ύψους 550.000 γιεν και την καταστροφή του τηλεφωνικού θαλάμου με τα χρυσόψαρα (Απόφαση του Εφετείου της Οσάκα, 14 Ιανουαρίου 2021).

Η κρίση στον πρώτο και δεύτερο βαθμό ήταν αντίθετη, και το κρίσιμο σημείο ήταν πώς εκλαμβάνεται η «έκφραση της δημιουργίας φυσαλίδων από το ακουστικό».

Στον πρώτο βαθμό, η παρουσίαση των χρυσόψαρων να κολυμπούν μέσα σε ένα δημόσιο τηλεφωνικό θάλαμο θεωρήθηκε ως ιδέα, και ο μηχανισμός δημιουργίας φυσαλίδων μέσω του ακουστικού ήταν απλώς ένας περιορισμένος τρόπος για την υλοποίηση αυτής της ιδέας,

Στην έφεση όμως, αναγνωρίστηκε η δημιουργικότητα της παραγωγής φυσαλίδων από το ακουστικό, και παρά τις διαφορές στην οροφή ή το χρώμα του τηλεφώνου, αυτές θεωρήθηκαν κοινότυπες ή αδιάφορες εκφράσεις, ενώ από την άλλη πλευρά, η «έκφραση της δημιουργίας φυσαλίδων από το ακουστικό», η οποία είχε δημιουργικότητα στην έκφραση και απεικόνιζε μια κατάσταση που δεν θα μπορούσε να υπάρξει φυσικά, οδήγησε στο συμπέρασμα ότι το έργο του κατηγορούμενου αποτελούσε «αντιγραφή» του έργου του ενάγοντος, και έτσι αναγνωρίστηκε η παραβίαση του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας (δικαιώματος αντιγραφής).

Υπάρχουν φωνές που θεωρούν την απόφαση της έφεσης απρόσμενη, αλλά στον πρώτο βαθμό ο ενάγων είχε υποστηρίξει ότι:

η «έκφραση της δημιουργίας φυσαλίδων από το ακουστικό» αποτελεί ακριβώς την εκδήλωση της προσωπικότητας του ενάγοντος και δεν είναι μια αναπόφευκτη ιδέα που προκύπτει από την ανάγκη να εισάγεται αέρας στο ενυδρείο. Για να εισάγεται αέρας στο ενυδρείο, η τοποθέτηση ενός φίλτρου ή ενός αερόλιθου στο κάτω μέρος του ενυδρείου θα ήταν η λειτουργικά ιδανική λύση, και σε άλλα παρόμοια έργα δεν παράγεται αέρας από το ακουστικό

Από την πλευρά του, το δικαστήριο απάντησε ότι:

αν κάποιος επιθυμούσε να παράγει φυσαλίδες από κάτι που υπάρχει συνήθως μέσα σε ένα δημόσιο τηλεφωνικό θάλαμο, τότε η παραγωγή τους από το ακουστικό, το οποίο ήδη διαθέτει οπές, θα ήταν μια λογική και φυσική ιδέα

και έκρινε ότι αυτός ήταν ένας περιορισμένος τρόπος για την υλοποίηση της ιδέας.

Ωστόσο, γιατί έπρεπε οι φυσαλίδες να παράγονται από κάτι που «υπάρχει συνήθως μέσα σε ένα δημόσιο τηλεφωνικό θάλαμο»; Φαίνεται πιο φυσικό, όπως υποστήριξε ο ενάγων, ότι η τοποθέτηση ενός φίλτρου ή ενός αερόλιθου στο κάτω μέρος του ενυδρείου θα ήταν η λειτουργικά ιδανική λύση και ένας φυσικός τρόπος υλοποίησης της ιδέας.

Η έφεση κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η σταθεροποίηση του ακουστικού σε κατάσταση πλεύσης κάτω από το νερό, η παραγωγή φυσαλίδων από το ακουστικό, που είναι κάτι που δεν θα μπορούσε να συμβεί φυσικά, και η ισχυρή εντύπωση που αφήνει στον θεατή, ότι κάποιος μιλάει στο τηλέφωνο, αποτελούν έκφραση της προσωπικότητας του ενάγοντος, και έτσι η απόφαση συμφωνεί σχεδόν πλήρως με τα επιχειρήματα του ενάγοντος.

Συνοπτικά

Ακόμη και αν υπάρχουν ομοιότητες σε μέρη που δεν αποτελούν την ίδια την έκφραση, όπως οι ιδέες, δεν θα κριθεί ως παραβίαση του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας εάν δεν μπορεί κανείς να αντιληφθεί άμεσα τα ουσιώδη χαρακτηριστικά. Αυτό ισχύει όχι μόνο για γλωσσικά έργα αλλά και για φωτογραφικά και καλλιτεχνικά έργα.

Όταν σκεφτόμαστε τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, η διάκριση μεταξύ ιδέας και έκφρασης είναι πολύ δύσκολη. Συμβουλευτείτε έναν έμπειρο δικηγόρο.